Մենք եւ մեր մեծերը Սերկէյ Խաչատրեան

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

[email protected]

Տարիքով Սերկէյը մեծ չի ծնուել է 1985-ին։ Եւ ի տար­բե­րու­թիւն Տիգ­րան Ման­սուրեանի, որը «Մենք եւ մեր մե­ծերը» շար­քի առա­ջինն էր, Սեր­կէ­յի արուես­տը կա­տարո­ղական է, սա­կայն նա այդ արուես­տում բա­ցար­ձակ ստեղ­ծա­գոր­ծող է, այդ պատ­ճա­ռով էլ մե­ծու­թիւն է։ Մեկ­նա­բանե­լով ոեւէ մէ­կի ստեղ­ծա­ծը, նա ին­քը ստեղ­ծում է ու­րոյն մի աշ­խարհ, ուր եր­բե­ւէ ոչ ոք չի մտել եւ որը լսե­լի է դառ­նում միայն Սեր­կէ­յի ջու­թա­կի շնոր­հիւ։

Չա­փազանց կա­րեւոր է նրա կեն­սագրութեան մէջ երա­ժիշտ ծնող­նե­րի հան­գա­ման­քը։ Երաժշտու­թեան եւ կեր­պա­րուես­տի պատ­մութիւ­նը լի է օրի­նակ­նե­րով, երբ արուես­տա­գէտը ստի­պուած է լի­նում յաղ­թա­հարել ծնող­նե­րի չու­զո­ղու­թիւնն ու դի­մակա­յու­թիւնը, այ­նուհե­տեւ մեն-մե­նակ դի­մակա­յել ար­դէն մարդկանց ան­տարբե­րու­թիւնը իր հան­դէպ։ Այո՜, կեան­քը նուէր է, բայց մարդ մեծ գին է վճա­րում այդ նուէրի հա­մար, քան­զի կեան­քի ճա­նապար­հը ամե­նեւին էլ ծած­կուած չի վար­դե­րի թեր­թիկնե­րով։

Այսպի­սով մեր Սեր­կէ­յը ծնուել է 1985-ին Երե­ւանում։ Հայ­րը՝ Վլա­տիմիր Խա­չատրեանն ու մայ­րը՝ Իրի­նա Յով­հաննի­սեանը դաշ­նա­կահար­ներ են լի­նում։ Նաեւ նրանց դուստր՝ Լու­սի­նէն դար­ձաւ դաշ­նա­կահա­րու­հի։ Այնպէս որ Սեր­կէ­յին բա­ժին հա­սաւ ջու­թա­կը։ Բայց որ այդ ջու­թա­կը կը լի­նի Ստրա­դիվա­րիու­սի ջու­թա­կը, որը նա ստա­ցաւ 2005-ին՝ յաղ­թե­լով Պրիւքսէ­լում Էլի­զապէթ թա­գու­հու մրցոյ­թում եւ իրա­ւունք ստա­ցաւ չորս տա­րի նուագել 1704-ին մեծն իտա­լացի վար­պե­տի կող­մից պատ­րաստած «Հակ­կինս» ջու­թա­կի վրայ, այդ մա­սին ան­շուշտ ոչ ոք Սեր­կէ­յի ըն­տա­նիքից երե­ւակա­յել չէր կա­րող։ Չորս տա­րին անցնե­լուն պէս նա սկսեց նուագել Գուար­նե­րիի 1740-ին պատ­րաստած ջու­թա­կի վրայ։

Սեր­կէ­յը նուագել սկսեց վեց տա­րեկա­նից. առա­ջին դա­սաւան­դո­ղը փրո­ֆէսօր Պետ­րոս Հայ­կա­զեանն էր՝ Սա­յաթ-Նո­վայի անուան երաժշտա­կան դպրո­ցի տնօ­րէնը։

