Փէրինչէք անմեղ կրնա՞յ ըլլալ

ԹԱՆԷՐ ԱՔՉԱՄ

Եւրոպայի Մարդկային Իրաւանց Ատեանի (ԵՄԻԱ) մէջ Տո­ղու Փէ­րին­չէ­քի դա­տավա­րու­թեան մի­ջոցին «Թա­րաֆ» թեր­թի մէջ կը հրա­տարա­կուէր իմ գրած «Պա­լատի խա­մաճի­կը» յօ­դուա­ծաշար­քը։ Հոն գրուած­նե­րուն աւելցնե­լիք բան մը չու­նիմ սա պա­հուն։

Բուն խնդի­րը Տո­ղու Փէ­րին­չէ­քի «Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը գա­ղու­թա­տիրա­կան սուտ մըն է» ար­տա­յայ­տութեամբ գնա­հատումն է։ Դա­տարա­րը այս խօս­քը «ատե­լութեան պատ­գամ» պի­տի հա­մարէ՞ր թէ ո՛չ։ Փէ­րին­չէք շատ կը վախ­նար այս վար­կա­ծէն, այդ պատ­ճա­ռաւ ալ հլու հնա­զանդ կա­տուի կը նա­մանէր նիս­տի ըն­թացքին։ Իրա­ւապաշտպա­նը Փէ­րին­չէ­քը կը ներ­կա­յաց­նէր կար­ծես Պա­զելի հա­մալ­սա­րանի մէջ իր հա­մեստ միտ­քե­րը ար­տա­յայ­տող ակա­դեմա­կան մը։ Վե­րին Ատեանը հաս­տա­տեց այս պաշտպա­նու­թիւնը։ Աւե­լին, վճռեց որ այս խօս­քե­րը յար­ձա­կում մը չէր կրնար հա­մարուիլ Զուիցե­րիաբ­նակ հա­յերու հա­մար։ Դա­տակազ­մը կա­րեւոր վճիռ մը եւս ար­ձա­կեց, մատ­նանշե­լով ներ­կա­յացուած մե­ղադ­րանքի եւ առա­ջար­կուած պա­տիժի ան­հա­մեմա­տու­թիւնը։ Վեր­ջա­պէս այս խօս­քե­րը Զուիցե­րիա հա­սարա­կու­թեան անվտան­գութեան չէին սպառ­նար։

Այս շրջա­նակին մէջ եթէ դա­տական վճի­ռին մէջ սխալ մը կայ, (որ իմ հա­մոզու­մովս կայ) այդ ալ Տո­ղու Փէ­րին­չէ­քի Հրանդ Տին­քի մա­հուան պատ­ճառ եղող ոճի­րի մը տա­նող քա­ղաքա­կան ար­շա­ւին գլխա­ւոր դե­րակա­տար ըլ­լա­լը ան­տե­սելն է։ Ինչպէս «Թա­րաֆ»ի յօ­դուա­ծաշար­քին մէջ ալ նշած եմ, Փէ­րին­չէք հա­մալ­սա­րանի ամ­պիոնէն իր կար­ծիքնե­րը ար­տա­յայ­տող մտա­ւորա­կան մը չէ։ Միտ­քե­րը ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար չէ գա­ցած Զուիցե­րիա։ Ան գա­ցած է իբ­րեւ «Էր­կէ­նէքոն»ի մէկ մաս­նի­կը։ Իր խօս­քե­րը եւ գոր­ծե­րը ուղղա­կիօրէն առնչուած են «Էր­կէ­նէքոն»ի հետ։ Անոր խօս­քե­րը եւ արարքնե­րը Թուրքիոյ հայ հա­սարա­կութեան ուղղեալ ատե­լութեան եւ յար­ձա­կումնե­րուն մէկ մաս­նիկն են։ Փէ­րին­չէք թրքա­հայե­րուն սպառ­նա­ցող, անոնց դէմ յար­ձա­կումներ կազ­մա­կեր­պող եւ Հրանդ Տին­քին ալ մա­հուան պատ­ճառ դար­ձող ար­շա­ւին վա­րիչն է։ Այս մե­ղադ­րանքով դա­տապար­տուած է մա­հապատ­ժի։ Փէ­րին­չէ­քի եւ իր վա­րած «Էր­կէ­նէքոն» կազ­մա­կեր­պութեան Թուրքիոյ եւ Եւ­րո­պայի մէջ տա­րած աշ­խա­տու­թիւննե­րը ան­տե­սելով դա­տարա­նը սխալ գոր­ծած է։

Սա­կայն դա­տարա­նը կա­րեւոր հե­ղինա­կու­թիւն մըն ալ ու­նե­ցաւ։ Մէկ աս­տի­ճան աւե­լի Վարին Ատեանին «1915-ը ցե­ղաս­պա­նու­թիւն չէ, վի­ճելի նիւթ մըն է» ըսող Թուրքիոյ պաշ­տօ­նական տե­սու­թիւնը կրկնած էր։ Գո­նէ ԵՄԻԱ այս ձաբռտու­քը մէկ­դի շպրտեց։

Գոր­ծին ծի­ծաղե­լի կող­մը Թուրքիոյ մէջ «ԵՄԻԱ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն չէ եղած ըսաւ» ըլ­լա­լով ներ­կա­յացուիլն է։ Նա­խապէս «Պա­լատի խա­մաճի­կը» բա­ռը եզա­կի բնոյթ ու­նէր։ Այժմ այս տա­րօրի­նակ հա­կազ­դե­ցու­թիւնը տես­նե­լով ամ­բողջ մա­մու­լը եւ քա­ղաքա­կան կու­սակցու­թիւննե­րէն շա­տերը նկա­տի ու­նե­նալով որո­շեցի յոգ­նա­կիի դի­մել՝ «Պա­լատի խա­մաճիկ­նե­րը»։ Տա­կաւին դա­տական վճի­ռին բո­վան­դա­կու­թիւնէն ան­տե­ղեակ, կամ ալ տե­ղեակ ըլ­լա­լով հան­դերձ շրջան­ցել փոր­ձող «Պա­լատի խա­մաճիկ­ներ»…

Վեր­ջին խօսք մըն ալ Տէր­սի­մի ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն վե­րապ­րածնե­րու զա­ւակ Քէ­մալ Քը­լըչ­տա­րօղ­լուին՝ «Չե՞ս ամչնար»։