Լեզուն՝ որպէս ազգ դառնալու հրամայական
ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
«Ժողովուրդ» բառը ինքնին բաւականին լայն ընկալում մըն է համեմատած «ազգ» բառի հետ։ Հաւաքականութիւններ, իբրեւ ժողովուրդ կրնան շատ երկար անցեալ ունենալ, բայց անոնց ազգի մը սահմանումով ներկայանալը անհամեմատօրէն աւելի կարճ ժամանակահատուածի մը երեւոյթն է։
Դժուար հանգրուան մըն է ժողովուրդի մը կամ ցեղախումբի մը ազգի վերածուելը։ Կը պահանջէ բազմաթիւ յատկութիւններ, որոնց մէկտեղումով կը ձեւաւորուի ազգի մը կազմութիւնը։ Մեզ՝ հայերուս համար այդ գործընթացը ձեւաւորուեցաւ շուրջ 1,5 դար առաջ եւ այդ պայմաններու մէջ հայ ժողովուրդը պատմութեան բեմ ելաւ որպէս հայ ազգ։ Այս կազմափոխման մէջ խիստ կարեւոր գործօն մըն է լեզուի ձեւաւորումը։ Հասարակութիւն մը ազգ չի կրնար դառնալ գիւղէ գիւղ մեծ փոփոխութիւններ ներկայացնող բարբառներով խօսելով։ Ազգի կազմութեան անհրաժեշտութիւններէն մէկն ալ ազգային լեզուի ձեւաւորումն է։ Անշուշտ այս տեղ կարեւոր դեր կը վիճակի գիր ու գրականութեան։ Հայերս երկճիւղուած մեր ամբողջութեան մէջ համարեայ նոյն ժամանակահատուածին յաջողեցանք աշխարհաբարը թէ գրական եւ թէ քաղաքական գետնի վրայ ազգային լեզուի վերածելու փորձը։
Սկսելով Խաչատուր Աբովեանէ մեծ նպաստ մը բերին բոլոր այն հեղինակները, որոնք ռամկօրէնը բարձրացուցին գրական լեզուի, այդ լեզուով արտադրեցին բանաստեղծութիւններ եւ վերջապէս հիւսեցին ազգային ուրոյն գրականութիւն մը։
Այս օրերու ականատես կը դառնանք ուրիշ հնամենի ժողովուրդի մը նման մարմաջներով իր ազգային գրականութիւնը կերտելու ջանքերուն։ Այս խօսքերով կ՚ակնարկենք քիւրտ հաւաքականութեան, որոնք 1,5 դարուայ յապաւումով մը կը փորձեն յաղթահարել հայոց անցած ճանապարհը։ Այդ պահուն խիստ կարեւոր կը դառնայ գրական պարբերական մամուլը։ Ինչպէս անցեալին, այսօր ալ զանազան բարբառներու մէջ հասարակական լեզու մը գոյացնելու ջանքերու կողքին, խիստ կարեւոր է ազգային գրական լեզուի մը ձեւաւորումը։
Փոքրիկ ուսումնասիրութիւն մը անգամ պիտի փաստէ, թէ հայերէն գրականութեան հեղինակները իրենց կեանքի որոշ մէկ ժամանակահատուածին զբաղուած են հրատարակչութեամբ, յատկապէս ալ գրական պարբերականներու հրատարակութեամբ։ Նոյնը կարելի է տեսնել Թուրքիոյ գրականութեան ձեւաւորման մէջ եւս։ Հոն ալ բանաստեղծներ կամ վիպագիրներ զբաղած են գրական աշխատութիւնով։ Իրենց հետ նման ոճեր կիսող այլ գրողներու հետ լոյս ընծայած են զանազան հանդէսներ։
Ինչպէս որ անյետաձգելի է բեղմնաւորուած հունտի ծնունդը, անկարելի է նաեւ որոշ հունի մէջ մտած ազգային յատկանիշները յետաձգել։ Այդ հանգրուանին ուշացումը շատ ալ նշանակութիւն չունի եւ պիտի պատահի, այն ինչ որ անխուսափելի է։ Այս պահուն պայմանները պարտադրած են, որ քրտերէն պարբերական «Տիլոփ» հրատարակուի քրտերէն եւ թրքերէն երկլեզու բովանդակութեամբ, քանի որ այսօր քրտական ազգային ինքնութիւնը կերտելու համար գործի լծուած քաղաքական մտքի կարեւոր մէկ հատուածը զուրկ է մայրենիին տիրապետելէ, բայց նշանակութիւն չունի, քրտերէն պարբերականները իրենց նիւթերով, մանաւանդ ալ լեզուով պիտի սատարեն ազգի դիմագիծի ձեւաւորման։