1991-ին Հա­յաս­տա­նում ապ­րե­լը դար­ձաւ ան­լուծե­լի խնդիր, եւ 1992-ին Սեր­կէ­յի հայ­րը մեկ­նեց Գեր­մա­նիա, ուր նրան 1993-ին միացաւ ըն­տա­նիքը։ Վիւրցպուրկում Սեր­կէ­յին դա­սաւանդում էր Գրի­գորի Ժիս­լի­նը։ Ինչպէս ամէն մի նոր­մալ երա­խայ, Սեր­կէ­յը չէր սի­րում պա­րապել, փոր­ձե­լով յե­տաձ­գել կամ խոյս տալ պա­րապ­մունքնե­րից։ Սա­կայն գա­լիս է մի պահ, երբ նա հե­տաքրքրու­թիւն է գտնում այդ պա­րապ­մունքնե­րի մէջ։ Ինը տա­րեկա­նում բեմ է դուրս գա­լիս եւ մե­նանուագում Վիս­պա­տէնի նուագախմբի հետ, եւ ար­դէն զար­մա­նալի չէ, երբ ըն­դա­մէնը 15 տա­րեկան Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանը Հել­սինքի­յում կա­յացած Յան Սի­պելիու­սի անուան մի­ջազ­գա­յին մրցոյ­թում դառ­նում է յաղ­թող, ստա­նալով նաեւ «Կոն­ցերտի լա­ւագոյն կա­տարում» մրցա­նակը։ Մրցոյ­թի պատ­մութեան մէջ նա ամե­նաերի­տասարդ մաս­նա­կից եւ յաղ­թողն էր։ 2011-ին Պեռ­լի­նում Սեր­կէ­յը ստա­ցաւ «Prix Montblanc» մրցա­նակը որ­պէս ժա­մանա­կակից աշ­խարհի լա­ւագոյն երի­տասարդ ջու­թա­կահար։ 2013-ին ար­դէն «Credit Swiss» զուիցե­րիական դրա­մատու­նը շնոր­հեց Սեր­կէ­յին իր ամե­նամեայ մրցա­նակը որ­պէս «Աշ­խարհի լա­ւագոյն երի­տասարդ երա­ժիշտ», մրցա­նակը կազ­մում էր 75 հա­զար զուիցե­րիական ֆրանք։

Առա­ջին ան­գամ երբ լսե­ցի Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանին, ապա յի­շեցի 19-րդ դա­րի ռուս գրող Գլեբ Ուսպենսկու «Ուղղիչ» պատ­մուած­քը, որի հե­րոսը սո­վորա­կան գա­ւառա­կան մի ու­սուցիչ է եւ ինքնի­րեն հա­մարում է այնպի­սի ոչնչու­թիւն, որը տեղ պի­տի չու­նե­նայ աշ­խարհում։ Եւ ահա այդ ու­սուցի­չը Փա­րիզում է յայտնւում ու այ­ցե­լում Լուվր։ Այստեղ նա կանգ է առ­նում Մի­լոսեան Վե­ներա­յի քան­դա­կի առ­ջեւ։ Խե­ղուած ու ճմլուած մար­դու հո­գին «ուղղւում է»։ Նա նա­յում է Վե­ներա­յին եւ հաս­կա­նում նրա գաղտնի­քը. այն նրա­նում չէ, որ նա կա­նացի գե­ղեց­կութիւն է մարմնա­ւորում, որով­հե­տեւ այնքան Վե­ներա­ներ կան, շատ աւե­լի գե­ղեցիկ եւ նոյ­նիսկ Փա­րիզի փո­ղոց­նե­րում կը գտնուեն հա­զար­նե­րով աւե­լի հմա­յիչ գե­ղեց­կուհի­ներ։ Ու­րեմն ի՞նչ էր Մի­լոսի Վե­ներա­յի հե­ղինա­կի խնդի­րը.

