«Բառերու Խորհրդաւոր Աշխարհ»ի 500-րդ յօդուածի առթիւ
ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
Ակօս»ի հայերէն էջերու ամենահետաքրքրական սիւնակն է «Բառերու խորհրդաւոր Աշխարհը»։ Այս ընդհանուր խորագրի տակ Նորայր Տատուրեան «Ակօս»ի նախորդ համարին մէջ ստորագրեց իր 500-րդ յօժուածը։ Ամէն շաբաթ մօտաւորապէս կէս էջի ծաւալով լոյս տեսնող յօդուածաշարքը եթէ փոխադրենք գիրքի մը էջերուն, կը ստանանք մօտ 1200 կամ աւելի էջանի հաստափոր հատոր մը։ Եւ այդ հատորի բովանդակութիւնը բացի իր պարունակած լեզուագիտական նշանակութենէ կը դառնայ նաեւ գրականութեան արտակարգօրէն գրաւիչ պատում մը։ Այս առթիւնքը հեղինակի գրական շնորհին հետեւանքն է։ Ան յաճախ բառերու վերլուծումները կատարելու պահուն սիրեց վիպական երանգ մըն ալ գոյացնել մերթ զրուցելով երեւակայեալ պարոն ստուգաբանութեան հետ, եւ յաճախ շրջելով Հայաստանի զանազան վայրերը։ Մենք այսպէսով վերահասու դարձանք նաեւ Նորայր Տատուրեանի աշակերտական խումբով դէպի Հայաստան կատարած ճամբորդութիւններուն հետաքրքրական դրուագներուն։ Պարտինք նշել թէ Նորայր Տատուրեան ուսուցիչ է։ Եւ մենք ալ ներշնչուինք իր եղանակէն եւ պահ մը կանգ առնենք ուսուցիչ բառին վրայ։ Ուսուցանող, ուսում ջամբողի իմաստով կը գործածենք ուսուցիչ եզրը։ Անշուշտ որ առաջին հերթին այսպէս բնութագրուածը դպրոցական դաստիարակչութիւնն է։ Բայց պարզ է որ Տատուրեան իր աշակերտներուն կը փոխանցէր աւելին։ Անոր դասաւանդածը ամբողջովին կեանքի ընկալումն է։ Այդ առումով ալ թերեւս ուսուցիչ բառէն աւելի պատշաճ պիտի հնչէ «վարժապետ»ը։ Այս հաստատումին կը յանգինք քաջ գիտնալով իր կազմակերպչական ունակութիւններն ալ։ Ան նախքան Միացեալ Նահանգներ գաղթել, Պոլսոյ մէջ մեծ նուիրումով աշխատեցաւ Մխիթարեան Սանուց Միութեան «Սան» պարբերաթերթի որոշ ընդհատման շրջանէ մը վերջ, «Նոր Սան» անունով վերհրատակման գործին։
Առանց վարանումի կրնանք ըսել թէ այդ հսկայ ու պատասխանատու աշխատութիւնը համարեա առանցին գլուխ հանեց։ Այստեղ «համարեա» բացատրութիւնը կը գործածենք յիշելով իր անմիջական գրչակիցները, աւելի վերջ իր կողակիցը դարձած բանաստեղծուհի Նուէր Սիլահլըն, գրականութեան ասպարէզին մէջ այլ եղանակներով ճամբայ հարթած Վեղճիհան Զիֆլիօղլուն, ուսուցչական ասպարէզէն ներս ծառայութիւն մատուցած Այտա Ասլանեանը եւ տակաւին մի քանի անունի զօրակցութիւնը։
Բայց բոլորը համամիտ պիտի ըլլան որ այս գործընթացքի մղիչ տարրը ինքն էր՝ Նորայր Տատուրեան։
Տատուրեան աւարտելով Մխիթարեան Վարժարանը ուսումը, շարունակեց Պողազիչի Համալսարան, ուրկէ վկայուեցաւ ուսողութեան ուսուցիչ։
Հետեւելով ընտանիքի որոշումին հաստատուեցաւ Միացեալ Նահանգներ եւ հոն շարունակեց ուսուցչական իր ասպարէզը։
Նորայր Տատուրեանի թէ ուսուցչութեան միջոցաւ եւ թէ հայերէնի ստուգաբանութեան մէջ ունեցած ներդրումը բաւականին փայլուն է եւ արժանի բարձր գնահատանքի։ Սակայն ափսոս որ եկած ենք այնպիսի ժամանակներու, ուր հայերէնով արտադրուած ամէն ինչ կարծես դատապարտուած է անտեսումի։ Այս ըսելու պահուն կը յիշեմ մի այլ սիրելի բարեկամի Սեւան Նշանեանի թրքական մամուլի մէջ կատարած նման բնոյթի աշխատութիւնները։ «Թարաֆ» օրաթերթի մէջ ան կը ստորագրէր «Քելիմեպազ» խորագրով յօդուածաշարք մը, որու իւրաքանչիւր հատուածը ինքնին յայտնութիւն մը կը դառնար եւ յաջորդող օր շատեր կը խօսէին այդ յայտնութեան պատճառած հետաքրքրութիւնով։
Նորայր Տատուրեան ալ կ՚ընէ նոյն բանը եւ նոյնիսկ աւելին, քանի անոր ստուգաբանութեան աշխատանքները կը մատուցուին գրական պատկերալից ոճով։ Տուեալ բառի ծագումը, այլ լեզուներու մէջ գործածութեան պահուն կրած փոփոխութիւնները եւ շատ անգամ ալ հայերէնի մէջ գործածութեան առաջին օրինակները գիտական տուեալներով կը փոխանցուի ընթերցողին։ Համով հոտով յօդուածներ են «Բառերու Խորհրդաւոր Աշխարհը» յօդուածաշարքի իւրաքանդիւր խորագիրը, որոնց համար հայերէնի սիրահարներս երախտապարտ պիտի մնանք մեր սիրելի ընկերոջ՝ Նորայր Տատուրեանին։ Գրիչը անսպառ թող մնայ։
