«Ներկայ տագնապէն կարելի էր խուսափիլ դեռ առաջին օրէն»

Թուրքիոյ Պատրիարքական աթոռի մտնուած ճգնաժամի մասին այս անգամ ալ փորձեցինք կարծիքը լսել հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան թեմի առաջնորդ Խաժակ արք. Պարսամեանի, որուն անունը վերջերս հետզհետէ աւելի յաճախ կը յիշուի պատրիարքական ընտրութիւններու նիւթի քննարկման պահուն։ Ստորեւ կը ներկայացնենք «Ակօս»ի աշխատակից Միհրան Մանուկեանի Խաժակ սրբազանի հետ կատարած հարցազրոյցը։

ՄԻՀՐԱՆ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ

[email protected]

Ինչպէ՞ս կը գնա­­հատէք Իս­­թանպու­­լի կու­­սա­­­կալու­­թեան նա­­մա­կէն ետք գո­­­յացած իրա­­­վիճա­­­կը։

ԽԱ­­­­ԺԱԿ ԱՐՔ. ՊԱՐ­­­­ՍԱ­­­­­­­­­­­­­­­ՄԵԱՆ- Ան­­­­ցեալ տա­­­­րուան Ապ­­­­րիլ 12-ին «Ակօս»ի թղթա­­­­կից Ժու­­­­լիէթ Ինան անու­­­­նով ան­­­­ձը հար­­­­ցազրոյց ու­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­ցաւ ին­­­­ծի հետ՝ այլ հար­­­­ցե­­­­­­­­­­­­­­­րու կար­­­­գին նաեւ պատ­­­­րիար­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­կան ընտրու­­­­թեան հար­­­­ցով Թուրքիոյ հա­­­­յոց կա­­­­ցու­­­­թեան մա­­­­սին. Այդ հար­­­­ցազրոյ­­­­ցը տպուեցաւ թեր­­­­թիդ մէջ։ Այնտեղ ես ան­­­­կեղծու­­­­թեամբ ար­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­յայ­­­­տուած էի այս խնդրի մա­­­­սին։ Կու­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­նէն ստա­­­­ցած նա­­­­մակը Իս­­­­թանպու­­­­լի հա­­­­յոց կը ստի­­­­պէ մէկ­­­­դի դնել ներ­­­­քին տա­­­­րակար­­­­ծութիւննե­­­­րը եւ միաս­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­կան ոգիով կար­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­ւորել պատ­­­­րիար­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­կան եւ գա­­­­ղու­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­յին աշ­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­տանքնե­­­­րը։ Կ. Պոլ­­­­սոյ Պատ­­­­րիար­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­կան Աթո­­­­ռը, որ Հայց. Եկե­­­­ղեց­­­­ւոյ նուիրա­­­­պետու­­­­թեան մաս կը կազ­­­­­մէ, շատ կա­­­­­րեւոր է թէ Թուրքիոյ եւ թէ հա­­­­­մայն հա­­­­­յու­­­­­թեան հա­­­­­մար։ Հաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տապէս ճիշդ չէր տա­­­­­րինե­­­­­րէ ի վեր պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան աթո­­­­­ռի շուրջ այսպի­­­­­սի տագ­­­­­նապ ստեղ­­­­­ծել։ Ներ­­­­­կայ իրա­­­­­կանու­­­­­թեան լոյ­­­­­սին ներ­­­­­քեւ՝ ամէն ջանք ի գործ պէտք է դրուի՝ որ­­­­­պէսզի նոր պատ­­­­­րիար­­­­­քի ընտրու­­­­­թեան հար­­­­­ցով կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թեան հետ հա­­­­­մաձայ­­­­­նութեան եզր մը գտնուի։ Ներ­­­­­կայ տագ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պէն կա­­­­­րելի պի­­­­­տի ըլ­­­­­լար առա­­­­­ջին օրէն խու­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­փիլ՝ եթէ պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի կող­­­­­մէ պաշ­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նապէս տե­­­­­ղեկու­­­­­թիւն տրուէր Մու­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ֆեան Պատ­­­­­րիար­­­­­քի ան­­­­­բուժե­­­­­լի հի­­­­­ւան­­­­­դութեան մա­­­­­սին եւ պե­­­­­տու­­­­­թեան գի­­­­­տու­­­­­թեամբ հանգստեան կո­­­­­չուե­­­­­լու պա­­­­­հանջքը։ Այս զան­­­­­ցա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ռու­­­­­մին ար­­­­­դիւնքը այն է, որ տա­­­­­կաւին Մու­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ֆեան Սրբա­­­­­զանը Պատ­­­­­րիարք է յաչս կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թեան։ Թուրքիոյ հա­­­­­յոց պատ­­­­­րիար­­­­­քի եւ հայ գա­­­­­ղու­­­­­թի այժմու ալե­­­­­կոծեալ վի­­­­­ճակը կը մտա­­­­­հոգէ բո­­­­­վան­­­­­դակ հա­­­­­յու­­­­­թիւնը։ Կեն­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան է տեղ­­­­­ւոյն հա­­­­­յու­­­­­թեան մէջ հա­­­­­մերաշ­­­­­խութեան վե­­­­­րահաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տու­­­­­մը՝ որ­­­­­պէս զի առար­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յական կեր­­­­­պով կա­­­­­րելի ըլ­­­­­լայ բար­­­­­ւո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քել ստեղ­­­­­ծուած կա­­­­­ցու­­­­­թիւնը եւ յան­­­­­գիլ բո­­­­­լորին կող­­­­­մէ ըն­­­­­դունե­­­­­լի լու­­­­­ծումի մը։

