‘Öteki Ermeniler’

6 Şubat 2016'da Hagop Yakup Demirci ve Seta Ayda Demirci Şişli'deki evlerinde saldırıya uğradı. Saldırı sonucu Hagop Yakup Demirci hayatını kaybetti, eşi Seta Ayda Demirci ise yaralı olarak kurtuldu. Medyada hızlı bir şekilde ''Ermenistanlı'' kelimesi ile başlıklar atılmaya başlandı ve daha önceden de bir nevi etiket hale gelmiş olan ''Ermenistanlı'' lafı gene herkesin diline düştü. Evet, ortada ciddi olay var, burası tartışılmaz. Peki bu olay Türkiye’deki Ermenistanlıları nasıl etkilemiş? Mikrofonu onlara uzattığımda cinayetin onları üzdüğünü görüyorum. Bir yandan da konuştukça nasıl sorunlarla boğuştuklarını görmek zor değil. Hem kendi içlerinde, hem Türkiyeli Ermenilerle sorunlar yaşıyorlar hem de Türkiye’de Ermenistanlı göçmen olmaktan kaynaklanan sıkıntıları var. 

Ani H. birkaç aydır İstanbul'da yaşıyor. Buraya taşınmadan Karabağ'daki okullardan birinde hocalık yapan Ani, buradakilerin genç yaşa rağmen eğitimli olmasına, oradaki işi bırakıp evleneceği kişinin yanına geldiğine çok şaşırdıklarını belirtiyor. Ani'nin yaşadığı ilk şaşkınlık Ermeni kilisesinde sürekli Türkçe konuşulması; ''Sonraki haftanın programını sorduğumda bile Türkçe cevap alıyordum. O zaman Türkçe pek anlamazdım, o yüzden çok zorlanıyordum.”

Ani kendisini “Öteki Ermeniler” diye not tutmaya götüren süreci ise şöyle anlatıyor: “Sonra buraya gelen birkaç Ermenistanlı ile tanıştım, gerçi onlara Ermenistanlı demek bile istemezdim. Onları tanıdıktan sonra bana karşı samimiyetsiz davranışları için buradakilere biraz hak vermeye başladım. Bu konu beni rahat bırakmıyor, hatta not tutmaya başladım, başlığını da ‘Öteki Ermeniler’ koydum. Burada doğup yaşayan Ermeniler için Ermenistan'dan gelenler ‘Öteki Ermeniler’. Şişli'deki olaylardan sonra buralı Ermenilerden bazıları kendi evlerinde çalışan Ermenistanlıları işten çıkarmışlar. Buraya gelen Ermenistanlılar arasında pislikler de var. Ve pislik suya düşerse bütün suyu kirletir. Buna benzetiyorum.''

“İstanbul Ermenileri bizi sevmiyorlar, ‘Yurdunuzu bırakıp niye buraya geldiniz?’ diyorlar.”

Türkiyeli Ermenilerle sorunlar

1998'de İstanbul'a gelen Armine ise Türkiye Ermenilerin kendilerine yönelik davranışlarından hayli şikayetçi: ''İstanbul Ermenileri bizi sevmiyorlar, ‘Yurdunuzu bırakıp niye buraya geldiniz?’ diyorlar. Bir gün bir Ermeni kadın bana; ‘Neden geldiniz? Gelip işimizi, ekmeğimizi elimizden aldınız’ dedi. Ben eğitimli bir insanım ama buraya gelip ev, tuvalet temizliyorum. Onun kızı bunu yapıyor mu? Nasıl onun ekmeğini, işini çalmış oluyorum? Buraya gelenlerin kocası olmamasına da garip bakıyorlar. Burada da deprem olursa ve insanlar ölürse o kocasız kalmayacak mı? Fakat Türkler hakkında aynısını diyemem. 13 yıl boyunca yaşadığım binada bütün komşularım Türk'tü. Bana hem akraba, hem komşuluk yaptılar. Buradaki Ermenilerle iyi tecrübelerim de oldu elbette. Evinde çalıştığım İstanbullu Ermeni vardı, o olmasaydı benim çocuğum okula gidemezdi.''

