Soykırım’la ‘yüzleşen’ Almanya, soykırım konserini iptal etti
Dresden Senfoni Orkestrası’nın 13 Kasım’da Almanya’nın İstanbul’daki başkonsolosluğunda vereceği konser için yapılan açıklamada, "İstanbul'daki Alman Başkonsolosluğu salonlarının 13 Kasım'da uygun olmadığı" belirtildi. Dışişleri Bakanlığı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da davet edildiği konser için yeni bir tarih belirlenip belirlenmeyeceği konusunda bir açıklama yapmadı. Ancak Agos’un ulaştığı bakanlığa yakın kaynaklar ve bakanlık içi yapılan yazışmalara göre, Alman Dışişleri bir süredir konserin iptali için farklı yollar ararken, konseri düzenleyen ekibe de baskı uyguluyordu.
Ermeni Soykırımı’nın yüzüncü yılı çerçevesinde 1 Mayıs 2015’te başlayıp 30 Nisan 2017’de sonlanacak ‘Ağıt’ isimli müzikal proje, bir süre önce Almanya-Türkiye-Avrupa Birliği arasında krize neden olmuştu. Proje, Almanya Dışişleri Bakanlığı’ndan ve Avrupa Birliği’nin Yaratıcı Avrupa Programı’ndan maddi destek alıyor. Türkiye, bu proje desteklendiği için Yaratıcı Avrupa Programı’ndan ayrılma kararı almıştı. Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier'in de sözlü olarak Ağıt projesine desteğini açıklaması Türkiye hükümetinde rahatsızlık yaratmıştı.
Önce destek
25 Ekim günü konserin iptal edilmesi kararını alan Steinmeier, daha önce “Ermeni nüfusunun tehcirinin üzerinden yaklaşık yüz yıl geçti. Fakat Türk ve Ermeni halkları arasında 1915-16 olaylarına dair bir uzlaşma henüz sağlanabilmiş değil. İşte bu yüzden yeni ve yapıcı bir diyaloga yönelik girişimler her zamankinden daha önemli. Müzik alanındaki sanatsal ve kültürel etkileşimler bu anlamda çok kıymetli bir teşvik sağlayabilir. Dresden Senfoni Orkestrası ve gitarist besteci Marc Sinan girişimiyle organize edilen Ağıt konseri projesi Türkiye, Ermenistan ve Almanya'dan dinleyicileri ve sanatçıları bir araya getiriyor. Bu sayede, bu kültürler ve uluslararası çalışma, bir zamanlar çatışma halinde olan taraflar arasındaki işbirliği ve dayanışmayı teşvik ederek bir örnek teşkil ediyor. Sanatçılar hep birlikte daha barışçıl ve adil bir toplumu savunuyorlar” sözleriyle projeye destek vermişti.
Alman Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında iptal gerekçesi olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı’ya giden davet mektupları gösteriliyor. Açıklamada bu davetlerin Dışişleri Bakanlığı'nın bilgisi dışında yapıldığını belirtiliyor.
Erdoğan’a davet
Agos'un ulaştığı 21 Ekim tarihli davet mektubunda şöyle deniliyor:
"Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan,
Sizi Alman-Türk-Ermeni Dostluk Derneği’nin açılış ve konser etkinliğine davet etmekten mutluluk duyuyor ve sizleri aramızda görmeyi ümit ediyoruz.
‘Aghet-Ağıt’ turnemizin sonuçlanmasını kapsamlı bir konser ile 13 Kasım saat 19:00’da İstanbul Başkonsolosluğu’nun Kaisersaaal’ında Avrupa Birliği’nin ve Alman Dışişleri Bakanlığı’nın desteği ile kutlamak istiyoruz.
Dresden Senfoni Orkestrası’nın katılımı ile Türk ve Ermeni davetliler için bir konser düzenleyeceğiz. Ulvi Cemal Erkin’in Yaylı Sazlar Dörtlüsü yanında programda Cenk Erbiner’in viola-duosu, Vache Sharafyans Surgite Gloriae’i Viola, Duduk ve Yaylı Sazlar Beşlisi’nde ve Marc Sinan’in elektro gitarda Yello-Blue-Red ile Yaylı Sazlar Dörtlüsü yer alacak. Daha detaylı bilgi için www.aghet.eu websitemizi ziyaret edebilirsiniz.
Alman-Türk-Ermeni Dostluk topluluğu düzenli aralıklarla üç ülkenin sanatçılarını bir araya getirip sanat üzerinden işbirliği kurmayı amaçlıyor. Bu işbirliği ile hem Türk ve Ermeni geçmişindeki ortak yaraları konu almak ve bugüne etkilerini paylaşmak, hem de fikir özgürlüğünü ve sanatın kendisine özgü özgürlüklerini ele almak istiyoruz.
Ortak diyaloğun güzel yarınlara katkıda bulunacağına inanarak, sizleri aramızda görmekten çok mutlu olacağımızı ifade etmek istiyoruz.
Bize 5 Kasım 2016’a kadar katılım durumunuzla ilgili bilgi verirseniz çok seviniriz."
