Նոր յոյսը արտերկրի մէջ
Թուրքիոյ մէջ բաւականին ծանօթ բամբ ջութակահար Արտաշէս Ակոշեան եւ իր կինը՝ Միմար Սինան Համալսարանի Արեւմտեան լեզուներու եւ գրականութեան բաժնի վարիչ՝ Նաթալի Պօղոսեան հրաժարած են իրենց պաշտօններէն եւ բնակութիւն հաստատած Հոլանտա։ Այս մասին զրուցեցինք իրենց հետ իմանալու համար այդ որոշումին տեղի տուող գործօններու մասին։
ՎԱՐԴԱՆ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
Աւելի քան 15 տարի է կը պաշտօնավարէք Իսթանպուլի երաժշտանոցին մէջ։ Ի՞նչ էր պատճառը, որ որոշեցիք հրաժարիլ եւ ուրիշ երկիր երթալ։
ԱՐՏԱՇԷՍ ԱԿՈՇԵԱՆ- Նախ պիտի ուզեմ զգուշանալ քիչ յետոյ ըսելիքներուս մասին, որպէսզի անզգալաբար չվիրաւորեմ կամ գոնէ անարդար չգտնուիմ բոլոր այն արժէքաւոր պաշտօնակիցներու եւ դասախօսներու նկատմամբ, որոնք ընդմիշտ իմ կողքին եղան եւ աջակցեցան զանազան դժուարութիւններ յաղթահարելուս։ Շատ աւելի ուշ ափսոսանքով վերահասու եղայ, թէ անոնցմէ ոմանց դէմ ճնշումներ բանեցուած են իմ ուսումս խափանելու համար։ Իրականութեան մէջ այս որոշումի ետին որեւէ յանկարծակի պատահար մը գոյութիւն չունի։ Ան հետեւանք է երկար տարիներու կուտակումի մը։ Սոյն կուտակումը սկսած է տակաւին երաժշտանոցի ուսման տարիներէն եւ շարունակուած է արհեստավարժ արտադրութեան շրջանին եւս։ Իմ հայ ինքնութիւնը ընդմիշտ խնդիր մը ըլլալով ներկայացաւ յարատեւ կերպով։ Մարդիկ հրաժարեցան նախապէս խոստացուած կրթաթոշակը հատուցելէ։ Քանի քանի անգամներ իմ մասնակցելիք դասախօսութեան քննութիւններու նախօրեակին զգուշացումներու ենթարկուեցայ։ Իմ յօրինումները դուրս հանուեցան թուրք երգահաններու ցանկէն։ Վերջապէս երկար տարիներու ծառայութենէն ետք, երբ անցեալ տարի պարզուեցաւ որ հայ ինքնութեանս պատճառաւ պիտի չանդամակցիմ երաժշտանոցի անձնակազմին։ Այս բոլորէն ետք համոզուեցայ, թէ շատ ալ իմաստ պիտի չունենայ յամառիլ տեղ մը գոյատեւել շարունակել, ուր գոյութիւնդ այնքան ալ ցանկալի չէ։ Յայտնի է, որ ես ալ աւելի արդիւնաւէտ պիտի չըլլայի իմ ասպարէզին մէջ։ Դժբախտաբար նման վկայութիւններ կրնաք լսել նաեւ պաշտօնակից այլ հայերէ եւս։
Ձեր ըրած յայտարարութեան մէջ կ՚ըսէք, թէ մարդկայնօրէն եւ թէ արուեստի առումով չէք գնահատուած։ Ինչպէ՞ս գոյացաւ այդ համոզումը։
Ա.Ա.- Նուիրեալ աշխատեցանք եւ ուզեցինք մեր կարելիութենէն աւելիով ծառայել երկրի մշակոյթին։ Մեր շուրջինները արդէն ականատեսն են այս իրողութեան եւ կը հաստատեն։ Երաժշտական ասպարէզի մէջ երգահան, նուագածու, ուսուցիչ ըլլալով ծառայութիւնը նախ կամք կը պահանջէ։ Մարդ պէտք է ինքզինք պատրաստէ այդ կամքի ուղղութեամբ։ Սակայն չենք գտած նման նուիրումի մը արժանի արձագանգը։ Այս հիասթափութիւնը նաեւ ուղղուած է մեր հայ համայնքին։ Մենք պայքարեցանք, այնպիսի միջավայրին մէջ, ուր անտեսուած էինք, արհամարհուած եւ աւանդական մնալու դատապարտուած։ Ահա այդ պայմաններու մէջ պատրաստեցինք մեր աշակերտները, անոնց փոխանցեցինք մեր գիտելիքը եւ ահա հասանք աւարտին։ Մեր համայնքէ ներս երեւոյթը ալ աւելի մտահոգիչ է։ Անցեալին Կոմիտաս ինչ դժգոհութիւններ, որ կը ներկայացնէր, ինչերու մասին որ կ՚ընդվզէր այդ նոյնը վիճակուեցաւ նաեւ մեզ։
Տեղափոխուած էք Հոլանտա, այժմ ինչո՞վ կը զբաղիք։
