Փակելով խաւարի այս տարին

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

Մամուլի հին սովորութիւն է տարուայ վեր­ջին օրե­րուն վե­րաքաղ մը ընել անցնող տա­րուայ ըն­թացքին պա­տահած դէպ­քե­րու մա­սին։ Այս տա­րի ափ­սոս որ այդ դէպ­քե­րը շատ ծանր կշռե­ցին մեր երկրի ժո­ղովուրդնե­րուն վրայ։ Յա­ճախա­կիօրէն ցնցո­ւեցանք ահա­բեկ­չա­կան յար­ձա­կումնե­րով, որոնք բազ­մա­թիւ կեան­քեր խլե­ցին։ Թէեւ ահա­բեկ­չա­կան յար­ձա­կումնե­րը աշ­խարհի բո­լոր եր­կիրնե­րու հա­մար կրնան ի զօ­րու ըլ­լալ սա­կայն մեր մօտ նոյն ինքն երկրի կա­ռավա­րու­թիւնը ար­դէն որոշ ժա­մանա­կէ ի վեր որ­դեգրած էր իշ­խա­նու­թիւնը պա­հել բռնու­թեան ան­հա­մեմատ եղա­նակ­նե­րով։ Նա­խորդ տա­րիէն փո­խան­ցո­ւած բռնու­թեան հո­սանք մը կը տի­րէր ամ­բողջ երկրի մէջ։ Բազ­մա­թիւ լրագ­րողներ ձեր­բա­կալո­ւած էին, խօս­քի ազա­տու­թիւնը վե­րացած էր եւ կա­ռավա­րու­թիւնը այս բո­լորը կը մեր­ժէր կամ կ՚ար­դա­րաց­նէր միայն իր եւ իր հա­մակիր­նե­րուն հա­մար ըն­դունե­լի պատ­ճա­ռաբա­նու­թիւննե­րով։ Իրա­կանու­թեան մէջ մտա­հոգու­թեան աղ­բիւրը բո­լորո­վին տար­բեր էր։ Ան­ցեալ տա­րի 17 եւ 25 Դեկ­տեմբեր թո­ւական­նե­րուն գայ­թակղու­թեան շատ ծանր մե­ղադրանքներ ուղղո­ւած էին նա­խագահ Էր­տո­ղանին, անոր ըն­տա­նեկան շրջա­նակ­նե­րուն եւ նա­խարար­նե­րուն դէմ։ Մեծ գու­մարնե­րու հաս­նող զեղ­ծա­րարու­թիւնով կը մե­ղադ­րո­ւէին, բայց անոնք փո­խանակ այս զեղ­ծա­րարու­թեան հա­շիւը տա­լու կը պնդէին որ Ֆեթ­հուլլահ Կիւ­լե­նի աղան­դին կա­ռավա­րու­թեան դէմ ծրագ­րած դա­ւադ­րութիւն մըն է եղա­ծը։ Այդ հանգրո­ւանէն ետք եր­կի­րը բո­լորո­վին մատ­նո­ւեցաւ ահա­բեկ­չա­կան մի­ջավայ­րի, ուր ամ­բողջ տա­րուայ ըն­թացքին դէմ առ դէմ մնա­ցինք զա­նազան յար­ձա­կումնե­րու։ Կա­ռավա­րու­թիւնը իրաւ ալ սար­սա­փի մատ­նո­ւած էր եւ իրեն դէմ եղած ամէն քննա­դատու­թիւնը կը դի­տէր փա­րանո­յայի մը հո­գեվի­ճակին մէջ։

11 Յու­նո­ւարին Թուրքիոյ 89 հա­մալ­սա­րան­նե­րուն մէջ պաշ­տօ­նավա­րող 1.128 ակա­դեմա­կան­ներ «Այս յան­ցա­գոր­ծութեան մաս­նա­կից չենք ըլ­լար» խո­րագի­րով յայ­տա­րարու­թիւնով մը աս­պա­րէզ կար­դա­ցին կա­ռավա­րու­թեան։ Այդ ար­տա­յայ­տութիւ­նով կը մատ­նանշո­ւէր քրտաբ­նակ քա­ղաք­նե­րու մէջ պե­տու­թեան ու­ժե­րու կի­րար­կած բռնու­թիւնը։ Սա­կայն իշ­խա­նու­թիւննե­րը ինչպէս նա­խորդ ան­գամներ ալ ըրած էին, դէպ­քը ըն­դունե­ցին իբ­րեւ կա­ռավա­րու­թեան դէմ ապստամ­բութիւն։ Ան­մի­ջապէս դա­տարան­ներ շարժման ան­ցան եւ կարճ ժա­մանա­կի մէջ ձեր­բա­կալե­ցին այդ յայ­տա­րարու­թիւնը ստո­րագ­րող ակա­դեմա­կանե­րէն ոմանք։

