Մարդիկ դուրս եկան արդարադատութեան հաստատման յոյսով
Հայաստանի հանրապետութեան քաղաքական օրակարգի վրայ նախորդ շաբաթուայ ամենացնցիչ զարգացումը կայացաւ Հանրապետութեան երկրորդ նախագահ Ռոպէրտ Քոչարեանի ձերբակալութիւնով։ Այս աղմկայարոյց ձերբակալութիւնը բնականաբար ունեցաւ իր թերուդէմ արձագանգները։ Հայաստանի ընկերային օրակարգի վրայ յաճախակի քննարկուած նիւթ էր պատերազմի աւարտին ղարաբաղցիներու Հայաստանի քաղաքական օրակարգի վրայ ունեցած ծանրութիւնը։ Արդարեւ Ռոպէրտ Քոչարեան նախքան Հայաստանի հանրապետութեան նախագահ ընտրուիլ արդէն կը նախագահէր Ղարաբաղի հանրապետութիւնը։ Ապա իրեն յաջորդեց մի այլ ղարաբաղցի՝ Սերժ Սարգսեանը, որ իր կարգին ամրացուց ղարաբաղցիներու գերակայութիւնը Հայաստանի քաղաքականութեան մէջ։ Այս պատճառաւ ալ վերջին ձերբակալութենէ ետք ամենաբարձր առարկութիւնները լսուեցան Ղարաբաղէն։ Ստորեւ այս կարեւոր խնդրին շուրջ արեւմտահայերէնի վերածելով մեր ընթերցողներուն կը ներկայացնենք Հելսինկեան քաղաքացիական միութեան Վանաձորի գրասենեակի ղեկավար Արթուր Սաքունցի կարծիքները, որոնք փոխանցած է «lragir.am» կայքէջի թղթակից Սիրանոյշ Պապեանին։
ՍԻՐԱՆՈՅՇ ՊԱՊԵԱՆ
Պարոն Սաքունց, Ռոպէրտ Քոչարեանի պաշտպանները կը պնդեն, որ Քոչարեանի դէմ քրէական գործի յարուցումն ու կալանաւորումը հակասահմանադրական է։ Քոչարեանի գրասենեակի ղեկավարն ալ կ՚ըսէ, որ սա քաղաքական հետապնդում է եւ վրիժառութիւն։ Ինչպէ՞ս կը գնահատէք այդ յայտարարութիւնները։
Ճիշդը ըսելու համար, դժուար էր ակնկալել փաստաբաններու կողմէ այլ վարքագիծ, քան պաշտպանել Ռոպէրտ Քոչարեանին։ Ի վերջոյ, մարդիկ անոր պաշտպանութիւնը ստանձնած են ճիշդ ալ իր շահերը պաշտպանելու նպատակով։ Բնականաբար, պէտք է շատ հանգիստ վերաբերուիլ նման մօտեցման։ Իսկ թէ որքանով հիմնաւոր է այն, ինչ ներկայացուած է, այլ հարց է ։ Այդուհանդերձ, մենք ծանօթ չենք, իրենց իսկ պնդմամբ, 160 էջանոց, ապա նաեւ յաւելեալ 15 էջանոց փաստաթուղթին, որ ՀՔԾ-ի կողմէ ներկայացուած է դատարանին, հիմնաւորելու համար Ռոպէրտ Քոչարեանի նկատմամբ կալանքը որպէս խափանման միջոց ընտրելու հարցը։ Բայց մի բան յստակ է, որ նոյն պաշտպանները որեւէ հիմք չունէին պնդելու, որ դատական իշխանութեան նկատմամբ կայ որեւէ քաղաքական հրահանգ կամ պահանջ, որ ժամանակին առկայ էր Ռոպէրտ Քոչարեանի իշխանութեան օրօք քաղաքական հետապնդման գործերուն։ Նոյն Բաղրամեան 26-էն կար հրահանգ պետական կարիքներու համար իրենց բնակարաններէն դուրս վտարուողներու գործերով դատարաններու նկատմամբ։ Այսինքն՝ դատական իշխանութիւնը հիմա ազատ է իր որոշումներուն մէջ։ Բնականաբար, եթէ կան հարցեր, որ անոնք կը վիճարկեն կալանքը որպէս խափանման միջոց ընտրելու հետ կապուած, իրենք գիտեն եւ յայտնեցին, որ բողոք կը ներկայացնեն վերաքննիչ դատարան։ Այսինքն՝ հարցը ամբողջութեամբ կը գտնուի իրաւական դաշտին։
