Բժշկագիտական հետախոյզ
Բժիշկ Վահէ Ալեքսանեանի յիշատակին
ՏՈՔԹ. ՄԱՍԻՍ ԲԵՐՔ
Աշխարհի վրայ շատ են մինչեւ վերջին շունչը իր բժշկին հանդէպ երախտապարտութիւն զգացողները։ Աշխարհի զանազան երկիրներու մէջ իր գիտելիքները եւ փորձառութիւնները յաջորդ սերունդներուն փոխանցող բժիշկներ կը գնահատուին, նոյնիսկ կը պարգեւատրուին իրենց արհեստի միութիւններու, ուսման հաստատութիւններու եւ երբեմն ալ պետական աւագանիի կողմէ։
Բժշկական Համալսարանի ուսանողութեան տարիներուս բոլորին մնան ես ալ օգտուած եմ այդ հաստափոր «Ախտանիշէ Ախտաճանաչում» անուն գիրքը։ Շրջանաւարտ ըլլալէ ետք շուրջ տարի մը ես ալ աշխատակցեցայ Տոքթ. Վահէ Ալեքսանեանին, իբրեւ օժանդակ բժիշկ։ Ախտանշանները մեկնաբանելով ախտաճանաչման հասնելու կարեւորութիւնը ի՞նչ էր։ Այս հարցումին պատասխանը բացատրելու համար կ՚ուզեմ քանի մը յուշեր փոխանցել ընթերցողին։
Օրինակի համար պիտի ըսեմ թէ մտքիս մէջ դրոշմուած է հիւանդներու ուղղեալ առաւօտուայ շրջագայութիւններէն մէկը։ Շաբաթավերջին, իմ հերթապահութեան ընթացքին շուրջ 30 տարեկաններուն կին մը հիւանդանոց ընդունած էի փորհարութեան հետեւանքով հեղուկի կորուստի եւ սրունքի մկաններուն վրայ ցաւ տուող ուռեցքի պատճառով։ Արեան ստուգումներով յայտնի դարձաւ թէ սպիտակ գնդիկներու մէջ բաւականի մեծ համեմատութիւն կը կազմէին էոզիոնոֆիլ կոչուած գնդիկները։ Այս տուեալը չէի կրցած իմաստաւորել առկայ ախտանիշներուն հետ։ Երբ արդիւնքները փոխանցեցի Տոքթ. Ալեքսանտրեանին իսկոյն կասկածեցաւ հազուադէպ հիւանդութենէ մը։ Այս կասկածը վերահաստատուեցաւ մկանային պիոփսիի միջոցաւ։ Ակամայ հարցուցի իրեն թէ ինչպէ՞ս կրցաւ գուշակել այս ախտաճանաչումը։ Պատասխանը պարզ էր. «Էոզիոնֆիլի համեմատութիւնը բարձրացնող տասնեակներով հիւանդութիւններ կան, բայց այս աստիճան բարձրացնող հազիւ քանի մը հատ են։
Տասը տարի վերջ արեւելեան քաղաքներէն մէկուն նորակառոյց բժշկական համալսարաններն մէկու կը պաշտօնավարեմ։ Ներքին հիւանդութեանց սթաժը աւարտող աշակերտներ բանաւոր քննութեան կը մտնեն։ Անգարայէն եկած պաշտօնակից մը հարցումներուն համար իր առջեւ ունի «Ախտանիշէ Ախտաճանաչում» հանրածանօթ հատորը։ Պաշտօնակիցս ուսանողին կ՚առաջարկէ փակ գիրքէն ոեւէ էջ դարձնէ եւ այդ էջէն ալ կ՚ուղղէ իր հարցումը։ Ապացոյց որ գիրքը Ա-էն Ֆ իմաստալից գիտելիքներով լեցուն է։
