Բարեւ, Արցախը ե՛ս եմ, իմ ժողովուրդը կը պայքարի, մեր պայքարը արդար է...
ԼԻԼԻԹ ՀԱՆՉԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ
«Մենք՝ արցախցիներս արդէն ծնւում ու ապրում ենք այնպիսի գիտակցումով, որ ցանկացած պահի կարող է պատերազմ սկսել։ Միեւնույն ժամանակ հաւատում էինք, որ այդ պահը շատ հեռու է եւ շատ ապահով էինք մեզ զգում Ստեփանակերտում։ Սեպտեմբերի 27-ի առաւօտն այլ բան ապացուցեց։ Արթնացանք պայթիւնների, տագնապի, անօդաչու թռչող սարքերի խլացնող ձայներից։ Ստեփանակերտի չորսբոլորը ծուխ էր, մարդիկ վազում էին դէպի ապաստարաններ։ Մենք հարեւաններով հաւաքուել էինք բակում ու փորձում էինք առաջնագծում ծառայող մեր բարեկամներին ու ընկերներին զանգել, հաւաստիանալ, որ լաւ են, բայց ապարդիւն, կապ չկար։ Մի կերպ խօսեցինք ծանօթների հետ, պարզուեց Ստեփանակերտի բնակելի թաղամասերն են հրետակոծել, սահմանին մօտ քաղաքներն են թիրախաւորել. էլի քաղաքացիական անձինք են զոհուել, էլի Մարտունիում, էլի երախա... ինչպէս 16-ին էր»,-մեզ հետ զրույցում պատմում է միջազգային իրաւունքի մասնագէտ, Արցախի պետական համալսարանի դասախօս Յանա Աւանեսեանը։
-Վէրքերը դեռ չէին սպիացել, նորից բացեցին, ինչո՞ւ այս գնով։
-Թէկուզ 2016-ից շատ չի անցել, եւ վէրքերը դեռ մրմռում են, մենք միեւնոյնն է յոյս ունէինք, որ 21-րդ դարում, երբ կարծես ապրում ես քաղաքակիրթ աշխարհում, նման վայրագութիւններ, ինչպիսիք Ատրպէյճանն է կատարել, չեն կարող լինել։ Կեանքում էլ է այդպէս, չէ՞, դիմացինիդ քո արշինով ես չափում։ Երբ մենք կրթւում, զարգանում, կայանում ենք, թւում է, թէ մեր դիմացինն էլ է նոյն ուղին անցնում։ Ցաւօք, ամենեւին այդպէս չէ, մեր դիմացի կանգնածների նպատակը մեզ ոչնչացնելն է։ Նրանց համար տարբերութիւն չկայ դպրոցականի, եկեղեցում կանգնած աղօթողի ու սահմանին կանգնած զինուորի միջեւ, նոյն դաժանութեամբ ռմբակոծում են ռազմական օբյեկտները, դպրոցները, տները, եկեղեցիներն ու մշակութային կեդրոնները։ Բաւական է ունենալ մինիմալ գիտելիքներ մեր տարածաշրջանի ու պատմութեան մասին՝ հասկանալու համար ով է ագրեսորը եւ ում է պէտք այս պատերազմը։ Ցաւօք, միջազգային դերակատարներն առաջնորդւում են միայն սեփական շահով եւ ոչ ակնյայտ իրականութեամբ։ Մենք դա վաղուց պէտք է հասկանայինք։ Այսօր մեր միակ յոյսն ու ապաւէնը մեր զինուորներն են, որոնք պայքարում են յանուն ամբողջ հայ ժողովրդի գոյութեան իրաւունքի։
-Ինչպիսի՛ եռանդով է Արցախն իր ինքնիշխանութեան հիմքերը կերտել տարիներ շարունակ։ Մի՞թէ հնարաւոր է Արցախի ժողովրդին կանգնեցնել անգամ այս անհաւասար ուժերի պայքարում։