‘Güvenlik’ masada
Her ne kadar konser davetiye bahanesiyle iptal edilse de Agos’un ulaştığı bakanlığa yakın kaynaklar ve bakanlık içi yazışmalara göre, Alman Dışişleri bir süredir konserin iptali için farklı yollar ararken, konseri düzenleyen ekibe de baskı uyguluyordu. Alman Dışişleri’ne yakın bir kaynak Bakan Steinmeier’in kişisel olarak bu konserin iptal edilmesinden yana olduğunu belirtirken, ‘güvenlik gerekçesiyle iptal’ seçeneğinin de masada olduğunu ifade etti. Ancak Bakanlık yetkilileri iptal seçeneğinden önce farklı bir yolla Türkiye’den gelen baskıyı dindirmeyi denemiş. Fakat konseri düzenleyenlerin direnciyle karşılaşılmış. Alman Dışişleri Bakanlığı’na yakın başka bir kaynaksa, “Öyle bir ortam oluştu ki, Konserle ilgili görüşen Türk ve Alman yetkililer arasında adeta bir anlaşma yapılmış gibiydi. Türkiye konsere hiçbir tepki göstermeyecek, Almanya da konseri iptal edecek” dedi.
Davetiye metni biliniyormuş
Agos’un elde ettiği, Almanya Dışişleri Bakanlığı’ndan yetkilinin konser ekibine gönderdiği e-mail, Bakanlığın, konser ekibinden, Türkiye’nin projeyle ilgili çekinceleriyle örtüşür taleplerde bulunduğunu ortaya koyuyor. E-mailde Bakanlığın kültür ve medya ilişkileri yetkilisinin, projenin tanıtım sitesinden, Ağıt projesinin Almanya Dışişleri Bakanlığı ve Yaratıcı Avrupa Programı’ndan aldığı destekle ilgili ifadelerin kaldırılmasını talep ettiği görülüyor. Yazışmada ayrıca söz konusu davet mektubunun da bakanlığın bilgisi dâhilinde hazırlandığı anlaşılıyor. Ulaştığımız bir başka iç yazışma metnindeyse, Alman Dışişleri Bakanlığı’nın davetiyeler konusunda haberdar olduğu ve Almanca ve Türkçe olarak davetiye metinlerinin, 20 Ekim’de, henüz mektuplar gönderilmeden kendilerine sunulduğu ortaya koyuyor.
Bakanlıktan mektup
Alman Dışişleri yetkilileri ile konser ekibi arasında geçen bir telefon görüşmesine referans içeren e-mailde şöyle deniyor: “(İsim), 13.11.2016 tarihinde Başkonsolosluk tarafından yukarıda bahsi geçen dostluk ortamının tesisi için yapılması öngörülen etkinlikle ilgili telefon görüşmenizden bahsetti. Kendisi bana konunun hassasiyetinden ötürü Alman Ermeni Türk dostluk ilişkileri çerçevesinde etkinliğin müzikal kısmını barışma konusu üzerine odaklamaya, bu doğrultuda Ağıt konserine yönelik her türlü bağlantıdan kaçınmaya ve iletişimi de bu çerçevede yürütmeye hazır olduğunuzu belirtti.
Bu konuda bir kez daha konuşabilirsek müteşekkir oluruz, zira www.aghet.eu sitesinde imtina edilmesi düşünülen bağlama dair biri ana sayfada, diğeri ‘proje sayfası’nda yer alan bir basın açıklamasının PDF uzantısında olmak üzere iki yer tespit ettim.
Dresden Senfoni Orkestrası’nın davet metninde de Ağıt projesi ile bir bağlantı kuruluyor.
Etkinliği başarıyla yapabilmek için bu noktada inisiyatif kullanmamız gerektiğine inanıyorum.”
Muhalefetten tepki
Dresden Senfoni Orkestrası, İstanbul'daki konserin, Federal Meclis'in 'Ermeni Soykırımı' tasarısını kabul etmesinden sonra Türkiye ile başlayan gerilimden önce planlandığını belirtiyor. Konserin iptal edilmesine tepki gösteren Alman muhalefetiyse kararın Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın Türkiye’nin baskılarına boyun eğmesi sonucu alındığını öne sürüyor. Alman Sol Parti Meclis Grup Başkanı Sahra Wagenknecht, “Federal hükümetin politikaları Ankara'da mı yapılıyor?” sorusunu yöneltirken, Yeşiller Partisi'nin dış politika sözcüsü Omid Nouripour durumu “Sığınmacı korkusu nedeniyle Türkiye politikaları iflas etmiş bir hükümetin Erdoğan önünde diz çökmesi” diye değerlendirdi.
Yeni değil
Agos’a bilgi veren Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na yakın kaynaklara göre, Bakanlığın, Yaratıcı Avrupa Programı ve Ağıt projesiyle ilgili ‘rahatsızlığı’ yaklaşık bir sene öncesine dayanıyor. Programın, Ağıt projesine 200 bin Euro desteğini açıklamasıyla konu Dışişleri Bakanlığı’nın önüne geliyor. Bilgi aldığımız kaynaklar, Dışişleri Bakanlığı’nın proje kapsamında yapılan konserlerden ve projenin Avrupa Komisyonu’nun internet sitesindeki sunuluş biçiminden büyük rahatsızlık duyduğunu ifade ediyor. Dresden Senfoni Orkestrası Direktörü Markus Rindt, Türkiye’nin Avrupa Komisyonu’ndan Ağıt projesine verilen desteğin geri çekilmesini talep ettiğini dile getirdi. Bu talebin Komisyon nezdinde yanıtsız kalmasıyla Dışişleri Bakanlığı programdan ayrılış sürecini hızlandırdı.
