Rusya, Uluslararası Af Örgütü'nü "yasakladı"

Rusya, Türkiye dahil 150'den fazla ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Af Örgütü'nü "istenmeyen kuruluş" ilan etti, ülkedeki çalışmalarını fiilen yasakladı.

Moskova'daki Başsavcılık Ofisi tarafından bugün duyurulan kararda, insan hakları kuruluşunun "Kiev rejiminin adamları tarafından finanse edilen küresel Rusofobik projelerin hazırlandığı bir merkez" olduğu öne sürüldü. Başsavcılık ayrıca Uluslararası Af Örgütü'nü, "Rusya'nın siyasi ve ekonomik izolasyonunu" amaçlayan faaliyetlerde bulunmakla suçladı. 

19 Mayıs 2025’te Rusya Başsavcılığı, Uluslararası Af Örgütü’nü, yabancı kuruluşları keyfi olarak yasaklamaya ve Rusya’daki faaliyetlerini suç saymaya olanak tanıyan baskıcı 2015 yasası kapsamında “istenmeyen kuruluş” ilan etti. Açıklamada, örgütün “Rus karşıtı projeler” yürüttüğü iddia edilerek, ifade özgürlüğü ve örgütlenme hakkı konusundaki çalışmaları ile Rus kuvvetlerinin Ukrayna’da işlediği suçları belgeleyip duyurması gerekçe gösterildi.

Bu karar, 2022’de Rus makamlarının Uluslararası Af Örgütü’nün internet sitesine erişimi engellemesi ve Moskova’daki ofisini kapatmasının ardından geldi. Karar, Rusya’daki ortak kuruluşları, destekçileri, gazetecileri ve örgütle çalışan bireyleri hukuki risk altına sokuyor.

Rus yasalarına göre, bir “istenmeyen kuruluş”un faaliyetlerine katılmak yasalarla cezalandırılır. İlk ihlaller 15.000 rubleye kadar (yaklaşık 185 ABD doları) para cezasına tabi tutulabilir. Tekrar eden ihlaller, finansman sağlama veya yöneticilik yapma suç kapsamına girebilir ve altı yıla kadar hapisle sonuçlanabilir.

Karar sonrası?

Uluslararası Af Örgütü, bu karar nedeniyle Rusya'daki çalışmalarına son vermek zorunda. Karar, bu kuruluşla ilişkili olmayı da suç haline getiriyor. Bundan sonra sosyal medyada bu kuruluşun raporlarını paylaşanlar da dahil olmak üzere, kuruluşla işbirliği yapan veya destekleyenler kovuşturmaya tabi tutulabilecek.

10 milyondan fazla üyesi bulunan, dünya genelinde insan hakları ihlallerinin sona erdirilmesi için araştırmalar ve kampanyalar yapan Uluslararası Af Örgütü, 1977'de Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştü.

Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı savaşı "uluslararası hukuka aykırı olduğu" gerekçesiyle eleştiren Uluslararası Af Örgütü, Rus askerlerinin insan hakları ihlallerini belgeleyen çalışmalar yayımlamıştı.

Yasaklananlar listesi 

Rusya, Ukrayna'ya karşı başlattığı savaştan bu yana 223 bağımsız haber kuruluşu ve hak savunucu örgütü "istenmeyen kuruluş" ilan ederek ülkedeki faaliyetlerini yasakladı.

Bunlar arasında Radio Free Europe/Radio Liberty ve Rus bağımsız yayın kuruluşu Meduza gibi haber, Chatham House gibi düşünce kuruluşları ile yolsuzlukla mücadele grubu Uluslararası Şeffaflık Örgütü de yer alıyor.

2021 yılında istenmeyen kuruluş ilan edilen Open Russia'nın lideri Andrei Pivovarov dört yıl hapis cezasına çarptırılmış, 2024'te Batı ile yapılan en büyük mahkum takası sırasında serbest bırakılmıştı.

Örgütten açıklama

Rus makamlarının Uluslararası Af Örgütü’nü “istenmeyen kuruluş” ilan etmesi ve böylece faaliyetlerini ve örgütle ilişkilendirilen herkesi suç sayması üzerine, örgütün Genel Sekreteri Agnès Callamard şu açıklamayı yaptı:

“Bu karar, Rus hükümetinin muhalefeti susturma ve sivil toplumu izole etme çabalarının bir parçasıdır. Aktivistlerin ve muhaliflerin hapsedildiği, öldürüldüğü ya da sürgüne zorlandığı, bağımsız medyanın karalandığı, sansürlendiği ya da tamamen kapatıldığı, sivil toplum örgütlerinin yasaklandığı veya feshedildiği bir ülkede, Kremlin sizi yasaklıyorsa doğru bir şey yapıyorsunuz demektir.”

Yetkililerin, Uluslararası Af Örgütü’nü "istenmeyen kuruluş" olarak tanımlayarak, insan hakları ihlallerini belgeleme ve ifşa etme çalışmalarını durdurabileceklerini düşünmeleri büyük bir hata. Tam tersine, tehditlere boyun eğmeyeceğiz ve Rusya'daki insanların ayrımcılığa uğramadan insan haklarından yararlanabilmesi için çalışmalarımıza devam edeceğiz. Rusya’nın Ukrayna’da işlediği savaş suçlarını dünya çapında belgelemeye ve dile getirmeye devam edeceğiz.

Uluslararası Af Örgütü, vicdan mahkumlarının serbest bırakılması, baskıcı yasaların iptali ve insan hakları ihlallerinden sorumlu olanların adalet önüne çıkarılması için mücadelesini sürdürecek. Hiçbir otoriter saldırı bizi adalete olan mücadelemizden vazgeçiremeyecek."