Երկրորդ տասնամեակ մը եւս անցած է եւ այս անգամ տարբեր քաղաքի մը մէջ հիւանդի մը հետ դէմ առ դէմ եմ։ Ութսունը անց լուրջ այր մըն է դիմացս։ Առաւօտուն քայլելու ժամուն շնչահեղձ կ՚ըլլայ եւ ոտքի դաստակներն ալ ուռած են։ Այս երկու ախտանշանները տասնեակներով հիւանդութեան պատճառաւ կրնան ըլլալ։ Նախ կը լսեմ հիւանդը, յետոյ անոր սրտի տրոփիւնը եւ ապա էլեկտրոքարտիոկրաֆիի աչք մը կը նետեմ ու կը պահանջեմ մեզի քննութիւն։ Շփոթած եմ հիւանդութենէ մը, որ այս տարիքին յաճախ չենք հանդիպիր։ Կը շարունակեմ գործընթացը եւ երիկամի պիոփսին եւ այս անգամ եկած արդիւնքը իմ կանխատեսումը կը հաստատէ։ Օգնական բժիշկիս կը պատմեմ թէ ամենապարզ եւ սովորականէն մինչեւ ամենախրթինը, բոլոր քննութիւնները նոյն արժէքի են։ Քանի մը շաբաթ ետք տարեց պարոնը կրկին եկաւ այցելութեան եւ աւելի ուրախ կ՚երեւէր։ «Ի՞նչ է ներքին հիւանդութեանց մասնագէտներու կոչումը, հիմա հասկցայ։ Անոնք բժշկագիտական հետախոյզներ են»։ Ճիշդ այդ շրջանին ԱՄՆ-ի մէջ գործող բժշկագիտական հաստատութիւն մը մեկնարկած էր «Ինթերնիստը ի՞նչ կ՚ընէ» խորագիրով բազմածախս արշաւ մը։ Մինչդեռ մեր ութսուննոց հօբարը հարցումին պատասխանը շատ պարզ եղանակով տուած էր։ Նման բացատրութիւն մը տարիներ առաջ Թուրքիոյ մէջ լսած էի։ Հոն ալ տարեց թոշակառու անձ մը իր բժիշկը կը նկարագրէր «Ներքին հիւանդութեանց սուր մասնագէտ» կոչելով։
Վերադառնանք «Ախտանիշէ Ախտաճանաչում»ի բուն կարեւորութիւնը ո՞ւր է հարցումին։ Այս հարցումին պատասխանը Թուրքիոյ բժիշկներու սերունդներուն քլինիքական բնորդ ճանչնալու յատկութիւնը փոխանցելն է։ Թէեւ Արեւմտեան երկիրներու մէջ հանդիպած եմ բժշկագիտութիւն դասաւանդողներու, որոնք համոզուած են թէ այդ յատկութիւնը կարելի չէ ուսուցանել, քանի որ ան կը զարգանայ բժիշկի սեփական փորձառութեամբ։ Բացի այդ արհեստական բանականութիւնն ալ ախտաճանաչման այլընտրանք մը ըլլալով կը ներկայանայ, բայց ունի երկու թերութիւններ։ Ա. Բժշկագիտութիւնը մարդկային շփումի եւ գուրգուրանքի բացակայութեան պայմաններուն թերի է, Բ. Նոր թեխնոլոկիաները միշտ մակերեսային են։ Ոմանց շահութաբեր կը թուին, բայց հասարակական առողջապահութեան ծառայութիւններուն անտեղի սպառումը կանխելու չեն ծառայեր։
Վերջապէս բժշկագիտական դասագիրքերուն եւ բժիշկ դաստիարակող մասնագէտներուն ծառայութիւնը թէ արհեստի պահանջներով, եւ թէ հիւանդին գոհացում պատճառելու առումով անփոխարինելի են։ Տոքթ. Վահէ Ալեքսանեան իր կենդանութեան շրջանին շռայլօրէն բաշխեց ախտաճանաչման գիտելիքները բոլոր բժիշկներուն։ Վստահ եմ որ իր թողած ժառանգը ալ աւելի լաւ կ՚ընկալուի, կը գնահատուի ու կը պահպանուի յաջորդ սերունդներու կողմէ ալ։
