Մերօրեայ հայ տաղանդաւոր մարգարիտը. Աննա Վարդանեան
Մարի Յովհաննիսեան
Աննա Արամի Վարդանեանը ծնունդով Երեւանէն է: Առաջին մասնագիտութեամբ տնտեսագէտ է։ Աւարտած է Հայաստանի Պետական Տնտեսագիտական Համալսարանը, ուսումն առած Ճապոնիայի Աոմորի Համալսարանի, տնտեսագիտութեան թեկնածու է։ 2011 թուականէն մինչ օրս կը դասախօսէ ՀՊՏՀ-ը («Ներդրումների կառավարում», «Հանրային ֆինանսներ», «Ֆինանսներ», 2020 թուականէն հիմնած եւ դասաւանդած է «Ճապոնագիտութիւն» առարկաները)։ Երկրորդ մասնագիտութեամբ միջազգայնագէտ է, աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի «Միջազգային Յարաբերութիւններ» բաժնի մագիստրատուրան։ Հրաւիրուած է դասախօսելու Ճապոնիայի Թոքիոյի եւ Վասետա համալսարանները, հանդէս եկած է դասախօսութիւններով՝ նուիրուած հայ ճապոնական պատմամշակութային, պատմադիւանագիտական, տնտեսական առնչութիւններուն։ Հայ-ճապոնական յարաբերութիւններու անմիջական մասնակից։ Մէկ տասնեակէ աւելի գիտական յօդուածներու, մի քանի հայ-ճապոնական պատմական բացայայտումներու, հինգ գիտահետազօտական գիրքերու հեղինակ է։ 2020 թուականին համախոհներու հետ հիմնած է «Արումէնիա-Նիպոն» հայ ճապոնական գիտամշակութային միութիւն հասարակական կազմակերպութիւնը։ Միութիւնը հանրային տարբեր ոլորտներուն կը նպաստէ հայ եւ ճապոնացի հասարակութիւններու մերձեցման, կը բարձրացնէ Հայաստանէ ներս Ճապոնիայի եւ Ճապոնիայէ ներս Հայաստանի ճանաչելիութեան մակարդակը։ Կը նախաձեռնէ եւ կ՚ իրականացնէ գիտական, կրթական, մշակութային, մարզական միջոցառումներ, կ՚օժանդակէ հայաստանեան ԲՈՒՀ-երուն ճապոնագիտութեան եւ ճապոնական ԲՈՒՀ-երուն հայագիտութեան զարգացման։ Աննա Վարդանեանի գիտական հրապարակումները դրական գնահատանքի արժանացեծ եւ ձեռքբերած են Ճապոնիայի, Մեծ Պրիթանիայի, Սպանիայի, Իտալիայի, Սինկափուրի, Յունաստանի, Պավարիայի, Չեխիայի, ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարաններու եւ այլ հեղինակաւոր միջազգային կառոյցներու կողմէ։ Գիտական յօդուածները տարբեր հետազօտողներու կողմէ թարգմանուած են ճապոներէն, սպաներէն, իտալերէն, յունարէն, չինարէն, անգլերէն լեզուներով։ Անոնք հիմք կը հանդիսանան բոլոր ազգերու հետազօտողներու համար ընկալելու հայ-ճապոնական բազմաշերտ առնչութիւնները:
*
Ստորեւ՝ տնտեսագէտ, միջազգայնագէտ, ճապոնագէտ, գրող-հետազօտող, գիտնական, մանկավարժ եւ պարզապէս տաղանդաշատ Աննա Վարդանեանի հետ «Ակօս»ի թղթակից Մարի Յովհաննիսեանի հարցազրոյցն է՝ կնոջ յաջողութեան բանաձեւի, գիտական ու մանկավարժական գործունէութեան, մարգարիտի պատմութեան հետքերու ու հայ-ճապոնական յարաբերութիւններու մասին:
