Sultanbeyli Belediyesi’nin ismini aldığı çiğdemin unutulan botanikçisi Aznavour
Sultanbeyli Belediyesi’nin düzenlediği ‘Uluslararası İstanbulensis Şiir Festivali’yaklaşık 10 farklı ülkeden şairlerin katılımıyla 5-7 Mart tarihleri arasında gerçekleşiyor.
İstanbul aşkıyla özel olarak üretilmiş olan bu nadide İstanbul çiğdeminin (İstanbulensis), üretiminden neredeyse yüz yıl sonra fark edilip uluslararası bir şiir festivaline esin kaynağı olmasının yanı sıra, kurumsal bir amblem olarak da değerlendirilmiş olması oldukça memnuniyet verici. Gönül ister ki bu güzel çiçeğe İstanbul’ın ismini veren botanikçi George Vincent Aznavour un adından ve emeğinden de kısaca bahsedilsin.
Aznavour kimdir?
1920 yılında Türkiye’de hayata veda eden George Vincent Aznavour, çok sevdiği İstanbul ve Kadıköy’le özdeşleştirdiği çiğdem çiçekleri yanında Anadolu florasıyla ilgili onlarca çalışmaya imza atan İstanbullu bir botanikçi Türkiye’de bulunan 1000 bitkiye isim veren botanikçinin elinde Anadolu’da yaptığı keşif gezisi sonunda 20 bin bitki türünden oluşan bir koleksiyon oluştuğu biliniyor. Anadolu Florası üzerine de 19 kitap yazan Aznavour’un en önemli çalışmalarından biri beş ciltlik, ‘‘İstanbul Florası’’ adlı Fransızca elyazması kitaptır. Fransızca yazılan bu kitap, ancak 48 yıl sonra Türkçe’ye çevrilir.
Aznavour’un bulduğu bitkiler arasında bulunan latince adı (Crocusolivieri subsp. istanbulensis), Ermenice adıysa “Պոլսածաղիկ” (Bolsa dzaghig) olan İstanbul çiğdemi, Sultanbeyli tarihi Aydos kale bölgesinde bulunan Orman alanında ve Ömerli Havzası’nda şubat ve nisan ayları arasında yetişirdi. İstanbul sevdalısı botanist George V. Aznavour’un bize bıraktığı bir diğer çiğdem türü ise Latince adı(Colchicum chalcedonicum) ve Ermenicede ‘Şnteğ Kağkedoni’ “Շնդեղ կաղգեդոնի” denen ‘Kadıköy çiğdemi’dir ve ekim - kasım aylarında yetişir.
Singapur’da Hovakimyan’ın çiçeği ulusal amblem olmuştu
Bir festivale ilham olmasına rağmen, festivalin yapıldığı Sultanbeyli belediyesi tarafından bitkiyi bulan botanikçinin isminin hiç geçmemesini hatırlarken, Singapur’da benzer bir durumda nasıl bir süreç yaşandığını hatırlatmak önem taşıyor.
Geçtiğimiz yüzyıl anayurdundan binlerce kilometre uzaklara, Singapur’a savrulmak zorunda kalan Aşhen Hovakimyan’ın bu ülkede geliştirdiği özel bir orkide, Singapur devletinin ulusal çiçeği olarak kabul görmüştü. Bayan Hovakimyan’ın bu özverisi, Singapur ülkesi ve halkının gösterdiği medeni duyarlılıkla karşılık bulmuş, ülkede manevi bir Ermeni varlığı oluşturmuştur. Bugün bir elin parmak sayısı kadar az Ermeninin bulunduğu bu ülkede başkentin en önemli caddelerinden birine ‘Armenian Street’ adı verilmiş ve bu cadde üzerine inşa edilen Ermeni kilisesi ülkenin manevi değerlerinden biri olarak korunmuş, bahçesinde Bayan Ashen Hovakimyan’ın bir mozolesine yer verilmiştir.