Şişli cinayeti hakkında ''Yerin altına girdim'' diyen Armine olaydan sonra ona karşı yaklaşımın değişmediğini söylüyor; ''Ama Ermenilere hep Ermenilerden zarar gelir. İlk defa değil. Bunlara çok öfkeliyim. Kaç senedir buradayım, hep kendi emeğimle yaşadım, olanla tatmin oldum. Benim gibi çok kişi var. Fakat biri rezillik yapar, yaptıkları ile de herkesi rezil eder'' dedi.

“O zaman çocuktuk”

6 yaşındayken Türkiye'ye gelen Ani ise eğitimde yaşadığı sorunları unutmamış: “Ben 9 yaşındayken annem Anarad Hığutyun okulunun yönetiminden bir adamla tanıştı. O zamanlar bizi, Ermenistanlıları okula almıyorlardı. Ama o adam beni misafir öğrenci olarak okula sokmuştu. Onun öncesinde mamam okumayı, yazmayı öğretiyordu bana. Üçüncü sınıftan başladım ve sekize kadar öyle gittim. Ama bazı seneler almadılar, mesela 6, 7'yi gitmedim. Okulun müdürü değişmişti o zaman, iyi bir adam değildi. O almıyordu, o zaman gidememiştim. Sekizinci sınıfta çok ısrar etmiştik direk sekize gittim. Diploma almadım, Ermenistan'dan diploma istedik. Denkliği yaptırdık sonra liseyi okudum. Ama o zamanlar almıyorlardı ve liseye de geç başladım.”

''Hiç dışlandın mı?'' sorusunu cevaplayan Ani; ''Ben Anarad Hığutyun okuluna gidince çok zorlandım. Arkadaşlarım oldu tabii ama başlarda sınıf arkadaşlarım çok kötüydü, hep dışlıyorlardı. Orada çok sıkıntılıydı, hatırlamak istemiyorum. Ama şimdi değişti, herkes büyüdü, karşılaştığımızda iyiyiz. O zamanlar çocuktuk, anlamıyorduk'' dedi.

Ani ''Günümüzde Türkçemden Ermenistanlı olduğum anlaşılmıyor ve söylemeyinceye kadar anlamazlar. Fakat söylediğim zaman tabii hemen bir önyargı oluşuyor. Sonra beni tanıdıklarında değişiyor fikirleri ama sürekli bir etiket var: aman bu Hayastanlı (Ermenistanlı), diye'' diyor.

“Hepimiz buradan gittik”

Ermenistan'dayken depremden önce okulda çalışan Liza, depremden sonra her şeyi kaybetmiş. Sonra çok farklı işler yapan Liza'nın kaderi 2005'ten İstanbul'a bağlanmış: ''İlk geldiğimde dil bilmiyordum. Hem Ermenilerle hem Türklerle çalıştım. Buradaki Ermeniler Ermenistanlıları sevmiyor. Evet, kötü şeyler yapanları da var, kimileri kendi emeğiyle yaşamaya çalışırken, diğerleri farklı bir hayat yürütüyorlar. Bu olay çok kötü, çok ayıp. Ne diyeceğimi bilemiyorum.

Buradaki Ermeniler gelenlerin de kendileri gibi Ermeni olduklarını anlamalı. Hepimiz de buradan gittik. Bazıları burada kaldı, bazıları başka ülkelere gitti, biz ise Ermenistan'a gittik. Sovyet zamanlarında çok iyiydik, şimdi artık böyle. Ne yapalım? Onların kaderi böyle olsaydı, onlar Ermenistan'a gelseydi o zaman onlara nasıl bakacaklardı? Aynı değil miyiz? Aynı dili konuşmuyor muyuz?''

Ani H.’nin uyarısıyla bitirelim: ''İnsanın bir organı hastalanınca tedavi görmesi gerekiyor. Yanlış tedavi görürse diğer organlar da zarar görür. Şimdi biz de bu duruma yanlış yaklaşım gösterirsek hepimiz hem Ermenistanlı, hem İstanbullu, hem Fransalı ve Afrikalı Ermeniler bunun acısını çekeceğiz.''