Հա­սարա­կու­թիւնը տա­կաւին չէր կրցած թա­փան­ցել այս պա­տահա­րին, երբ ան­մի­ջապէս յա­ջորդ օր ռումբ մը կը պայ­թէր քա­ղաքի զբօ­սաշրջա­կան կեդ­րոննե­րէն Սուլթա­նահ­մէ­տի հրա­պարա­կին վրայ եւ կը խլէր 10 կեան­քեր։ Յա­ջոր­դող ամիս­նե­րուն եր­կի­րը յա­ճախա­կի կեր­պով թա­տերա­բեմը կը դառ­նար ահա­բեկ­չա­կան զա­նազան գոր­ծո­ղու­թիւննե­րուն։

17 Փետ­րո­ւարին եւ 13 Մար­տին Ան­գա­րայի մէջ մա­հապարտնե­րու ձեռ­քով կա­յացած յար­ձա­կումնե­րը կը խլէին 55 կեան­քեր։ Նման բնոյ­թով յար­ձա­կում մը կա­տարո­ւեցաւ այս ան­գամ Փե­րայի մէջ, որուն զոհ գա­ցին 5 գեր­մա­նացի զբօսաշրջիկ­ներ։

Ահա­բեկ­չութիւ­նը իր ճի­րան­նե­րուն մէջ առած էր Թուրքիոյ տար­բեր քա­ղաք­նե­րու կող­քին աշ­խարհի զա­նազան եր­կիրնե­րը։ Ար­դա­րեւ 20 Մար­տին այս ան­գամ Պրիւքսէլն էր որ 34 զո­հեր կու տար քա­ղաքի օդա­կայա­նին մուտքին կա­տարո­ւած մա­հապար­տի յար­ձա­կու­մի հե­տեւան­քով։

Ար­տերկի­րի յար­ձա­կումնե­րը սահ­մաններ չէին ճանչնար եւ կ՚եր­կա­րէին ով­կիանո­սէն ալ հե­ռու։ 12 Յու­նի­սին Օռ­լանտո­յի մէջ գի­շերա­յին ակումբ մըն էր յար­ձա­կու­մի թի­րախը, ուր զո­հուե­ցան 50 երի­տասարդներ։

28 Յու­նի­սին Իս­թանպու­լի Օդա­կայա­նի դէմ կա­տարո­ւած յար­ձա­կու­մի ար­ձա­գան­գը եկաւ Ֆրան­սա­յի Նիս քա­ղաքէն։ Ահա­բեկիչ­նե­րը նոր դրու­թիւններ կը կի­րար­կէին եւ այս ան­գամ բեռ­նա­տար ինքնա­շարժ մըն էր որ արա­գօրէն կը մտնէր 14 Յու­լի­սի տօ­նակա­տարու­թիւննե­րուն հա­մար հա­ւաքո­ւած բազ­մութեան մէջ։ Աշ­խարհ ճա­րահա­տու­թեամբ կը հե­տեւէր պա­տահած­նե­րուն եւ Եւ­րո­պական մայ­րա­քաղաք­նե­րուն մէջ կը պար­զո­ւէր ան­նա­խադէպ պատ­կերներ։ Անվտան­գութիւ­նը հաս­տա­տելու հա­մար ռազ­մա­կան զէն­քե­րով զի­նուած ոս­տի­կան­նե­րը կը շրջէին քա­ղաքի կեդ­րոննե­րուն։

Ի դէմ այս բո­լորին Թուրքիա իր պատ­մութեան ամե­նամութ էջե­րէն մէ­կը կ՚ապ­րէր 15 Յու­լի­սի գի­շերը, երբ հրա­սայ­լեր փո­ղոց կ՚իջ­նէին կա­ռավա­րու­թիւնը տա­պալե­լու հա­մար։ Բա­րեբախ­տութիւն է որ ժո­ղովուրդա­կան դի­մադ­րութիւ­նը կա­սեցուց այդ ապստամ­բութիւ­նը, բայց ապա ամ­բողջ եր­կի­րով ճա­շակե­ցինք պե­տական ահա­բեկ­չութեան ծանր հե­տեւանքնե­րը։ Տաս­նեակ հա­զարա­ւոր ու­սուցիչ­ներ, բազ­մա­հազար դա­տաւոր եւ դա­տախազ, բա­նակա­յին եւ ոս­տի­կան հե­ռացո­ւեցան իրենց պաշ­տօննե­րէն։ Կա­ռավա­րու­թիւնը ստի­պուե­ցաւ յան­ցա­գործնե­րուն նե­րում շնոր­հել, որ­պէսզի տեղ բա­ցուի այս նոր ձեր­բա­կալո­ւած­նե­րուն։ Այսպէ­սով նա­խագահ Էր­տո­ղանի մե­նատի­րու­թիւնը վե­րածո­ւեցաւ բռնա­տիրու­թեան, իր հետ բե­րելով նաեւ տնտե­սական ծանր ճգնա­ժամ, որուն հե­տեւանքնե­րը պի­տի քա­ղենք նաեւ յա­ռաջի­կայ տա­րինե­րուն։