Սա պա­­­­­հուն նոր ի՞նչ պար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կանու­­­­­թիւններ կը վի­­­­­ճակին Կրօ­­­­­նական ժո­­­­­ղովին։ Ինչպէ՞ս կը գնա­­­­­հատէք Արամ ար­­­­­քե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պիս­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պոսը պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան փո­­­­­խանոր­­­­­դի կո­­­­­չու­­­­­մին վե­­­­­րահաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տելու որո­­­­­շու­­­­­մը։

Խ.Պ.- Տա­­­­­րիներ առաջ՝ գերշ. Տ. Արամ արք. Աթէ­­­­­շեան Պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ընդհա­­­­­նուր փո­­­­­խանորդ ընտրուած էր եւ ապա հաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տուած կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թեան կող­­­­­մէ, եւ կա­­­­­ռավա­­­­­րու­­­­­թիւնը կը շա­­­­­րու­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կէ զինք ճանչնալ որ­­­­­պէս պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան փո­­­­­խանորդ։ Այժմ, Կրօ­­­­­նական ժո­­­­­ղովը եւ հա­­­­­մայնքա­­­­­յին բո­­­­­լոր մար­­­­­միննե­­­­­րը պար­­­­­տին ան­­­­­կողմնա­­­­­կալ կեր­­­­­պով կա­­­­­տարել իրենց վստա­­­­­հուած պաշ­­­­­տօննե­­­­­րը եւ խա­­­­­ղաղու­­­­­թիւն սեր­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նեն հայ գա­­­­­ղու­­­­­թին մէջ, իսկ պատ­­­­­րիար­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան ընտրու­­­­­թեան մը մա­­­­­սին՝ բա­­­­­նակ­­­­­ցութիւններ վա­­­­­րել պե­­­­­տու­­­­­թեան հետ։

Ինչպի­­­­­սի՞ ու­­­­­ղի մը որ­­­­­դեգրե­­­­­լու է աշ­­­­­խարհա­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու դա­­­­­սը։

Խ.Պ.- Ներ­­­­­քին բա­­­­­ժանումներ ստեղ­­­­­ծուած են գա­­­­­ղու­­­­­թիդ հա­­­­­ւատա­­­­­ցեալ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն մի­­­­­ջեւ. Առա­­­­­ւել եւս՝ ան­­­­­խորհուրդ ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յայ­­­­­տութիւններ ալ եղած են եւ կ՚ըլ­­­­­լան վի­­­­­ճաբա­­­­­նու­­­­­թիւննե­­­­­րու ըն­­­­­թացքին։ Թե­­­­­լադ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լի է որ բո­­­­­լոր կող­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն յար­­­­­գուած ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին­­­­­ներ պար­­­­­տին իրա­­­­­րու քով գալ, ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յի կա­­­­­ցու­­­­­թիւնը բար­­­­­ւո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քելու եւ յա­­­­­ռաջ ըն­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նալու մի­­­­­ջոց­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու մա­­­­­սին մտա­­­­­ծելու եւ ի վեր­­­­­ջոյ կող­­­­­մե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու մի­­­­­ջեւ հա­­­­­մերաշ­­­­­խութիւն հաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տելու։ Ապա, նոր պատ­­­­­րիարք ընտրե­­­­­լու հա­­­­­մար, Կրօ­­­­­նական ժո­­­­­ղովին հետ հա­­­­­մախոր­­­­­հուրդ առա­­­­­ջարկ կա­­­­­րելի է ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յաց­­­­­նել՝ պե­­­­­տու­­­­­թեան ար­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­­թիւնը ստա­­­­­նալու հա­­­­­մար։

Սուրբ Փրկիչ հի­­­­­ւան­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նոցի հո­­­­­գաբար­­­­­ձութեան ատե­­­­­նապետ Պետ­­­­­րոս Շի­­­­­րինօղ­­­­­լու քա­­­­­նիցս յայտնած էր թէ Թուրքիոյ պե­­­­­տու­­­­­թիւնը իր ԱՄՆ-ի հիւ­­­­­պա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տոսի մի­­­­­ջոցաւ ու­­­­­զած էր իմա­­­­­նալ ձեր կար­­­­­ծի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­քը պատ­­­­­րիար­­­­­քութեան թեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծու­­­­­թեան մա­­­­­սին։ Իս­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պէս եղա՞ն շփումներ։ Պատ­­­­­րիար­­­­­քութեան թեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծու ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու մա­­­­­սին ի՞նչ է ձեր տրա­­­­­մադ­­­­­րութիւ­­­­­նը։ Նա­­­­­խապէս հրա­­­­­ժարած էիք թեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծու­­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նէ, կը շա­­­­­րու­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կէ՞ք նոյն դիր­­­­­քը պա­­­­­հել։

Խ.Պ.- Տար­­­­­բեր շրջա­­­­­նակ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէ պա­­­­­տաս­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նատու ան­­­­­ձեր եւ ծա­­­­­նօթ ազ­­­­­գա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յին­­­­­ներ մօ­­­­­տեցած են եւ հարց տուած են ին­­­­­ծի թէ կը փա­­­­­փաքիմ ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յանալ որ­­­­­պէս պատ­­­­­րիար­­­­­քութեան թեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծու։ Բո­­­­­լորին ալ իմ շնոր­­­­­հա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կալու­­­­­թիւնս յայտնած եմ եւ սա­­­­­կայն բա­­­­­նաւոր պատ­­­­­ճառնե­­­­­րով մեր­­­­­ժած եմ։ Վեր­­­­­ջին շրջա­­­­­նին, նոյ­­­­­նիսկ գերշ. Տ. Գա­­­­­րեգին արք. Պէք­­­­­ճեան գրա­­­­­ւոր կեր­­­­­պով նոյն առա­­­­­ջար­­­­­կը ըրած էր եւ ես նոյն պա­­­­­տաս­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նը տուած էի։