Կնոջ յաջողութեան բանաձեւը ինչպէ՞ս կը գրուի Աննա Վարդանեանի կողմէ։
Ինձ համար կնոջ յաջողակ ըլլալու սկիզբը յաջող ընտանեկան միութիւնն է: Հոգեկան հանգստութենէն եւ հանդարտութենէն շատ բան կախուած է: Ես կը կարծեմ՝ եթէ ընտանիքի մէջ չկայ ներդաշնակութիւն՝ չկայ հանգստութիւն, ընտանիքէն դուրս չես կարող յաջող գործունէութիւն վարել: Գիտէք՝ որքան զգայական է կինը: Եւ եթէ կնոջ ներսը, հոգին անհանգիստ է ինչ որ մի բան, ինքը կարող չէ դուրսը իր գործունէութիւնը տանիլ դրական ուղիով:
Խօսինք Աննա Վարդանեանի գործունէութեան մասին
Ընտանիքէն զատ, ամենագլխաւոր զբաղմունքը այս պահուն իմ գիտական գործունէութիւնն է, որ ես շատ կը սիրեմ եւ մեծ հաճոյքով կը վարեմ: Այն ինձ շատ դրական մղումներ կու տայ: Յատկապէս, երբ գիտական տիրոյթին ինչ-որ նոր բան կը բացայայտեմ՝ այդ աննկարագրելի բերկրանք է: Ես կը փորձեմ ինչ-որ մի յետագիծ թողել՝ որպէս գիտնական: Կ՚ուսումնասիրեմ Հայաստան-Ճապոնիա յարաբերութիւններու պատմութիւնը, մեր ժողովուրդներու առնչութիւնները, որոնք մեծաւ մասամբ դրուագային են: Մասունքներու նման կը հաւաքեմ այդ դրուագները՝ որպէս մեծ պատկերի փոքրիկ փազլներ հերթով իրար ամրացնելով, քանի որ այդ ոլորտը, գիտութեան այս ուղղութիւնը ընդհանրապէս հայկական կողմէ ուսումնասիրուած չէ, եւ մենք այստեղ մեծ բաց ունինք լրացնելու: Ինձ հէնց այդ բացն է որ դուր կու գայ, ու ցանկացած հարցով, երբ փորձեմ ես հետաքրքրուիլ, պրպտել անընդհատ նորոյթի կը բախիս: Ուրախալի է, իհարկէ, որ ըլլալով աշխարհագրական դիրքով այդքան հեռու՝ այնուամենայնիւ, հայերն ու ճապոնացիները մեծ յարաբերութիւններու պատմութիւն ունին՝ այն ալ՝ շատ ջերմ:
Իսկ ինչո՞ւ հէնց ճապոնագիտութիւնը
Ես միշտ կ՚ըսեմ, որ Ճապոնիան այն երկիրը չէ, որ կարելի է այսպէս տանը նստիլ ու մտածել, որ սկսիմ Ճապոնիա ուսումնասիրել: Իրականին Ճապոնիայի հանդէպ հետաքրքրութիւնը եկած է իմ հայրիկէն: Ան 90-ականներուն հիմնած եւ մօտ 10 տարի ղեկավարած է «Հայաստանի արդիւնաբերողներու եւ գործարարներու» միութիւնը, ինչպէս նաեւ Հայաստան-Ճապոնիա գործարար յարաբերութիւններու հիմքին կանգնած է: Շատ հանդիպումներուն եղած եմ ներկայ որպէս՝ ուսանող եւ որպէս՝ ուղղակի լսող: Շատ առնչուած եմ ճապոնացիներու հետ: Ակամայ, հօրս այցելութիւններէն Ճապոնիա վարակուած եմ այդ մշակոյթով: Իսկ՝ ինչու գիտական ոլորտ: Դարձեալ հայրիկէս կու գայ, որովհետեւ հայրս գիտնական է՝ Ֆիզմատ գիտութիւններու դոկտոր, ակադեմիկոս, եւ կը կարծեմ՝ ծինային ինչ-որ մի բան կայ: Այնպէս ստացուած է, որ հայրիկիս ուղղութիւնը կը շարունակեմ, եւ սիրով կ՚ընեմ այդ:
