Սիրահարների օր եւ Սիրոյ հանճարներ
ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ
Փետրուարի 14-ը նոր ժամանակների, նոր սերունդների համար դարձաւ Սիրահարների օր։ Թէ ո՞վ էր Վալենթինը, ինչո՞ւ է սիրահարների օրը կոչւում հենց նրա անունով։ Գիտակները պատմում են հետաքրքրուածներին, որոնք սակայն իսկոյն մոռանում են։ Չի մոռացւում միայն սիրահարուածութեան զգացմունքը, եթէ մարդ երբեւէ ապրել է. այո՛, կարելի է մոռանալ նոյնիսկ նրան, ով սիրահարուածութեան պատճառ հանդիսացաւ, բայց հոգում յաւերժ կը մնայ այն պայծառեցումը, երբ աշխարհը ինչ-որ մի պահ սկսեցիր տեսնել Աստծոյ լոյսի ներքոյ։ Հոգեբանները սիրահարուածութիւնն ախտորոշում են որպէս կարճատեւ խելագառութիւն, խօսում են նաեւ հորմոնների ազդեցութեան մասին, որը բնորոշ է երիտասարդ տարիքին։ Դա մասնագէտ բժիշկների ախտորոշումն է։ Բայց արուեստագէտների պայծառեցումը կախուած չէ հորմոններից, պարոնայք։ Երբ Ֆելլինին կեանքի մայրամուտին տենչում էր սէր-սիրահարուածութիւն, նա իրականում տենչում էր ներշնչանք, առանց որի հնարաւոր չէ ստեղծագործել։ Զուր չէ, որ Վերածնունդի շրջանին, երբ նկարիչները սկսեցին մերկ մարմին նկարել, նրանց սիրավէպերը բնորդուհիների հետ օրէնքով չէին դիտւում որպէս շնութիւն։
Մանկական հեքիաթներն աւարտւում են հարսանիքով։ Իրականում հարսանիքով աւարտւում է սիրոյ հեքիաթը եւ սկսւում է սիրոյ դաժան փորձութիւնը եւ յաճախ այդ փորձութիւնն աւարտւում է ամուսնալուծութեամբ եւ փոխադարձ ատելութեամբ, որն աւա՛ղ նոյնիսկ աւելի ուժեղ է լինում, քան հարսանիքի հասցրած սէրը։ Ո՞ւր էր ուրեմն Աստուած։ Աստուած մնաց անցեալում, որովհետեւ նահապետական ժամանակներում հարսն ու փեսան միամեանց տեսնում էին առաջին անգամ պսակադրութիւնից յետոյ։ Ընտրութիւնն Աստծունն էր։ Իսկ այսօր մարդն է ընտրութիւն կատարում եւ գնում Աստծոյ տաճար, որպէսզի Տէրը հաստատի իր ընտրութիւնը։ Արդիւնքում ամուսնութեան ամենահաճելի պահը դառնում է ամուսնալուծութիւնը, ինչպէս նաեւ ամենացաւոտ, որովհետեւ հազար ու մի թելերով կապուած զոյգը ստիպուած է լինում պատռել այդ կապերը։ Այսպիսով, սիրահարուածութիւնը դա պահ է, իսկ ամուսնութիւնը՝ պահածոյ։ Եւ այն զոյգը, որն ի վիճակի է լինում ամուսնութիւնն ու երջանկութիւնը դարձնել հոմանիշներ, ինձ համար սիրոյ հանճարներ են։ Օրինակներն անշուշտ բազմաթիւ են։ Ես ընտրում եմ դրանցից երեքը։ Երկու օրինակներն իտալական են. առաջինը Ֆետերիքօ Ֆելլինիի եւ Ժուլիէթա Մազինայի սէր-ամուսնութիւնն էր։ Նրանք հասցրեցին նշել իրենց ոսկէ հարսանիքը։ Երկրորդը դա Ատրիանօ Չելենտանոյի (ծն. 1938-ին) եւ Քլաուտիա Մօրիի (ծն. 1944-ին) զոյգն է, որը 2014-ին նշեց իր ոսկին։ Իսկ երրորդ օրինակի համար հեռու չեմ գնայ։ Ընդամէնը Մարտիրոս Սարեանի փողոց, որտեղ ապրում էր հայազգի մեծագոյն վարպետը։ Մարտիրոս Սարեանի եւ Լուսիկ Սարեանի սիրոյ պատմութիւնը, սիրոյ ուժի այդ պատմութիւնն այնքան անհաւանական է, որ չի կարող լինել սուտ։ Նրանք հանդիպեցին իրար Թիֆլիսի «Չաշկա չայա» (Թէյի գաւաթ) սրճարանում։ 1915 էր… Սարեանը 35 տարեկան էր, Լուսիկ Աղաեանը (գրող Ղազարոս Աղաեանի դուստրը)՝ 22։ Նրանք այլեւս երբեք չբաժանուեցին։ Անցաւ 49 տարի։ 1964-ին Գաբրիէլ հրեշտակը եկաւ Լուսիկ Սարեանի հետեւից։ Բժիշկները կանխագուշակեցին Լուսիկ Սարեանին հազիւ երկու ամիս կեանք։ Նա քմծիծաղեց. «Ինչպէ՞ս կարող եմ ես կեանքից հեռանալ, եթէ Մարտիրոսը դեռ ողջ է։ Ո՞վ է նրան խնամելու իմ փոխարէն»։ Եւ ապրեց եւս… տասը տարի, հոգին աւանդելով միայն Մարտիրոս Սարեանի հեռանալուց երկու տարի անց։ Դժուար է ինչոր բան աւելացնել։ Գուցէ միայն այս նկարը, արուած 2010-ին, երբ երկու ընկերներ առաջին անգամ նշում էին իրենց Սիրահարների օրը։