Ա.Ա.- Երաժշտական ոլորտէ ներս Հոլանտա աշխարհի ամենազարգացած երկիրներու շարքին կը դասուի։ Այժմ Ամստերդամի երաժշտանոցի մէջ կ՚աշխատիմ պարոք երաժշտութեան մասնագիտութեամբ, որ շուտով կը յանձնեմ աւարտաճառս։ Միաժամանակ Փարիզի մէջ կը խորանամ երգահանութեան, յօրինման ուսումին ծանօթ երգահան Ալեքսանդր Ռասքաթովի հետ։ Պատրաստած եմ օփերա մը, որ պիտի բեմադրուի 2020-ին։ Սա պահուն կ՚աշխատիմ նաեւ արեւմտահայերէն օփերայի մը վրայ։ Մինչ այդ կինս Նաթալի Պօղոսեան հրաւէր ստացաւ Քրիստա Լուտուիկի մասնագիտական դասերուն մասնակցելու։ Հիմա միասին կը պատրաստենք տարբեր յայտագիրերով համերգային ծրագիրներ։ Նաեւ նախագիծ մը կը պատրաստենք, որուն կեդրոնին պիտի ըլլայ մեծն Կոմիտասը։
***
Նման հարցումներ կ՚ուղղեմ նաեւ Արտաշէս Ակոշեանի կնոջ՝ Նաթալի Պօղոսեանի, որ ինք եւս բաժնած է ամուսնոյն ճանապարհը եւ յայտնուած Ամստերդամ։ Ան հրաժարած է 20 տարուայ պետական ծառայութենէն։
ՆԱԹԱԼԻ ՊՕՂՈՍԵԱՆ- «Իմ որոշումներուս յաւելեալ իմաստներ վերագրող միջավայրէն ձանձրացած եմ։ Յուսամ թէ այս հանգրուանին իմ միտքերը կամ խորհուրդները կը դիտուին լոկ մասնագիտական չափանիշով եւ յաւելեալ իմաստներ կամ նպատակներ չեն վերագրուիր պարզապէս հայ ըլլալուս պատճառաւ»։
Ինչո՞ւ հրաժարեցաք ձեր պաշտօնէն։
Ն.Պ.- Մենք ակադեմականներս, ծառի բերքը կը չափենք անոր պտղատու կարողութեամբ։ Իսկ մեր գիտելիքները յաջորդ սերունդներու փոխանցելն ալ ասպարէզի երկրորդ յատկութիւնն է։ Հրաժարելուս իսկական պատճառը, այն եղաւ որ նկատեցի, թէ պիտի չունենամ կամ ինձմէ պիտի խնայուի այս առաքելութիւնները իրականացնելու կարելիութիւնը։ Ցաւով նկատեցի, որ իմ հիմնած Արեւմտեան լեզուներու եւ գրականութեան բաժինը հետզհետէ պիտի դատապարտուի անգործութեան։ Եթէ դասեր պիտի չկարենամ տալ, եթէ ուրիշ երկիրներու մէջ կամ երկրէ ներս ազատօրէն պիտի չկարողանամ աշխատիլ ինչ նշանակութիւն պիտի ունենար շարունակելը։ Բաւական լուրջ մաքառեցայ իմ ձեռքերով հիմնած բաժնի յարատեւութեան համար, բայց անզօր մնացի։ Այս հանգրուանին միայն շնորհակալութիւն կը պարտիմ ուրիշ բաժիններէն այն ակադեմականներուն, որոնք ամենայուսահատ պայմաններուն իսկ փորձեցին օգնական ըլլալ։
Ձեր կատարած յայտարարութեան մէջ նշած էիք, որ դիտումնաւոր կերպով մեկուսացուած էք։ Ինչպէ՞ս կայացաւ այդ մեկուսացումը։
Ն.Պ.- Ես երկու ասպարէզներ ունիմ։ անոնցմէ մէկը ակադեմական դասախօսութիւն է, իսկ միւսը օփերայի եւ համերգի երգչութիւն։ Նախ փորձեմ առաջինին մասին պատմել։ Բաժնին բացուած օրերուն մեծ ոգեւորութեամբ լեցուն էի։ Կը հաւատայի, որ ամէն ինչ շատ լաւ պիտի ըլլայ։ Փրոֆ. Աքշիթ Կէօքթիւրքի դուստրը ազնիւ գտնուեցաւ իր հօրը գրադարանը բաժնին նուիրելու։ Իսկոյն ձեռնարկեցի Աքշիթ Կէօքթիւրքի անունով գրադարան մը կեանքի կոչելու եւ հոն ապրեցայ առաջին հիասթափութիւնս։ Յետոյ ձախորդ զարգացումները իրար յաջորդեցին։ Մենք, որ աւարտած էինք անգլերէնի գրականութեան բաժինը, ստիպեցին, որ սկզբնական մակարդակի անգլերէն դասաւանդենք։ Շուտով մատնուեցայ այն տպաւորութեան, թէ ոչ ոքի պիտանի բաժնի մը հիմնադիրը եղած եմ, հետեւաբար զրկուեցայ իմ գիտելիքները ուրիշներու փոխանցելու հնարաւորութենէն։ Սա պահուն Ամստերդամի երաժշտանոցի մէջ կ՚ուսումնասիրեմ արդի օփերայի արուեստը։ Գալով երգչութեան, այդ ոլորտէ ներս Արտաշէսի հետ բաւական վաստակ ունինք։ Նշեմ, որ որդեգրելով պարոկ երաժշտութեան երգեցողութիւնը, արդէն դժուար ուղի մը ճշդած էինք եւ այստեղ ալ այդ առումով որոշ դժուարութիւններ մեզ կը սպասեն, բայց վհատելու պատճառ չկայ, սա մեր նախասիրութիւնն է։