Խօսեցաք գիտական գործունէութենէն: Ձեր ամենամեծ ձեռքբերումը այդ հարթութիւններուն ո՞րը կը համարէք։
Ամենամեծ ձեռքբերումը գիտական գործունէութեան մէջ երեւի «Թոքէի Մարու» ճապոնական նաւու թեման կը համարեմ: Զմիւռնիայի մեծ հրդեհի ժամանակ տեղի նաւահանգիստը խարիսխած էր ճապոնական նաւը «Թոքէի Մարու» անուանումով՝ ի թիւս այլ նաւերու: Ճապոնացի նաւապետը խիզախած է՝ առանց փաստաթղթերու իր նաւը վերցնելով եւ փրկելով բազմաթիւ հայերու եւ յոյներու: Մեծ մարդասիրութիւն է, երբ տախտակամած աւելի շատ մարդ վերցնելու նպատակով իր նաւի բարձրարժէք ուղեբեռը նետած է ծովը: Հետազօտութիւնները դեռ չեն աւարտած. շատ կ՚ուզենք գտնել նաւապետի անունը ու յետնորդները:
Գիտնական ըլլալէ զատ՝ մանկավարժական գործունէութիւն կը ծաւալէք: Ա՞յդ ալ ծիներէն կու գայ։
Ես մօտ 11 տարի կը դասաւանդեմ Հայաստանի Պետական Տնտեսագիտական Համալսարանը, որ իմ մայր ԲՈՒՀ-ն է: Մանկավարժութիւնը աւելի շատ փորձի արդիւնք է: Շատ կը սիրեմ երիտասարդներու հետ շփուիլ: Կը գնահատեմ, երբ երիտասարդները կը ձգտին սորվիլ: Օրինակ «Ճապոնագիտութիւն» առարկայի մասին եթէ ըսեմ, ապա իրենց շատ հետաքրքիր է ճապոնական փորձը: Իսկ թէ ինչպիսի մանկավարժ եմ, երեւի իմ սաները կ՚ըսեն (կը ժպտի):
Աննա, դուք նաեւ մարգարիտներու ուսումնասիրութեամբ կը զբաղիք՝ գիրք կը գրէք այդ առթիւ՝ «Մարգարտի հետքերով... Հայաստանէն Ճապոնիա» վերնագրով: Մարգարիտները ինչպէ՞ս ձեզ գրաւեցին, եթէ մի կողմ թողնենք կին-զարդ յարաբերութիւնը։
Եթէ անկեղծ ըլլամ՝ կրկին Ճապոնիայով: Մարգարիտներու գրքին եւս կայ Ճապոնիայի թեման: Գիտէ՞ք Մարի, երբ որ ես կը ճանապարհորդեմ, պարտադիր կ՚այցելեմ գրախանութներ եւ գրադարաններ: Ու անընդհատ կը փնտռեմ հայ ոսկեգործութեան ու արծաթագործութեան պատմութեան մասին գիրքեր: Մենք ունինք մօտ 3-5 հազար տարուայ ոսկերչութեան պատմութիւն եւ չունինք նորմալ գիրք մը այդ մասին: Իրականին՝ ես հէնց այդ գործով կը զբաղիմ՝ մօտ 7 տարի է արդէն հայ ոսկերչութեան պատմութեան մասին կը գրեմ: Եւ շուտով գիրքը լոյս կը տեսնէ: Ուղղակի՝ մարգարիտներու մասով հատուածը այնքան հարստացաւ, որ անհրաժեշտութիւն եղաւ անջատել: Այդ թեման ուղիղ կապ ունի Ճապոնիայի հետ, որովհետեւ մարգարիտի բուծման գիւտի բացայայտողը ճապոնացի է: Ես կրկին կապեցի մեր երկիրները իրար հետ: «Մարգարիտներու հետքերով՝ Հայաստանէն Ճապոնիա» վերնագիրով գրքին ցոյց կու տամ՝ ինչպէս