«Նրան հար­կա­ւոր էր իր ժա­մանա­կի մարդկանց, նաեւ բո­լոր դա­րերին եւ բո­լոր ժո­ղովրդնե­րի սրտե­րում եւ մտքե­րում յա­ւեր­ժօ­րէն եւ ան­խախտ դրոշ­մել մարդկա­յին էակի ահ­ռե­լի գե­ղեց­կութիւ­նը, ծա­նօթաց­նել մար­դուն-տղա­մար­դուն, կնո­ջը, երա­խային, ծե­րու­նուն- մարդ լի­նելու եր­ջանկու­թեան զգա­ցու­մը»։ Ու­սուցչի մէջ արթնա­ցաւ մար­դը, նա ամ­բողջ էու­թեամբ «ճռթճռթում» զգաց, ինչպէս լի­նում է, երբ մարդն աճում է։ Ճիշդ այդ եր­ջա­նիկ վե­րափո­խու­թիւնն է զգում հան­դի­սատե­սը, երբ լսում է Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանի նուագը։

Աշ­խարհով մէկ հա­մերգներ տա­լով, Սեր­կէ­յը ամէն պա­տեհ պա­հին Հա­յաս­տան է գա­լիս, եւ այդ ժա­մանակ հա­յը, վա­յելե­լով Սեր­կէ­յի նուագի շնոր­հիւ մարդ լի­նելու եր­ջանկու­թիւնը, զգում է նաեւ հայ լի­նելու եր­ջանկու­թիւնը։

Սեր­կէ­յը ապ­րում է Գեր­մա­նիայի Ֆրանկֆուրթ քա­ղաքում։ Ըն­տա­նիքում ծնողնե­րը զա­ւակ­նե­րի հետ միշտ խօ­սել են հա­յերէն. «Իմ զգաց­մունքա­յին աշ­խարհը հայ­կա­կան է»,-ասում է Սեր­կէ­յը, եւ հա­մերգնե­րի աւար­տին, երբ նրան ոտնկայս ծա­փահա­րում եւ եր­կար բաց չեն թող­նում, նա կա­տարում է Կո­միտա­սի «Կռունկ»ը, որը մարդկանց սրտե­րը տակ­նուվրայ է անում։

Յու­նուարի 15-ին ֆիլ­հարմո­նիկի մեծ դահ­լի­ճում Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանը մաս­նակցեց Հա­յաս­տա­նի պե­տական երի­տասար­դա­կան նուագախմբի հա­մեր­գին։ Հայ կոմ­պո­զիտոր­նե­րի գոր­ծերն էին կա­տար­ւում, եւ հա­մեր­գի առա­ջին մա­սում հնչեց Էտուարդ Միր­զո­յեանի «Տօ­նական Կոչ­նակներ» սիմ­ֆո­նիկ ստեղ­ծա­գոր­ծութիւ­նը։ Երկրորդ մա­սում՝ Խա­չատուր Մար­տի­րոսեանի «Զար­թօնք» սիմ­ֆո­նիկ պոէմը նուիրուած էր գե­ղան­կա­րիչ Մի­նաս Աւե­տիսեանին։ Դահ­լի­ճը համ­բե­րատար սպա­սում էր Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանին։ Վեր­ջա­պէս նա դուրս եկաւ բեմ եւ կա­տարեց Խա­չատուր Մար­տի­րոսեանի կոն­ցերտ-ֆան­թա­զիան ջու­թա­կի եւ նուագախմբի հա­մար։ Հե­ղինակն այն նուիրել էր Սեր­կէյ Խա­չատ­րեանին։

-Ի՞նչ ես լա­ցում- կշտամ­բում է ինձ ըն­կե­րու­հիս։ Իսկ ես չեմ կա­րող զսպել զգաց­մունքներս. Դժուար է աչ­քիդ առաջ տես­նել կա­տարե­լու­թիւն, այն էլ ոչ քան­դա­կի տես­քով։ Սեր­կէ­յը կա­տարեալ է իր արուես­տում, իսկ մնա­ցած ամէն ին­չով մարդ է, ինչպէս բո­լորս։ Եւ ու­րեմն պաշտպա­նուած չէ չա­րիքից։ Թող Աս­տուած նրան պա­հի պահ­պա­նի աշ­խարհի, առա­ւել եւս հայ աշ­խարհի հա­մար…

«Երբ Սեր­կէ­յը յայտնւում է բե­մում, ամ­բողջ դահ­լի­ճը մէկ մար­դու նման շունչնե­րը պա­հած փոր­ձում է յա­ւեր­ժացնել այս եզա­կի րո­պէնե­րը, որոնք միաց­նում են ունկնդրող­նե­րին Սեր­կէ­յի հետ»։