«Սփիւռքէն Հայրենիք վերադառնալը նման է հիւրանոցէն տուն վերադառնալու...»
Յատկապէս Թաւշեայ յեղափոխութեան յաջորդող շրջանին սփիւռքահայութեան համար ուշադրութեան կեդրոն դարձած կ՚երեւի Հայաստան երկիրը։ Զանազան ձեռնարկութիւններ կը փորձեն իրենց աշխատանքը փոխադրել հայրենի երկիր, ուր կը խոստանայ նոր ու պայծառ հորիզոններ տարբեր բնոյթի ասպարէզներու համար։
Այդ տեսակի խիստ հետաքրքրական ոդիսական մըն է Տիրան Պաղտատեանի փորձը՝ իր ունեցած դրական հետեւանքներով։
ՍԱՐԻԿ ՍԵՒԱԴԱ
Պարո՛ն Պաղտատեան, որտեղէ՞ն կը սեռեն ձեր արմատները։
Հայրական կողմս Զէյթունցի է, մայրական կողմս՝ կարնեցի։ Ցեղասպանութիւնը ապրած պապերս հանգրուան գտած են մի կողմէն Ալեքսանդրէդ (Իսքենտերուն) քաղաքը, միւս կողմէն Յունաստան, այնուհետեւ Եգիպտոս։ Ծնողներս ծանօթացած են Լիբանան, մենք ծնած ենք Լիբանանի մէջ։ Մանկութեանս յուշերէն շատ լաւ կը յիշեմ որբերու թեմաները, լսած եմ բազմաթիւ պատմութիւններ որբացած ազգի մասին. միգուցէ այդ պատճառ հանդիսացաւ, որ այսօր ես կ՚ապրիմ իմ Հայրենիքիս մէջ։
Քանի՞ տարի բնակած էք Լիբանան։
Շուրջ 18 տարի ապրած եմ Լիբանան, այնտեղ ծնած եմ եւ մանկութիւնս, պատանեկութիւնս անցուցած եմ այնտեղ։ Պէտք է նշեմ, որ ես ու եղբայրս՝ Փիէրը, չենք յաճախած հայկական դպրոցներ ու վարժարաններ, չենք անդամակցած հայկական միութիւններուն։ Մենք ստացած ենք ֆրանսական կրթութիւն։ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի պատճառաւ տեղափոխուած եմ Ավստրիա՝ ուսումնառութեան նպատակով։ Սկզբնական շրջանին ի հարկէ՝ դժուար էր, բայց ժամանակի ընթացքին անոր ալ յարմարուեցայ։ Շատ կը զգայի ընտանիքիս պակասը, բարեբախտաբար, այդ ժամանակ Հայաստանը արդէն անկախ էր, որոշեցի գալ Հայրենիք եւ զգացի թէ օր մը այստեղ պիտի ապրիմ։
Ե՞րբ տեղափոխուեցաք Ավստրիա, ո՞ր ոլորտի մէջ մասնագիտացաք։
Դպրոցը աւարտելէ ետք, ընտանիքիս յորդորով տեղափոխուեցայ Ավստրիա։ Ճիշդ է՝ Լիբանան կային լաւ համալսարաններ, սակայն պատերազմի առկայութիւնը կը խանգարէր ինձ, կեանքի մեծ նպատակներ կապել լիբանանեան իրականութեան մէջ։ Տեղափոխուելով Ավստրիա՝ մասնագիտացայ արտադրական տիզայնի ոլորտին։ Ավստրիա կատարեցի իմ առաջին քայլերը. բնակուելով շուրջ 10 տարի Ավստրիա՝ հասկցայ թէ որքան կարօտած եմ ընտանիքս, քանի որ անընդհատ կը ճամփորդէի գործերու բերումով։ Հօրս վաղաժամ մահը մեծ հարուած էր ինձ համար, ան ամէն ինչ կրցաւ տալ ինձ, սակայն, երբ ժամանակը եկաւ այդ ամէնը փոխհատուցելու որդիական սիրով եւ պարտականութեամբ՝ նա մահացած էր։ Սփիւռքին շատ տարածուած է ասել «որտեղ հաց՝ այնտեղ կաց» արտայայտութիւնը. ես այս ասուածին շատ բացասական կը վերաբերիմ։ Եթէ հայ ես ՝թէկուզ Սփիւռքը բնակուող, պէտք է վերադառնաս քու ազատ անկախ Մայր Հայրենիքը։ 2005 թուականին ես վերադարձայ Հայաստան, իսկ արդէն 2010 թուականին՝ եղբայրս եւ մայրս։
