Մալեան թատրոնի 35-ամեակը

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

[email protected]

Կարո՞ղ է ար­դեօք ճա­շակը զար­գա­նալ։ Այո՛, եթէ ճա­շակ ու­նես։ Խօս­քը Մա­լեանի անուան կի­նօդե­րասա­նի թատ­րո­նի մա­սին է։ Կի­նօռե­ժիսոր Հեն­րիկ Մա­լեանը, որը ստեղ­ծեց այդ թատ­րո­նը, ի ծնէ թա­տերա­կան ռե­ժիսոր էր։ Նրա հա­մար ընդհան­րա­պէս ամէն ինչ թատ­րոն էր։ Խաղ։ Եւ այդ խա­ղի մէջ չկար կա­րեւոր փաստ եւ երկրոր­դա­կան։ Կեան­քը ինքնին ող­բերգու­թիւն է, սա­կայն եթէ նա­յես կեան­քին թա­տերա­կան ակ­նոցնե­րով, ապա այն կը փո­խի իր բնոյ­թը, հնա­րաւո­րու­թիւն տա­լով ող­բա­լու հետ մէկ­տեղ նաեւ ծի­ծաղել։

Հու­մո­րի ու­սուցիչ­նե­րը

Մա­լեանի առա­ջին ու­սուցի­չը ռե­ժիսու­րա­յի մէջ նրա հայրն էր, Սու­րէն Մել­քումի Մա­լեանը, որը ո՛չ մի կապ չու­նէր կի­նոյի կամ թատ­րո­նի հետ։ Նա թառ էր նուագում հար­սա­նիք­նե­րին եւ հո­գեհան­գիստնե­րին, իսկ տուն գա­լուն պէս պատ­մում էր տե­սածն ու լսա­ծը գու­նեղ, հիւ­թեղ, հու­մո­րի եւ իմաս­տութեան եր­ջա­նիկ շա­ղախով, պատ­մում էր ժա­մեր անընդհատ, մարդկա­յին բա­զում բնա­ւորու­թիւննե­րի, մարդկանց բա­զում իրա­վիճակ­նե­րի տե­սանե­լի նկա­րագ­րով, ինչպէս գրում է Հեն­րիկ Մա­լեանը իր «Երկխօ­սու­թիւն եր­րորդի հա­մար» գրքում եւ՝ ընդգծե­լով հօր հու­մո­րի անկրկնե­լի շնորհքն ու տա­ղան­դը, աւա՛ղ, ընդհա­տում է հե­տեւեալ դի­տողու­թեամբ. «Քա­նի որ նա իմ հայրն է, ան­հա­մես­տութիւն կը լի­նէր նրան աւե­լի գո­վելը…»։

Նրա երկրորդ ու­սուցի­չը պէտք է հա­մարել Չափ­լի­նին, որին Մա­լեանը պաշ­տում էր։ Յե­տո՞յ ինչ, որ պաշ­տում էր, մարդկու­թեան մեծ մա­սը նոյնպէս սի­րում եւ պաշ­տում է Չապփլի­նին։ Բայց Մա­լեանը որ­դեգրեց Չափ­լի­նեան գե­ղագի­տու­թիւնը, որն է. ծի­ծաղե­լիի խոր­քում պահ­պա­նել վշտի կա­րողու­թիւնը եւ վիշ­տը հան­գուցա­լու­ծել ծի­ծաղով։ Եթէ մեր հայ­կա­կան կի­նոյում առ­կայ է հու­մո­րը, նուրբ եւ ներ­քին հրճուանք ու բերկրանք պատ­ճա­ռող, ապա դա Մա­լեանի հու­մորն է։ Հե­տաքրքիր է, որ նրա ֆիլ­մե­րում նկա­րահա­նուող դե­րասան­նե­րը չդար­ձան նրա թատ­րո­նի դե­րակա­տար­ներ, իսկ նրանց մէջ կի­նոյի եւ թատ­րո­նի հսկա­ներն էին. Մհեր Մկրտչեան, Սոս Սարգսեան, Խո­րէն Աբ­րա­համեան, Մա­յիս Գա­րակէօզեան, Ար­մէն Խոս­տի­կեան, Կիմ Երի­ցեան… Ու­րիշ սե­րունդ էր, ու­րիշ դպրոց… Միայն երի­տասարդ Աշոտ Ադա­մեանը, որի տա­ղան­դի շնոր­հիւ իրա­կանա­ցուեց «Կտոր Մը Եր­կինք» ֆիլ­մը, կի­նոյից քայ­լեց թա­տերա­բեմ։

