Şair ve yetim babası Tumanyan’ı İstanbul’da nasıl tanıtırız?
Ekim ayında Hangardz’ın dijital oyun gösterimi için Ermenistan’daydık. Yıllarca Türkiye’de yaşayarak birçok Ermeni gence ve çocuğa tiyatro dersi veren Aram Kostanyan sayesinde, Yerevan’daki Hovhannes Tumanyan Müzesi Müdürü Lusine Ğarağanyan ile tanışıp konuşma fırsatımız oldu.
Ermeni edebiyatına kazandırdığı eserlerin yanı sıra, “yetim babası” olarak da anılan Hovhannes Tumanyan, ayrıca döneminde pek çok Ermeni ve mülteciye de destek olmuş bir aktivist ve yazar. Hovhannes Tumanyan Müzesi ise şairin ölümünün 30. yıldönümünde 5 Nisan 1953'te Yerevan’da kuruldu.
Müze, tadilatta olduğu için gezilemiyor. Müze Müdürü Lusine Ğarağanyan sohbetimizde Mart 2024’te Hovhannes Tumanyan Müzesi’nin Türkiye Ermeni Patrikliği ile mail aracılığıyla iletişime geçtiğini söyledi.
Ğarağanyan, gönderdikleri mailde, kendi oluşturdukları Batı ve Doğu Ermenicesi Hovhannes Tumanyan kitaplarını ve kültürel içerikli kâğıt oyunlarını, İstanbul’daki Ermeni okullarında tanıtmak ve çocuklara hediye etmek istediklerine dair bilgilendirme yaptıklarını anlattı.
Ziyaretlerinin üç ile beş gün arasında değişim gösterebileceğini kaydeden Ğarağanyan, “Dört kişilik grubun gidiş-dönüş ve konaklama giderlerinin karşılanması durumunda Türkiye’ye gelebileceğimizi Patrikhane’ye aktardık” dedi.
‘Müfredat’ engeli
Ğarağanyan’a göre, Türkiye Ermeni Patrikliği, “Okulların müfredatının Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olduğu, müfredat dışına çıkma hakkına sahip olmadıkları” yanıtını vermiş.
“Amacımız Tumanyan’ın halkları nasıl birleştirdiğini anlatmak”
Ermeniler için bir çok önemli bir isim olan Tumanyan’ı Türkiye’ye gelerek Ermeni çocuklara tanıtmak ve anlatmak isteyen ekibin bu talebi Patrikhane’den onay görmese de müze yeni yollar arayışında.
Ğarağanyan amaçlarını şöyle anlattı: “Amacımız, ‘yetim babası’ olarak tanınan Tumanyan’ın İstanbul’a ne zaman ve hangi amaçla geldiğini diaspora ile Ermenistan halkını nasıl birleştirdiğini anlatmak. Dünyadaki tüm Ermenilerle, Hovhannes Tumanyan aracılığıyla bir köprü kurmak, kültürü doğru biçimde aktarmak ve hazırladığımız kitaplar ile kâğıt oyunları aracılığıyla çocuklara eğlenceli bir öğrenme deneyimi sunmak istiyoruz.”
Kitapların yanı sıra, “Voske Daran” isimli sesli bir aplikasyon geliştirdiklerinin de bilgisini veren Ğarağanyan, Doğu ve Batı Ermenicesinden ayrı olarak birçok dilde Tumanyan’ın kitaplarını sesli olarak halka ücretsiz sunduklarını dile getirdi. Ayrıca sesli kitapların yalnızca çocuk hikâyeleri barındırmadığını, yetişkinler için de hikâyeler olduğunu hatırlattı.
Türkiye’den erişim bariyeri
Gelin görün ki Ermenistan’da da Türkiye’de de indirmeye çalıştığımız uygulama, “Bu öğe Türkiye’de kullanılamıyor” uyarısı nedeniyle indirilemiyor. Ğarağanyan’a “erişim” engelini sorduğumuzda, herhangi bir sınırlamanın olmadığını, dünyanın her yerinden yaklaşık 2 bin 300 indirmeye sahip olduklarını söyledi. Açıkçası bu alanda bu kez nedeni belirsiz bir “engel” ile karşı karşıyayız.
Ğarağanyan, müzenin tadilatta olması nedeniyle Yerevan’daki Hrant Mattevosyan Müzesi’nde çalışmalarına devam ettiklerini ve ekonomik zorluklar yaşadıklarını da ifade etti. Şimdiye kadar olumlu bir cevap alamasalar da Ğarağanyan, Türkiye’de yapmak istedikleri etkinliklerle ilgili hayallerini şöyle anlattı: “Patrikhane tarafından reddedilmiş olabiliriz ancak bu kararı olgunlukla karşıladık. Amacımız hâlâ aynı. Türkiye’ye gelerek Ermeni çocuklara, Hovhannes Tumanyan’ı tanıtmak ve anlatmak. Talebimiz ve beklentimiz, gerekli şartların oluşması, okullarda etkinlik düzenleme izinlerinin alınması ve ardından finansman konusunda da tarafımıza destek sağlanabilmesi.”