Պարո՛ն Պաղտատեան 2005 թուականին երբ եկաք Հայաստան, ինչպէ՞ս էր սփիւռքահայի նկատմամբ ընդհանուր վերաբերմունքը։
Սփիւռքէն դէպի հայրենիք վերադառնալը նման է հիւրանոցէն դէպի տուն վերադառնալուն։ Կարծես վերադարձած էի իմ տունը։ Պէտք է նշեմ, որ շատ կը կարեւորեմ սփիւռքէն վերադարձող մեր հայրենակիցներու պահուածքը։ Ինծի միանգամէն ընդունած են հայաստանաբնակները. այդ կը խօսի միայն իմ վերաբերմունքի մասին, կան շատ գործարար սփիւռքահայեր, որոնք, գալով Հայաստան, կարծես՝ վերեւէն կը նային՝ շուկային իր առաջին քայլերը ընող անհատներուն կամ կազմակերպութիւններուն։ Իմ կարծիքով այդ սխալ մօտեցում է։
Երբ վերադարձաք հայրենիք, նախկինէն փորձ ունէ՞իք գործի մարզի մէջ։
Այո՛։ Մենք ունէինք մեր ընտանեկան բիզնեսը, այն է՝ փաթեթաւորման բիզնեսը։ Այս ընկերութեան ես ալ տիզայներ դարձած էի, եւ կարելի է ըսել, որ բաւական փորձ ունէինք։ Հայաստան գալով՝ սկսանք զբաղուիլ այն գործով, որով որ կը զբաղուէինք Լիբանանի մէջ։ Սակայն, պէտք է նշեմ, որ այդ բիզնեսը այստեղ չյաջողեցաւ։ Բիզնեսին պէտք է պատրաստ ըլլաս ամէն ինչով։ Շատ սփիւռքահայեր կատարելով իրենց առաջին քայլերը բիզնես ոլորտի մէջ եւ չյաջողելով այն, կը հիասթափուին եւ կը հեռանան Հայաստանէն։ Բայց չէ՞ որ այդ նոյն բանը կարող էր տեղի ունենալ Փարիզ կամ այլ տեղ։ Մենք սկսեցանք լաւ ուսումնասիրել տեղի շուկան, Հայաստանի պահանջները բիզնես ոլորտին եւ նոր կատարել մեր յստակ ռազմավարութիւնը։ Երկար քննարկումներէն ետք հասկցանք, որ լաւագոյն որոշումը շոկոլադի արտադրութիւնն է, որու հետ նաեւ մէկտեղեցինք փաթեթաւորման գործը։
2007 թուականի Յուլիսի 7-ին ստեղծուեցաւ «Գուրմէ-Դուրմէ» մակնիշը, հետաքրքիր է, ո՞վ է այս անվան գաղափարի հեղինակը։
Անուան հեղինակը ես ու եղբայրս ենք։ Գուրմէն ֆրանսերէն բառ է, որը կը նշանակէ համեղ ուտեստ սիրող, իսկ տուրմ բառն ունի հայկական ծագում, որը կը նշանակէ շոկոլադ։ «Գուրմէ-Դուրմէ»ն հայկական ամենաարագ զարգացող ապրանքանիշերէն մէկն է։ Ֆրանսական միջավայրին դեռեւս մանկութենէս ծանօթ եմ, քանի որ Լիբանանի մէջ յաճախած ենք ֆրանսական դպրոց։ Ճիշդ է, Լիբանանի մեր հայրենակիցները շատ կը քննադատէին այդ առումով մեզ, բայց այսօր այդ քննադատողները չեն ապրիր Հայաստանի մէջ։ Մեր ընտանիքը հայկականութիւնը պահելու առումով գերազանց վայր էր, այնտեղ ստեղծած էինք Հայաստան մը եւ կը խօսէինք մաքուր հայերէնով։ Տուրմ բառը վառ ապացոյցն է այդ ամէնի, քանի որ գրեթէ ոչ ոք չէր գիտեր այդ բառի իմաստը։
Պարոն Պաղտատեան, շոկոլադի ընկերութիւնը արդարացու՞ց ձեր սպասելիքները։