Ինչ կը վերաբերի բուն գործի էութեան, որ Ռոպէրտ Քոչարեանը իրեն մեղաւոր չի տեսներ որեւէ արարքի կամ իրեն առաջադրուած մեղադրանքի առումով, այդ անձնական գնահատման հարց է, բայց մենք բոլորս դեռ լաւ կը յիշենք, թէ ինչ կատարուած է 2008-ի Մարտի 1-ին։ Աւելին՝ 2008-ի Մարտի 1-ը ընդամէնը մէկ օր էր, բայց անոր նախորդած Փետրուարի 19-ի նախագահական ընտրութիւններուն նախորդած 5-6 ամիսներու ընթացքին, նաեւ՝ նախընտրական քարոզչութեան ընթացքին, ընտրութիւններու օրը, ընտրութիւններու արդիւնքներու կեղծումէն ետք ինչ գործընթացներ եղեր են, այս բոլորն ալ լաւ կը յիշենք։ Եղած են բացարձակապէս խաղաղ բողոքի ցոյցեր, ընտրութիւններու արդիւնքներու կեղծման հետ կապուած։ Իսկ նախընտրական փուլին եւ քուէարկութեան օրը զանգուածաբար եղած են ապօրինութիւններ, բռնութիւններ, որոնց կանխման ուղղութեամբ կամ այդ փաստերով միջոցներ ձեռք առնելու ուղղութեամբ նոյն Ռոպէրտ Քոչարեանի նախագահութեամբ իշխանութիւնը բացարձակապէս որեւէ օրէնքով սահմանուած գործողութիւններ չէր կատարած։ Այսինքն՝ անպատժելիութիւնը որպէս գործելակերպ ու համակարգ, ճիշդ ալ իշխանութիւններու որդեգրած քաղաքականութիւնն էր։ Մարտի 1-ի օրը առաւօտեան խաղաղ ցուցարարներու նկատմամբ բռնութիւնները, որ տարածուեցան ամբողջ Երեւանով մէկ, Մարտի 1-էն առաջ 0038 գաղտնի հրամանի հիման վրայ զինուորական ստորաբաժանումներու տեղաշարժը իրենց մշտական գտնուելու վայրէն դուրս այն պարագային, երբ բացարձակապէս չկար որեւէ հիմք ենթադրելու, որ բողոքողները զինուած են, կամ կը պատրաստուին զաւթել ինչ-որ բան։
Ես լաւ կը յիշեմ, որ Երեւանի փողոցներուն, այնուհետեւ վերադարձը դէպի Ազատութեան հրապարակ բողոքի ցոյցերու ընթացքին գէթ մէկ մեքենայ չէ քերծուած, գէթ մէկ քաղաքացի բռնութեան չէ ենթարկուած։ Ընդհակառակը, ոստիկաններն էին ամէն կերպ ցուցարարներու նկատմամբ ճնշումներ բանեցնողը, սպառնացողը մարդկանց չմասնակցել ցոյցերուն, այդ թուում նաեւ ճնշումներ գործադրողը, որ կարող են զրկուել աշխատանքէն։ Այդ ժամանակ շատեր զրկուեցան աշխատանքէ։ Չենք մոռացած արտակարգ դրութեան մասին հրամանագիրը, որ թէեւ յայտարարուած էր Երեւան քաղաքը, բայց փաստացի իրականացաւ Հայաստանի ողջ տարածքին։ Սահմանափակուեցան լրատուամիջոցներու գործունէութիւնը այն պարագային, երբ որոշ այսպէս կոչուած իշխանական լրատուական միջոցներ ազատ կը գործէին։ Ազատութիւն ռատիոկայանի հաղորդումները սահմանափակուեցան առանց որեւէ հիմքի, տպարանները թոյլ չտուին, որ թերթերը տպագրուին։ Այսինքն՝ ԱԱԾ-ն ներգրաւուած էր քաղաքական հետապնդումներու։
Մենք միշտ նշած ենք, որ արտակարգ դրութիւն յայտարարելու հրամանը բացարձակապէս որեւէ հիմնաւորում ու հիմքեր չունէր։ Արտակարգ ռեժիմի սահմանմամբ պարզապէս զօրաշարժի մէջ մտաւ իշխանական ողջ կարելիութիւնները՝ հպատակեցնելու քաղաքացիներուն, ճնշելու բողոքի ցոյցերը եւ խախտելու, հետապնդումներ իրականացնելու, որու հետեւանքով 100-էն աւելի քաղաքական գործիչներ, ընդդիմադիր գործիչներ, ակտիվ քաղաքացիներ յայտնուեցան բանտերը։ Ընդդիմութեան համախոհները յայտնուեցան բանտերը, որոնցմէ շատերը առողջական լուրջ խնդիրներով, քանի որ բռնութիւններու ենթարկուած էին։ Այսինքն Մարտի 1-ի յանցագործութիւնը՝ սահմանադրական կարգի զինուած զաւթումի հետեւանք հանդիսացան քաղաքական հետապնդումները։ Բոլոր այդ մարդկանց եւ ՀՀ քաղաքացիներու ազատ խօսքի, կարծիքի արտայայտման իրաւունքը խախտուած է։
Վիկտոր Սողոմոնեանը նաեւ յայտարարած է, որ Քոչարեանը որեւէ մեղքի զգացում չունի։ Այս ի՞նչ կը նշանակէ։
Սովորական յանցագործի հոգեբանութիւն է, որ համոզուած է, որ ինքը ճիշդ ըրած է այդ յանցագործութիւնը։ Ինքն այդ տրամաբանութեամբ այն, ինչ կատարած է, անոնցմէ դուրս ոչինչ չի տեսներ։ Այս հիմնաւորուած է իր ողջ գործունէութեամբ, երբ կը յայտարարէր, թէ ով է այն տղամարդը, որ կարող է ինչ-որ բան ըսել, կամ երբ Փետրուարի 26-ին կը յայտարարէ, որ շատ-շատերը շատ երկար ժամանակով կը յայտնուին բերդերը, անազատութեան մէջ։ Նման արտայայտութիւններ կ՚ընէր ամենաբարձր պաշտօնը զբաղեցնող անձը, որ իր ձեռքին կեդրոնացուցած էր ողջ իշխանութիւնը, իւրացուցեր էր նաեւ դատական իշխանութիւնը, որ օր ցերեկով պարտադրեց եւ ակնյայտ կեղծիքներով անցկացուց սահմանադրական փոփոխութիւնները 2005-ին։
Շատ զարմանալի զուգադիպութեամբ սահմանադրական փոփոխութիւններու հանրաքուէները միշտ նախորդած են իշխանութեան մայրամուտին։ Ես չեմ գիտեր՝ սա պատահականութիւն է, թէ օրինաչափութիւն, բայց այդ ալ պէտք է արձանագրել։ Կը կարծեմ՝ անհերքելի փաստերը, որոնք ներկայացուած են, հարիւրաւոր քաղաքացիներ տուժողներ կը ճանաչուեն եւ ըստ էութեան անմիջականօրէն վկայութիւններ կու տան իրենց դէմ հալածանքներու մասին, որ կը բացայայտէ, կը հիմնաւորէ իշխանութեան կողմէ կազմակերպուած մարդու իրաւունքներու զանգուածային խախտումներու փաստը։ Այսինքն՝ զինուած մեթոտով սահմանադրական կարգի կամ իշխանութեան զաւթումը վերացական խօսք չէ, ան ունեցեր է անմիջական հետեւանքներ իւրաքանչիւրի ճակատագրին վրայ։
Աւելին, պէտք է յիշատակել նաեւ արտակարգ դրութեան պայմաններուն Սահմանադրական դատարանի նիստը, ուր բողոքարկուում էին նախագահական ընտրութիւններու արդիւնքները։ Այս ալ հակասահմանադրական էր իր էութեամբ։ Իսկ այն, որ Ռոպէրտ Քոչարեանն ու իր փաստաբանները կը փորձեն արդարացնել, թէ ընդունուած է ԿԸՀ-ի եւ ՍԴ-ի կողմէ համապատասխան որոշումներ, ապա իրենք կը մոռանան, որ թէ ՍԴ-ն, թէ ԿԸՀ-ն, թէ ցանկացած պետական մարմին այլեւս կը գործէին սահմանադրութենէն դուրս։ Ոչ թէ օրէնսդրութեամբ սահմանուած նորմերով, այլ Ռոպէրտ Քոչարանի թելադրանքով ու հրահանգներով, որոնք իրենց ամբողջ էութեամբ հակասահմանադրական էին։ Այնպէս որ, մեղքի զգացում հասկացողութիւնը անոր մօտ առաջ կու գայ անհերքելի փաստերու հիման վրայ, դատարանի կողմէ մեղադրանքի վերաբերեալ որոշումէն ետք, երբ ան կը գտնուի քրէակատարողական հիմնարկը եւ բաւարար ժամանակ կ՚ունենայ վերիմաստաւորելու, հասկանալու, թէ ինչ է ըրած ինքը։
Ձեր կարծիքով, այս գործի բացայայտման կծիկը մինչեւ ո՞ւր կը հասնի, ո՞վ պէտք է յաջորդէ Քոչարեանին։
Մենք ժամանակին հրապարակած ենք «Մարտի 1»-ի պատասխանատուներու ցուցակը։ Այն ժամանակուայ պաշտօնատար անձինք, որոնք կատարած են Ռոպէրտ Քոչարեանի ապօրինի հրահանգները եւ անգործութիւն ցուցաբերած են սահմանադրական նորմերու խախտումներու դէմ, այդ թուին նաեւ ԱԺ պատգամաւորներուն անձեռնմխելիութենէն զրկելու որոշումը՝ ոստիկանապետը, Ռազմական ոստիկանութեան պետը, գլխաւոր դատախազը, դատաւորները, քննիչները, որոնք այդ ամբողջ զաւթման գործընթացի մէջ եղած են։ Ցուցակը բաւական մեծ կրնայ ըլլալ, բայց ամէն մէկու պատասխանատուութեան չափը պէտք է որոշուի քննութեամբ։ Սա ես կը համարեմ հայկական Նիւրնպերգ-1։ Ես կ՚աւելցնեմ նաեւ Սերժ Սարգսեանի անունը, ով 10 տարի ըստ էութեան իր քաղաքական դիրքորոշմամբ անգործութեան մատնեց ՀՔԾ կողմէ այն քննութիւնը, որ հիմա նոր սկսած է։ Այսինքն, այստեղ նաեւ ՀՔԾ պետերը ունին ըսելիք եւ պէտք է բացատրեն, թէ այդ ինչպէս եղաւ, որ ակնյայտ փաստերու առկայութեամբ իրենք քրէական գործ չհարուցեցին։ Մենք այդ մասին յստակ շեշտած ենք թէ մամուլին, թէ միջազգային ատեաններուն Հայաստանի կողմէ իր պարտաւորութիւններու կատարման վերաբերեալ զեկոյցներու քննարկման ժամանակ, նաեւ ԱԺ-ին այս տարի «Մարտի 1»-ի վերաբերեալ հանրային լսումներու ժամանակ։ Այսինքն՝ պատասխանատուները ոչ միայն կատարողներն են, այլեւ յանցագործութեան վերաբերեալ փաստերու հիման վրայ քրէական հետապնդում չիրականացնողները։
Սա նաեւ խորհրդարանական ընտրութիւններէն առաջ Նիկոլ Փաշինեանի գլխաւոր յաղթաթղթերէն մէ՞կն է։
Ես ամբողջութեամբ կը մերժեմ նման մօտեցումը։ Աւելին, մենք պէտք է արձանագրենք, որ անպատժելիութիւն ըսուածը, որու մասին մենք բազմիցս խօսած ենք, կարող է յաղթահարուել միմիայն յանցագործութիւններու համար պատասխանատուութեան ենթարկելու միջոցով։ Այդ չի կրնար պայմանաւորուած ըլլալ քաղաքական նպատակայարմարութեամբ։ Աւելին, եթէ հիմա այդ չըլլար, ապա շատ տարօրինակ կ՚ըլլար, թէ ինչ է փոխուած։ Այսինքն՝ իրաւապահ մարմինները եթէ շարունակեն նախկին դիրքորոշումը, կը նշանակէ ոչինչ չէ փոխուած։ Հիմա այդ քաղաքական ձեռքբերումներ շահելու իմաստով պայմանաւորելը բոլորովին անտեղի է։ Ընդհակառակը, եթէ գործը չբացուի, ապա անձամբ ես բաւական լուրջ հարցեր կը բարձրացնեմ, որ կը շարունակուի քաղաքական հրահանգը։
Բայց հիմա քաղաքական հրահանգ չկայ, կոռուպցիայի դէմ պայքարին ի՞նչ քաղաքական ձեռքբերումներու մասին է խօսքը։ Այո, միակ ձեռքբերումը այն է, որ կը շահի Հայաստանը ու ՀՀ քաղաքացին։ Ձեռքբերում ըսուածը արդարադատութեան կայացումն է եւ անպատժելիութեան վերացումը։ Ասոնք են հիմնական ձեռքբերումները, որ ոչ թէ ինչ-որ քաղաքական ուժի կամ Նիկոլ Փաշինեանին կը պատկանի, այլ ՀՀ իւրաքանչիւր քաղաքացիի շահն է, որու համար մարդիկ դուրս եկան փողոց եւ իրականացուցին թաւշեայ յեղափոխութիւն։ Հապա ինչո՞ւ համար այդ յեղափոխութիւնը եղաւ, որ ոչ մէկ բան չփոխուէ՞ր, անպատժելիութիւնը, կոռուպցիան շարունակուէի՞ն։