Տա­ղան­դի ժա­ռան­գը

Հու­մոր, հու­մոր… մի՞թէ ներ­կա­յիս այսպէս կո­չուած ֆիլ­մե­րում պար­տադրուող ծի­ծաղը ինչ-որ կապ ու­նի հու­մո­րի հետ։ Հու­մո­րը բա­ցակա­յում էր կի­նոյում Մա­լեանի օրով, բա­ցակա­յում է մինչ օրս… Իսկ թատ­րո­նո՞ւմ։ Թատ­րո­նում հու­մո­րը յեն­ւում էր կա­տակեր­գունե­րի տա­ղան­դի վրայ, օրի­նակ, Կարպ Խաչ­վանքեանի, Սվետ­լա­նա Գրի­գորեանի եւ այ­լոց, որոնք եր­կար տա­րիներ պա­հեցին Պա­րոնեանի անուան թատ­րո­նը որ­պէս քո­մէտիայի ժան­րի թատ­րոն։ Այ­սօր Մա­լեանի թատ­րո­նը միակն է իր տե­սակի մէջ, որը չլի­նելով քո­մէտիայի թատ­րոն, այ­նուամե­նայ­նիւ ստանձնել է կա­տակեր­գա­կան ժան­րի դե­րը։ Մա­լեան թատ­րոն էլ ասե­լով, այ­սօր մենք ի նկա­տի ու­նենք ար­դէն Նա­րինէ Մա­լեանին։ Նրա ճա­շակին։ Նրա հու­մո­րի զգաց­մունքին, ժա­ռան­գած հօ­րից, մեծ հօ­րից, այ­նուհե­տեւ Չափլի­նից եւ ընդհան­րա­պէս այդ ժան­րում ու­նե­ցած հա­մաշ­խարհա­յին փոր­ձից։ Ար­դիւնքում Նա­րինէի բե­մադ­րութիւննե­րը հա­մակուած են այնպի­սի հու­մո­րով, որը նման չէ ար­դէն ոչ մի ու­սուցչի ձե­ռագ­րին, այլ կրում է իր, Նա­րինէ-հե­ղինա­կի կնի­քը։ Նա­րինէական հու­մո­րը կա­ռու­ցում է ծայ­րաստի­ճան սեղմ, մի­նիմու­մի հասցրած գոր­ծո­ղու­թիւն, ներ­թա­փան­ցում է ին­տո­նացիայի, փլաս­տի­կայի, յատ­կա­պէս ման­րա­մաս­նութիւննե­րի մէջ։ Իսկ դե­րասա՞նը… Մա­լեան թատ­րո­նի գե­ղագի­տական պա­տեանում գտնուած դե­րասա­նին այ­լեւս դժուար թէ կա­րողա­նայ բա­ւարա­րել որե­ւէ այլ մեկ­նա­բանող։

Ներ­կա­յացում, նուիրուած 35-ամեակին

Թւում էր, թէ 35-ամեակին թատ­րո­նը կը ցու­ցադրի դրուագ­ներ իր ներ­կա­յացումնե­րի խա­ղացան­կից։ Բայց ո՛չ։ Թատ­րո­նը զար­մացրեց մեզ ոչ թէ ան­ցած ճա­նապար­հով, այլ՝ չան­ցած, չբե­մադ­րած, ծի­ծաղի առար­կայ դարձրած դրուագ­նե­րով։ Ինչպէ՞ս կա­րելի, օրի­նակ, ծի­ծաղ առա­ջաց­նել ներ­կա­յաց­նե­լով «Անուշ» օփե­րան։

Հնչում է «Ամ­պի-ի տա­կից ջուր է գա­լիս»… եւ աղ­ջիկնե­րը շուրջպար են կա­տարում։ Աղ­ջիկնե­րից մէ­կը… կա­նացի հա­գուստով տղա­մարդ է։ Դե­րասան Լե­ւոն Ղա­զարեանը։

Թու­մա­նեանի «Կի­կոսի մա­հը»։ Ո՞վ չգի­տի այդ հէքիաթը։ Իսկ ի՞նչ կը լի­նի, եթէ գոր­ծող ան­ձինք տե­ղադ­րուեն ճա­պոնա­կան իրա­կանու­թեան մէջ։ Ան­զուսպ ծի­ծաղ կը լի­նի։ Յատ­կա­պէս ծի­ծաղե­լի կը դի­տուի Կի­կոսի մա­հը, առա­ջացած մուրճով գլխին հա­րուած ստա­նալուց։ Ուղղա­կի պէտք է տես­նել, թէ ինչ զա­ւեշ­տա­կան է Սա­մուէլ Թո­փալեան-Վա­հագն Գաս­պա­րեան զոյ­գը։ Նոյն զոյ­գի կա­տար­մամբ ներ­կա­յացուեց դրուագ «Տոն Ժուան»ից։ Մինչ Տոն Ժուանը (Սա­մուէլ Թո­փալեան) փոր­ձում էր կրա­կից խոյս տալ, հե­տեւե­լով իր կրքե­րին, Լե­պորել­լոն (Վա­հագն Գաս­պա­րեան) փոր­ձում էր ձեռ­քե­րով պա­հել իր չամ­րա­ցուած վար­տի­քը, բա­ցական­չե­լով «ռո­ճիկս, ռո­ճիկս»։ Իսկ Արա Սարգսեան-Սա­մուէլ Թո­փալեան-Գէոր­գի Յո­վակի­մեան եռեակը պար­զա­պէս հան­դի­սատեսի վեր­ջը տուեց, ներ­կա­յաց­նե­լով մի հի­նաւուրց ֆրան­սիական ող­բերգու­թիւն։ Պէտք է սե­փական աչ­քե­րով տես­նել Նա­րինէ Մա­լեանի բե­մադ­րութիւննե­րը։ Բե­մում դեռ ոչինչ եւ ոչ ոք չկայ, իսկ ծի­ծաղը ար­դէն յայտնւում է քու­լիսնե­րից եւ խեղ­դում հան­դի­սատեսին։ Թատ­րո­նի օդն է ան­գամ լե­ցուած ծի­ծաղով։

Ներ­կա­յաց­ման աւար­տին Մշա­կոյ­թի Նա­խարա­րու­թեան պաշ­տօ­նեան բեմ բարձրա­ցաւ, որ­պէսզի շնոր­հա­կալա­գիր­ներ եւ մե­տալ­ներ բա­ժանի դե­րասան­նե­րին։ «Հա­ճելի ժա­մանակ անցկաց­րինք», -ասաց…

Յար­գարժամ պե­տական պաշ­տօ­նեայ, հա­ճելի ժա­մանակ անցկաց­նում են…Փա­ռուանա ռեստորանում։ Իսկ Մալեան թատրոնը ժամանակից վեր է բարձրացնում։ Որովհետեւ թեւեր է բաժանում…