հայուհիները օգտագործած են մարգարիտները մեր տարազային համալիրին: Երբ ամուսնուս հետ այցելեցինք ճապոնական Միկիմոտօ մարգարտի կղզի՝ այնտեղէն գնեցի գիրքեր, որ ինքնաթիռի մէջ ընթերցեմ: Գիրքերէն մէկուն ճապոնացի յայտնի քարերու մասնագէտը կը նշէ, այն հանգամանքը, որ Պարսից ծոցին կ՚առաջանայ մարգարտածին ոստրէներ՝ հետեւանք է Տիգրիս եւ Եփրատ գետերու ջուրերու բաղադրութեան, որ կը թափուի Պարսից ծոց: Հէնց այդտեղ սկսեցին աշխատիլ իմ սասունցիական ծիները, եւ կարդացածս անմիջապէս ինձ տարաւ Տարօն աշխարհ՝ Մուշ, Սասուն: Իմ մօտ միտքեր յառաջացան՝ եթէ Տիգրիս ու Եփրատ գետերու ջուրերու բաղադրութիւնը կը նպաստէ, որ Պարսից ծոցը՝ իրենց թափուելու վայրին ծովային մարգարիտ կ՚առաջանայ, ապա այդ գետերուն ալ գետային մարգարիտ կարող է յառաջանալ: Քանզի չէի կրնար անձամբ ուսումնասիրել Տիգրիսի ու Եփրատի ջրերը, ուղղորդուեցի դէպի մեր տարազային համալիր: Պարզեցի, որ ամէն մի նահանգ, գաւառ ունեցած է իր տարազային առանձնայատկութիւնը՝ բնակլիմայական պայմաններէն ելնելով: Օրինակ՝ գետերուն մօտ եղած հատուածներուն, նոյն Տարօն աշխարհին՝ Տիգրիսի եւ Եփրատի հատուածին, հայուհիները իրենց տարազներուն աւելացուցած են մարգարիտներ: Եւ այս կը փաստէ այն, որ Մուշի ու Սասունի հայուհիներու մօտ մարգարիտ կրելու մշակոյթը վաղուց եղած է: Հետաքրքիր է նաեւ այն, որ Իտալիայի Ուֆիցիի թանգարանին պահպանուած է հայ թագուհիի պատկեր՝ ամբողջութեամբ մարգարտազարդ տեսքով: Ու քանի որ երկար ժամանակ պատմական բաց մնացած էր՝ ես ցանկացայ այն լրացնել՝ դնելով հայուհիներու սեղանին մարգարիտի մասին գիտամատչելի գիրքը:
Դուք ունիք կնոջ վերաբերող բոլոր կարեւոր յատկութիւնները՝ մայր, քոյր, դուստր, կին, գործարար, գիտնական, մանկավարժ…Ինչպէ՞ս կը հասցնէք։
Գիտէ՞ք՝ հայ կինը ինչ-որ գերբնական ուժով օժտուած է: Եթէ կը սիրես քու աշխատանքը՝ տնային ըլլայ թէ՝ գործնական, գիշերն ալ չես քնի ու կ՚ընես այն: Ես այդ տեսած եմ իմ տատիկներու ու իմ մայրիկի մէջ: Իրականին հայ կինը պայքարող տեսակ է: Ես այդպէս կը տեսնեմ:
Ի՞նչ կը մաղթէք «Ակօս»-ի ընթերցողին։
Շատ կը ցանկանամ որ մենք՝ աշխարհի տարբեր ծայրերուն գտնուող հայերով միահամուռ ըլլանք, միասին միեւնոյն ուղղութեամբ մտածենք, յանուն մեր պետականութեան եւ պետութեան: Շատ կ՚ուզեմ նաեւ, որ դուրսը չմոռանան իրենց հայ ըլլալու եւ արմատներու մասին: Հայրենաճանաչութիւնը կը բերէ հայրենասիրութեան: Իսկ եթէ հայրենաճանաչ չըլլանք՝ հայրենասէր ալ չենք ըլլար: Գիտէք՝ հայ ըլլալը մեծագոյն բախտ է, ես այդպէս կը կարծեմ:
