Սահմանադրական Ատեանի որոշման պատճառաբանութիւնը

Մես­­­րոպ Պատ­­­րիար­­­քի անո­­­­­ղոք հի­­­­­ւան­­­­­դութեան բեր­­­­­մամբ ան­­­­­գործու­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կու­­­­­թեան մատ­­­­­նո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւելը եւ պոլ­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հայ հա­­­­­մայնքի նոր պատ­­­­­րիարք ընտրե­­­­­լու մա­­­­­սին աշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տու­­­­­թիւննե­­­­­րուն պե­­­­­տու­­­­­թեան կող­­­­­մէ ար­­­­­գի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լուե­­­­­լը Սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեանի կող­­­­­մէ դի­­­­­տուած էր որ­­­­­պէս «Կրօ­­­­­նական ազա­­­­­տու­­­­­թեանց ոտ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կոխում»։ Ատեանը հրա­­­­­տարա­­­­­կեց այս որո­­­­­շու­­­­­մին պատ­­­­­ճա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռաբա­­­­­նու­­­­­թիւնը։ Պատ­­­­­ճա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռաբա­­­­­նու­­­­­թեան մէջ կը նշո­­­­­ւի թէ «Հայ հա­­­­­մայնքի հա­­­­­մար շատ էական պաշ­­­­­տօններ ստանձնած պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընտրու­­­­­թիւնը, աւե­­­­­լի քան տա­­­­­սը տա­­­­­րիներ չէ կա­­­­­տարո­­­­­ւած հայ ժո­­­­­ղովուրդի կամ­­­­­քի հա­­­­­մաձայն ձե­­­­­ւով»։ Դա­­­­­տարա­­­­­նը բա­­­­­ցի այս նշած է նաեւ թէ կրօն­­­­­քի մը կա­­­­­րիք­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը միայն այդ կրօն­­­­­քի դա­­­­­ւանող­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու կող­­­­­մէ կը ճշդո­­­­­ւի։

Պատ­­­­­ճա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռաբա­­­­­նու­­­­­թեան հիմ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան գի­­­­­ծերը հե­­­­­տեւեալն են՝ «Սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան դա­­­­­տարա­­­­­նը 22.5.2019 թո­­­­­ւակա­­­­­նին օրա­­­­­կար­­­­­գի առած է Լե­­­­­ւոն Պերճ Քու­­­­­զի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քօղ­­­­­լու եւ Յով­­­­­հաննէս Կար­­­­­պիս Պալ­­­­­մումճեանի դի­­­­­մումնե­­­­­րը եւ որո­­­­­շած է թէ ոտ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կոխո­­­­­ւած է սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րութեան 24-րդ յօ­­­­­դուա­­­­­ծով երաշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւորո­­­­­ւած կրօ­­­­­նական ազա­­­­­տու­­­­­թիւննե­­­­­րը։ Նկա­­­­­տի ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նալով պատ­­­­­րիար­­­­­քին իր պաշ­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նը կա­­­­­տարե­­­­­լու կա­­­­­րողու­­­­­թիւնը կորսնցու­­­­­ցած ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լը եր­­­­­կու ան­­­­­ջատ դի­­­­­մումներ կա­­­­­տարո­­­­­ւած են Իս­­­­­թանպու­­­­­լի կու­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­­թեան պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընտրու­­­­­թիւն կա­­­­­տարե­­­­­լու հա­­­­­մար։ Առա­­­­­ջին դի­­­­­մու­­­­­մը կա­­­­­տարո­­­­­ւած է հո­­­­­գեւո­­­­­րական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու, իսկ երկրոր­­­­­դը աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու կող­­­­­մէ, որոնց մէջ են նաեւ ատեանիս դի­­­­­մող­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը։ Կու­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­­թիւնը աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու դի­­­­­մու­­­­­մին չէ պա­­­­­տաս­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նած եւ այսպէ­­­­­սով ալ մեր­­­­­ժած նկա­­­­­տուած է։ Իսկ հո­­­­­գեւո­­­­­րական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու դի­­­­­մու­­­­­մը մեր­­­­­ժած է, պատ­­­­­ճա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռաբա­­­­­նելով թէ պատ­­­­­րիար­­­­­քը դեռ կեն­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի է եւ առա­­­­­ջար­­­­­կած է պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ընդհա­­­­­նուր փո­­­­­խանոր­­­­­դի ընտրու­­­­­թիւն կա­­­­­տարել։ Այս զար­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցու­­­­­մէն ետք Պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի հո­­­­­գեւո­­­­­րական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու մի­­­­­ջեւ փո­­­­­խանոր­­­­­դի ընտրու­­­­­թիւն տե­­­­­ղի ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցած է։ Աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու դի­­­­­մու­­­­­մին կու­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­­թեան կող­­­­­մէ մեր­­­­­ժո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւելէն ետք անոնք դի­­­­­մում կա­­­­­տարած են վար­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեան։ Աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը պնդած են, որ տո­­­­­ւեալ ընտրու­­­­­թիւն մը պէտք է կա­­­­­տարո­­­­­ւէր ո՛չ թէ կրօ­­­­­նական ժո­­­­­ղովի, այլ Պատ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­մաւոր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու խոր­­­­­հուրդի կող­­­­­մէ։ Սա­­­­­կայն Վար­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեանն ալ մեր­­­­­ժած է այս դի­­­­­մու­­­­­մը։ Աւե­­­­­լի ետք խնդի­­­­­րը ու­­­­­սումնա­­­­­սիրող Վճռա­­­­­բեկ ատեանը եւս մեր­­­­­ժած է աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու պա­­­­­հան­­­­­ջը։ Դի­­­­­մում ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յաց­­­­­նողնե­­­­­րը կը յայտնեն, թէ կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թեան հա­­­­­մայնքի իր կար­­­­­գադրու­­­­­թիւննե­­­­­րով լու­­­­­ծե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լիք խնդիր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն պե­­­­­տու­­­­­թեան մի­­­­­ջամ­­­­­տութիւ­­­­­նը եւ աւան­­­­­դութեան մէջ գո­­­­­յու­­­­­թիւն չու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցող պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընդհա­­­­­նուր փո­­­­­խանոր­­­­­դի նման կո­­­­­չում մը պար­­­­­տադրե­­­­­լը կրօ­­­­­նական իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու ոտ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կոխում մըն է։

Պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան աթո­­­­­ռի թեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն ընտրու­­­­­թեան կա­­­­­նոն­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը նշո­­­­­ւած են 1863 թո­­­­­ւակիր Հա­­­­­յոց ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րութեան մէջ։ Սոյն փաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­թուղթը մին­­­­­չեւ օրս տե­­­­­ղի ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցած բո­­­­­լոր ընտրու­­­­­թիւննե­­­­­րու հիմ­­­­­քը կը կազ­­­­­մէ։ Կա­­­­­նոնագ­­­­­րի մէջ պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան աթո­­­­­ռի թա­­­­­փուռ մնա­­­­­լու պատ­­­­­ճառնե­­­­­րը թո­­­­­ւար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւելէ բա­­­­­ցի աւել­­­­­ցո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւած է «…եւ այլ պատ­­­­­ճառներ» եզ­­­­­րը։ Մինչդեռ կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թիւնը նոր պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընտրու­­­­­թեան պատ­­­­­ճառնե­­­­­րը սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նափա­­­­­կած է հրա­­­­­ժարում եւ մահ եզ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով։ Չէ մեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­բանած «եւ այլ պատ­­­­­ճառներ» եզ­­­­­րը։ Նոյնպէս Վար­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեանն ալ ան­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սած է եւ այլ պատ­­­­­ճառնե­­­­­րը։

Պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան աթո­­­­­ռը թէեւ ընդհան­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պէս պատ­­­­­րիար­­­­­քի մա­­­­­հով է որ թա­­­­­փուր կը մնայ, բայց ան­­­­­ցեալին պա­­­­­տահած են օրի­­­­­նակ­­­­­ներ, ուր ընտրեալ պատ­­­­­րիար­­­­­քը նոյ­­­­­նիսկ առանց հրա­­­­­ժարե­­­­­լու լքած է իր աթո­­­­­ռը։ Քա­­­­­նի որ օրէն­­­­­քի յօ­­­­­դուա­­­­­ծը եւ այլ պատ­­­­­ճառներ եզ­­­­­րով աւե­­­­­լի ազատ գոր­­­­­ծե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու հնա­­­­­րաւո­­­­­րու­­­­­թիւն ընդձե­­­­­ռած է իշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­­թիւննե­­­­­րուն, անըն­­­­­դունե­­­­­լի է Վար­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեանի որո­­­­­շու­­­­­մին օրի­­­­­նակա­­­­­նու­­­­­թեան մա­­­­­սին խօ­­­­­սիլ։ Միւս կող­­­­­մէ կը տես­­­­­նո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւի թէ պատ­­­­­րիարքնե­­­­­րու ընտրու­­­­­թեան ըն­­­­­թացքին աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը կա­­­­­րեւոր դե­­­­­րակա­­­­­տարու­­­­­թիւն կ՚ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նան։ Հե­­­­­տեւա­­­­­բար Կրօ­­­­­նական ժո­­­­­ղովին իր կամ­­­­­քով փո­­­­­խանորդ նշա­­­­­նակե­­­­­լը եւ այդ փո­­­­­խանոր­­­­­դին ալ բա­­­­­ւական եր­­­­­կար ժա­­­­­մանա­­­­­կաշրջան մը պատ­­­­­րիար­­­­­քի լիազօ­­­­­րու­­­­­թիւննե­­­­­րով գոր­­­­­ծե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լը կ՚ապա­­­­­ցու­­­­­ցէ հո­­­­­գեւո­­­­­րական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու կամ­­­­­քին նա­­­­­խապա­­­­­տուու­­­­­թիւն տալ եւ աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու կամ­­­­­քը ան­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սել։ Հա­­­­­յոց պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընտրու­­­­­թեան կարգն ու կա­­­­­նոնը բա­­­­­ցայայտ կեր­­­­­պով Նա­­­­­խարա­­­­­րու­­­­­թիւնը ճշդած է։ Մինչդեռ ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կարգ հա­­­­­սարա­­­­­կական անհրա­­­­­ժեշ­­­­­տութեան մը բա­­­­­ցակա­­­­­յու­­­­­թեան ժա­­­­­մանակ նոր հո­­­­­գեւոր առաջ­­­­­նորդի ընտրե­­­­­լու եղա­­­­­նակ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը պե­­­­­տու­­­­­թեան լիազօ­­­­­րու­­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նէն դուրս են։ Ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րեւ Սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ատեանը նա­­­­­խապէս ալ նշած է թէ կրօն­­­­­քի մը կա­­­­­րիք­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը կը ճշդո­­­­­ւին, այդ կրօն­­­­­քին դա­­­­­ւանող­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն կող­­­­­մէ։

Կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թիւնը խնդրին երկխօ­­­­­սու­­­­­թեան եղա­­­­­նակով լու­­­­­ծո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւելուն հա­­­­­մար չէ աշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տած, նիւ­­­­­թին հայ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան աւան­­­­­դութիւննե­­­­­րու, սո­­­­­վորու­­­­­թիւննե­­­­­րու եւ կա­­­­­նոն­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու շրջագ­­­­­ծի մէջ լու­­­­­ծո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւելուն հա­­­­­մար ռազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­վարու­­­­­թիւն մը չէ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցած։ Կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թիւնը հա­­­­­յոց աւան­­­­­դութեան ոգիին կամ հայ հա­­­­­սարա­­­­­կու­­­­­թեան կամ­­­­­քին դէմ ճնշում բա­­­­­նեց­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու հա­­­­­մար ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կարգ պատ­­­­­ճառ մըն ալ չէ ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յացու­­­­­ցած։ Հե­­­­­տեւա­­­­­բար Թուրքիոյ հա­­­­­յոց պատ­­­­­րիարքի ընտրու­­­­­թեան մա­­­­­սին պա­­­­­հան­­­­­ջին մեր­­­­­ժումը կը գնա­­­­­հատո­­­­­ւի կրօն­­­­­քի ազա­­­­­տու­­­թեան ոտ­­­նա­­­­­­­կոխում»։