Դաւիթ Անյաղթը՝ Պաղտատի Խալի՞ֆ
ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
Այն բանից յետոյ, երբ Դաւիթ փիլիսոփան յաղթում է Սէյրանու քաղաքի փիլիսոփաներին եւ թագուհու հրամանով արժանանում Անյաղթ տիտղոսին, սրտնեղած փիլիսոփաները համոզում են թագուհուն դաւադրութիւն կազմակերպել Դաւթի դէմ։
Մի օր նրանք Դաւթին ճաշի են հրաւիրում, որի ընթացքում նրան արբեցնում են, հանում հագուստը եւ կողովի մէջ դնելով՝ կախում պարսպի՝ ձորի բերանը նայող պատից։
Աւանդազրոյցի մի այլ տարբերակում ասւում է, թէ արբեցնելուց յետոյ Դաւթին նստեցնում են աւանակի վրայ եւ պտըտեցնում քաղաքով՝ բարձրաձայնելով նրա ով լինելը։ Անցորդները մօտենում եւ թքում են Դաւթի երեսին։ Շուտով հասնում են Դաւթի աշակերտները եւ ծեծելով պահակազօրին, վերցնում են Դաւթին եւ տանում իրենց մօտ, խնամում, ապա երբ Դաւիթը ուշքի է գալիս, պատմում են նրան ողջ եղելութիւնը։ Ինչեւէ, դառնանք մեր բուն զրոյցին։
Երբ փիլիսոփաները կախում են մերկ Դաւթին պարսպից, նրա հագուստի մէջ որոնում են վերջինիս իմաստնութեան թլիսմը՝ թալիսմանը, բայց ոչինչ չեն գտնում։
Այդ միջոցին Դաւիթը ուշքի է գալիս, իւր ականջի միջէն հանում է թալիսմանը եւ դրա շնորհիւ թռչում, ազատւում։
Ապա Դաւիթ Անյաղթը գիր է անում եւ քաղաքում վերանում է կրակը։ Ոչ մի ճրագ ու ոչ մի օջախ այլեւս չի վառւում։ Դաւիթը պատուիրում է իր աշակերտներին, որ լուր տարածեն, թէ կրակը թագաւորի աղջկայ որովայնում է։ Ժողովուրդը հաւատում է։ Թագաւորից պահանջում են յանձնել արքայադստերը։
Պաշարուած եւ յուսահատ՝ թագաւորը ի վերջոյ տեղի է տալիս։ Թագաւորի աղջկան կախում են այն նոյն տեղից, որտեղից կախել էին Դաւթին։
Դաւիթը լուր է տարածում, թէ ով մոմը նետի արքայադստեր փորը, կրակ կ՚ունենայ։ Մարդիկ մէկիկ-մէկիկ մօտենալով արքայադստերը՝ նրա փորն են նետում անհուր մոմը եւ հանում արդէն վառուած։
Արքայադստեր միջոցով լուծելով իր վրէժը՝ Դաւիթն այլեւս չի կամենում մնալ այդ քաղաքում եւ մեկնում է Պաղտատ։ Իսկ որպէսզի գէթ մէկին բարութիւն արած լինի, նա թուղթ է թողնում, որի մէջ գրուած էր, թէ ով իր ողջ հարստութիւնը հաւաքի, փոս փորի եւ մէջը նետի, ապա այրի, վառուածը ոսկի կը դառնայ։
Այս թուղթը գտնում է հարուստ մի մարդ, ով իր ունեցած-չունեցածը նետում է փոսը, մի քիչ էլ հարեւան ու բարեկամ մարդկանցից է աւելացնում եւ կրակի մատնում ամէնը, սակայն ոսկու փոխարէն մոխիր է գտնում։
Խիստ վրդովուած՝ այս մարդը գնում է իր վերջին ունեցած բաղնիքի պատին կախել է տալիս Դաւթի նկարը եւ որպէս վարձ՝ յաճախորդներին պատուիրում թքել Դաւթի պատկերի վրայ։
Իսկ Դաւիթը այդ միջոցին հասնում է Պաղտատ, հանդիպում թագաւորի հետ եւ նրանից խնդրում արքայադստեր ձեռքը։ Երբ թագաւորը հարցնում է նրան, թէ ով է, ինչի տէր է, Դաւիթը պատասխանում է, թէ ինքը մի փիլիսոփայ է, մեծ տան զաւակ։
«Իսկ գիտութիւնդ ի՞նչ է»,- հարցնում է թագաւորը։ «Այն, որ եթէ ուզես, քեզ երկինք կը տանեմ, ման կածեմ ու յետ կը բերեմ»,- պատասխանում է Դաւիթը։
Թագաւորը համոզւում է եւ հրամայում փչել փողերը, հարսանիք անել։ Պսակւում են, Դաւիթը դառնում է Բաղդադի թագաւորի փեսան։
Որոշ ժամանակ անց Դաւիթը նկատում է, որ իր մարմինը թաց է լինում։ Մտածում է թէ երեւի իր պատկերի վրայ թքում են եւ դառնում, գնում է Սեյրանու քաղաք՝ բաղնիսպանի մօտ։
Դաւիթը, թաքցնելով իր ով լինելը, խնդրում է բաղնիսպանին պատմել պատկերի մասին, ապա ցոյց տալ փոսը։ Պատուիրում է նրան այս ինչ փուսխը այստեղ դնել, այնինչ բանը այդ մասում դնել եւ այլ բաներ, հարցնում է, թէ արդեօք ուրիշ բարեկամ չունի, նրանց ունեցածն էլ բերի լցնի։
Ու քանի որ խեղճ բաղնիսպանն այլեւս բարեկամ չունէր, ինքն է իր իրերից մի բան նետում փոսը եւ վառում կրակը։ Ինքն էլ անյայտանում է։
Քիչ անց ոսկին սկսում է հոսել։ Բաղնիսպանը հասկանում է, թէ ում հետ էր խօսում, գնում հանում է Դաւթի պատկերը, սրբում, համբուրում եւ դնում ծոցը։
Իսկ Դաւիթը վերադառնում է Պաղտատ եւ թագաւորի մահից յետոյ նստում գահին։ Պարսիկների յարձակման ժամանակ Դաւիթ Անյաղթը ջախջախում է նրանց եւ ետ մղում մինչեւ Թեհրան։
Յիշո՞ւմ էք Դաւթին դեռեւս ուսման ժամանակ իր առաջադիմութեան եւ իմաստութեան պատճառով խալֆա՝ կալֆա, վերակացու էին կարգել միւս աշակերտների վրայ։ Աւանդազրոյցը պնդում է, որ այսուհետ Պաղտատի թագաւորները Դաւթի խալֆա տիտղոսով խալիֆա են կոչուել։ Այո՛, ժողովրդական աւանդազրոյցներին այսպիսի միամտութիւնը երբեմն բնորոշ է եւ, կարծում եմ՝ ներելի։
