Nihai tedavi olarak intikam

FATİH GÖKHAN DİLER

Plastik bir topu suyun altına, yapabildiğiniz kadar derine daldırın, sonra ellerinizi toptan çekin, uyguladığınız tüm baskıyı tam da suratınız ortasına aynen iade edecektir. İşte, Lidia Yuknavitch'in dünyasına hoş geldiniz; 'Dora: Freud'a Kafa Tutan Kız'. Yuknavitch, Sigmund Freud'un çığır açan vaka çalışmasının tam ortasına dalarak, yarattığı karakterin tüm öfkesini riyakâr bir erişkinliğin temeline, kadın ve genç kızı yeniden kurgulayarak püskürtüyor ve psikanalizin yüzyıllık temel metnine çıkışıyor.

En çok tartışılan vaka

Freud, 1905’te ‘Bir Histeri Vakasının Analizinden Bölümler' başlıklı çalışmasını yayımlarken, Dora'nın yüz yıl sonra karşısına çıkacağından habersizdi mutlaka. Dora, Sigmund Freud'un 1900 yılında, histeri tanısında bulunduğu ve 11 hafta boyunca tedavi ettiği hastaya taktığı isim. Dora'nın histerik durumunun temel dışa vurumuysa ses kaybıydı; Ida Bauer'se 'hastanın' asıl adıydı. Dora, Freud'un ilk ve en çok tartışmaya konu olan vaka çalışması. Lidia Yuknavitch'se Dora'da thera-tainmentin bu en klasik modelini, içerik olarak kişisel krizi alarak, tersyüz edilmiş haliyle yeniden canlandırıyor. Kitabın Türkçe başlığı da tam yerine oturuyor; 'Freud'a Kafa Tutan Kız', önsözde de 'Dövüş Kulübü'nün yazarı Chuck Palahniuk, Dora'dan oldukça etkilenmiş bir şekilde 'Dora'nın dünyası sadece mümkün değil, kaçınılmaz da. Nihai tedavi olarak intikam.'

Bastırılmış arzular

Yuknavitch, Dora'da hikâyesini geri alan bir kız yaratıyor. Her ne kadar, Ida Bauer, Sigmund Freud'a aksini söylese de Freud, Dora'nın histerisini, 14 yaşındayken onunla ilgilenen aile dostu Bay K.'ya duyduğu çözümlenmemiş cinsel arzularına bağlar ve hatta babasına ve onun sevgilisi Bayan K.'ya karşı duyduğu bastırılmış ihtiraslarına kadar iner. Vaka çalışmasında Freud, Dora'nın hikâyesini onun için yazarken, Yuknavitch, Dora'ya sesini geri verir.

‘Freud'a Kafa Tutan Kız'ın temposu 'manik' diyebiliriz; absürd komediyle gerilim arasında gidip geliyor, okurken çokça güldüğümü söyleyebilirim. Dora'daki komedi sadece eğlencelik değil, Yuknavitch, aynı zamanda aile kurumunun 'riyakârlığı'na da sık sık dem vurmuş. Yaşadığı tüm o ailevi travmalara karşın Dora'nın yüzyıl önce kaybolan sesi geri gelirken, yaşadığı şamatanın yıkıntılarından kendini yeniden var edebiliyor. Yuknavitch, nihai tedavi olarak intikam almış: “Bu kitap asıl yaptıkları hepimiz için bir kapı açmakken hastalarmış gibi tedavi edilen bütün gençler için. Bunu sizin için yaptım.”