-Ճիշդ է, ուժերն անհաւասար են, մեր դիմաց կռւում է Ատրպէյճանը՝ Թուրքիայի օժանդակութեամբ ու իր ահռելի ֆինանսական միջոցներով, սակայն նման ռեսուրսները չեն յաղթանակի գրաւականը։ Ամենակարեւորը կամքն է ու յաղթանակի կարեւորութեան գիտակցումը։ Մեր զինուորները հասկանում են, որ մեր ժողովրդը պայքարում է ազատ ու ապահով ապրելու իր իրաւունքի համար։
Հայ ժողովուրդն իր բազմադարեայ պատմութեան ընթացքում այսպիսի փորձութիւնների միջով չի, որ անցել է, աւելի յամառ կռիւներից է յաղթանակով դուրս եկել։ Այսօր էլ մենք զգում ենք Հայաստանի Հանրապետութեան բոլոր քաղաքացիների եւ սփիւռքի մեր հայրենակիցների ներկայութիւնը մեր կողքին։ Ամէն մէկը փորձում է օգտակար լինել. մէկը՝ ռազմաճակատում, միւսը՝ թիկունքում։ Միասնականութեան ոգին է տիրում ամենուրէք, բոլորս վստահ ենք՝ յաղթելու ենք, վերականգնելու ենք, աւելի ենք զարգանալու։
Անտանելի ծանր են կորուստները, ամէն զոհուածի հետ մի մասնիկ էլ մեզանից է պոկվում։ Միեւնոյն ժամանակ, զգում ենք, որ պարտական ենք նրանց մեր կեանքով, ուստի թուլանալու ժամանակ չունենք։ Արդէն պլանաւորել ենք մեր բնակավայրերի վերականգնման աշխատանքները, բոլոր մասնագիտութիւնների մարդիկ են դիմում՝ Արցախ գալու եւ այդ աշխատանքներին մասնակցելու համար։ Շատ գործ ունենք անելու բոլոր ոլորտներում։
-Դուք Արցախն էք. ո՞րն է Ատրպէյճանի քաղաքացիներին եւ միջազգային հանրութեանն ուղղուած ձեր ուղերձն իբրեւ Արցախի Հանրապետութեան քաղաքացի։
-Մեր պայքարն արդար է։ Եւ մենք՝ հայերս, վճռական ենք ազատութեան ու անկախութեան համար մղուող պայքարում։
-Ցաւալի է, որ այս ամէնի միջով անցնում են մեր երախաները։ Այսպիսով նաեւ նրանց կրթութիւն ստանալու իրաւունքն է ոտնահարուել։ Ի՞նչ վիճակում են նրանք։
-Պատերազմի պատճառով բնակչութեան մեծամասնութիւնը ստիպուած լքել է իր տունը։ Շատ ծնողներ երախաներին ուղարկել են Հայաստանի Հանրապետութիւն՝ ծանօթ-բարեկամների մօտ, իսկ իրենք լծուել Արցախի պաշտպանութեան գործին։ Օրեր առաջ յայտարարուեց, որ քսանչորս հազար արցախցի երախաներ զրկուել են կրթութեան իրաւունքից։ Միանշանակ երախաների համար այս ամէնը կրկնակի հոգեբանական ճնշում է։ Պատկերացնու՞մ էք, պատերազմ, համավարակ, անծանօթ միջավայր, մտերիմների կորուստ...։ Բարեբախտաբար մենք ունենք Հայաստանի Հանրապետութիւն, որտեղ մեր հայրենակիցները հսկայական աշխատանք են տանում թէ՛ երախաների եւ թէ՛ տեղահանուած այլ անձանց հետ՝ մարդկանց սոցիալական, հոգեբանական խնդիրները հնարաւորինս մեղմելու համար։ Երախաներն ընդգրկուել են տեղի դպրոցներում, մասնակցում են տարբեր խմբակների, նրանց այցելում են հոգեբաններ եւ այլ մասնագէտներ։
Արդէն նշել եմ, որ արցախցիներս ապրում ենք այնպիսի գիտակցումով, որ ցանկացած պահի կարող է պատերազմ սկսել։ Դա արդէն ազդում է բոլորիս հոգեբանութեան վրայ, բայց մենք երբեք չենք ապրում ատելութեան միջավայրում ու երախաներին սովորեցնում ենք ոչ թէ ատել հակառակորդին, այլ սիրել իր երկիրը։