Բնականաբար, ինչպէս նշեցի, մենք բաւական խորն ուսումնասիրած էինք շուկան, այս դէպքին կրնանք ըսել, որ վաճառքն ապահովուած էր, կը մնար ստեղծելը։ Մենք՝ հայերս, շոկոլադ սիրող ազգ ենք, ամէն մի շնորհակալական կամ ուրախ առիթներուն արտայայտաձեւը կը դրսեւորէ միմիանց շոկոլադ նուիրելով։ Ընկերութեան մէջ շատ կարեւոր է ունենալ համբերութիւնը։ Եթէ ներկայացնեմ մեր դէպքը, ապա մենք սկզբնական շրջանին կ՚արտադրէինք 4 տեսակ շոկոլադ, քանի որ կը մատակարարէինք միայն օդանաւակայանի մէջ, բացի դա սարքաւորումներն ալ սահմանափակ էին։ Տարիներու ընթացքին, ընդլայնեցինք մեր մատակարարումը եւ սարքաւորումները, ինչպէս նաեւ մեր արտադրանքը վաճառքի ելաւ նաեւ սուպերմարկետներուն մէջ, այնուհետեւ բացուեցաւ մեր խանութ սրահը, որը կը գտնուի Աբովեան 19 հասցէին։
Իսկ որտեղէ՞ն կու գայ շոկոլադի հումքը։
Ինչպէս եւրոպական ընտանեկան ընկերութիւնները, այնպէս ալ մենք հիմնականին կ՚օգտուինք տնական բնոյթի մի քանի աղբիւրներէն, որտեղէն կը ստանանք շոկոլադի կիսապատրաստ վիճակը, որուն կ՚աւելցնենք համային եւ գունային յաւելումներ, տեսք կու տանք, ձեւաւորում եւ փաթեթաւորում։ Այստեղ կարեւորը որակն է, քանի որ մենք կ՚օգտուինք եւրոպական այնպիսի ընկերութիւններէն, որոնք ունին 200-300 տարուայ պատմութիւն։
Պարոն Պաղտատեան, ո՞րն է ձեր յաջորդ նպատակը ընկերութեան ոլորտէ ներս։
Միշտ փորձած ենք տարբեր խանութներ բանալ Հայաստանի տարբեր մարզերուն, սակայն, ցաւօք սրտի այն չաշխատեց, քանի որ ոչ բոլորն են ունակ գնել Գուրմէ- Դուրմէ շոկոլադը։ Ըսեմ աւելին, մենք նոյնիսկ այլ արտադրութիւններ ենք փորձել վաճառել մարզերէ ներս, սակայն ապարդիւն։ Մեր վերջին ձեռքբերումներէն մէկն այն էր, որ անցած տարուայ Նոյեմբերին, մեր գործարանը, որ կը գտնուի Աշտարակ քաղաքը, կազմակերպեցինք փոքր ցուցահանդէս։ Ցուցահանդէսի ընթացքին մեր յաճախորդները կարողացան տեսնել նաեւ շոկոլադի պատրաստման եղանակները, ինչպէս նաեւ կը պատմէինք զբօսաշրջիկներուն Կարմրաւոր եկեղեցւոյ մասին եւ մեր անցած ճանապարհի մասին։ Նշեմ, որ թուրօպերատորները իրենց գոհունակութիւնը կը յայտնէին, որ այսպիսի ցուցահանդէս կը կազմակերպենք, քանի որ Հայաստանը յայտնի է իր յուշարձանաշատ վայրերով, եւ մեր գործարանը կարծես թէ տարբերուող մթնոլորտ կը ներշնչէր արտասահմանցիներուն։
Պարոն Պաղտատեան, Հայաստանը ազատ շուկայ կը համարու՞ի։
Ընդհանուր առումով այո, ճիշդ է՝ հարկերը ինչ-որ առումով շատ են, բայց պէտք չէ մոռնանք նաեւ, որ Հայաստանը փոքր երկիր է, եւ մրցակցութիւնը այդքան մեծ չէ։ Վերջին երկու տարիներու ընթացքին փորձած ենք մուտք գործել եւրասիական շուկայ։ Եւրասիական շուկան աւելի մատչելի է, քանի որ մենք մեր առեւտուրի արտօնագրով կարող ենք հանգիստ մուտք գործել այդ շուկան։
Դուք ո՞ր կէտերն կը կարեւորէք Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան մէջ։
Իմ կարծիքով, իւրաքանչիւր սփիւռքահայի մէջ պէտք է ստեղծել հպարտութեան զգացում՝ որ ինքը հայ է։ Ամէն մարդ պէտք է հպարտ ըլլայ իր ունեցածով։ Ես հպարտ եմ մեր շահմատով, մեր սպորտով, մեր մեծերով եւ այլն։ Վերջին շրջանում անարիւն յեղափոխութիւնը եւս հպարտութիւն ներշնչեց շատերի մէջ։
