Սուրբ Յակոբը եւ Արտամետ գիւղի կանայք
ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
Սուրբ Յակոբը ասորական Մծբին քաղաքի հայրապետն էր, Գրիգոր Լուսաւորչի հօրաքրոջ որդին։ Յակոբը սուրբ կը համարուի թէ՛ ասորի եւ թէ՛ հայ եկեղեցիներու համար։
Նրա անուան հետ է կապուած Արարատի լանջերէն Նոյեան տապանի փայտէ մասունք բերելը, որը մինչ օրս կը պահուի Էջմիածնում։
Նրա աղօթքների շնորհիւ Մծբին քաղաքը երկար ամիսներ դիմակայած է պարսկական զօրքերի պաշարմանը։
Սուրբ Յակոբը շատ վաղ սկսել է ապրել ճգնաւորի կեանքով, ապա քաղաքի եպիսկոպոսի վախճանէ ետք ինք ընտրուել քաղաքի հայրապետ։ Ուսանել է սուրբ Մարուգէի մօտ եւ ուսուցանել Եփրեմ Խուրի Ասորուն։
Իր սրբակենցաղ եւ խստաբարոյ վարքի շնորհիւ Աստուծմէ մարդկանց ապաքինելու, յարութիւն տալու եւ այլեւայլ հրաշքներ գործելու շնորհ է ստացել եւ կոչուել «մարմնաւոր հրեշտակ»։
Կը պատմեն, որ անգամ մը Սուրբ Յակոբը կ՚անցնէր գիւղի միջով։ Գիւղի մարդիկ որոշած էին խարդախութեան դիմել եւ սրբէն ողորմութիւն կորզել։
Այդու իրենցմէ մէկը սուտմեռուկ կը ձեւանայ, եւ երբ Սուրբ Յակոբն իրենց մօտով անցնելիս կ՚ըլլայ, թաղման ծախսերը հոգալու ողորմութիւն կը խնդրեն։ Սուրբը հարկ եղած վարձքը կը վճարէ, ապա կը շարունակէ իր ճամբան։
Սրբի հեռանալուն պէս գիւղացիք կը դառնան եւ ի՞նչ տեսնեն՝ սուտ մեռեալը իրապէս մահացել է։ Կ՚երթան սրբի մօտ, կը պատմեն ողջ եղելութիւնը եւ կ՚աղաչեն, որ վերադարձնէ իրենց ընկերոջը։ Սուրբ Յակոբը կ՚աղօթէ եւ մեռեալը յարութիւն կ՚առնէ։
Օրին մէկը սուրբ Յակոբը կ՚երթայ հայոց աշխարհի Տոսպ գաւառ, Մասիսի ստորոտին փռուած Արտամետ գիւղը։ Ճանապարհին աղբիւր մը կար։ Այդ օրը նա կը նկատէ, որ խումբ մը աղջիկներ աղբրի մօտ իրենց ոտքերը կը լուանան։
Աղջիկները, սակայն, նկատելով սրբին, չեն ամչնար եւ իրենց մերկ ոտքերը չեն փակեր։ Ոմանք նոյն իսկ կը ծաղրեն սրբին։
Սա տեսնելով՝ սուրբը կ՚անիծէ աղջիկներուն, աղբրի ջուրը կը դադրի, իսկ աղջիկների մազերը ճեփ-ճերմակ կ՚ըլլան, հանց պառաւներու մազերի պէս։
Գիւղի մարդիկ շատ կ՚աղաչեն Սուրբ Յակոբին՝ նորէն բխեցնել աղբրի ջուրը եւ սեւացնել աղջիկներու վարսերը։ Սուրբը կ՚աղօթէ եւ աղբրէն սառնորակ ջուր կը բխեցնէ, սակայն աղջիկների մազերը չի սեւացներ, որպէսզի նրանք Աստծու երկիւղի մասին չմոռնան։
Մէկ այլ տարբերակի համաձայն՝ երբ սուրբը կ՚անիծէ աղջիկներին եւ աղբրի ջուրը, աղջիկները լալով կը դիմեն սրբին․ «Հա՜յր սուրբ, հա՜յր, ի՞նչ է լինելու մեր հալը»։
Սուրբը կը տխրէ եւ մինչ կը բարձրանար լեռն ի վեր, ականջում կը հնչէր լալագին «Հա՜յր սուրբ, հա՜յր, ի՞նչ է լինելու մեր հալը»։
Սուրբ Յակոբի սիրտը գթութեամբ կը լցուի եւ նա կը դիմէ Աստծուն՝ խնդրելով. «Տէ՛ր իմ, Տէ՛ր, ես մեղա՝յ ծանր պատիժ տալով նրանց։ Գթա, Տէ՛ր, այս աղջիկներին, եւ որպէսզի ծածկուի նրանց մազերի ճերմակութիւնը, մի շնորհք տուր ինձ, Տէ՛ր. ամէն անգամ, որ մօրուքս շարժեմ, թող բովանդակ աշխարհը ճերմակի, ձիւնով ճերմակի»։
Ցայսօր Սուրբ Յակոբը թափ կու տայ իր մօրուքը ճիշդ այն օրը, երբ անիծեց աղջիկներին, եւ երկինքը ձիւն կը դնէ, ժողովուրդն ալ երախտապարտ կ՚ըլլայ որ ձիւնը կը ծածկէ իրենց դաշտերն ու արտերը։
