Լուսաբանութեան եւ թղթաբանութեան նամակներ
Սահակ Եպիսկոպոս Մաշալեանի աղմկայարոյց հրաժարականէն ետք Թուրքիոյ Հայոց Պատրիարքարանէ ներս փոթորկող վերիվայրումը տեղապահի ընտրութենէն ետք ալ չէ հանգած։ Ինչպէս ծանօթ է 15 Մարտ Չորեքշաբթի օր գումարուած Հոգեւորաց Խորհուրդը ձայներու մեծամասնութեամբ տեղապահ ընտրած էր Գերմանիոյ Առաջնորդ Գարեգին Արք. Պէքճեանը։ Եկեղեցական կանոնին եւ միջոց մը առաջ Ս. Էջմիածնի մէջ կայացած համաձայնութեան հիման վրայ կը սպասուէր թէ այդ հանգրուանին Արամ Արք. Աթէշեան հրաժարի իր փոխանորդի կոչումէն։ Սակայն Աթէշեան Սրբազանի այս մասին դժկամութիւնը նոր ճգնաժամի մը պատճառ կը դառնայ։ Այս պայմաններու տակ նորընտիր տեղապահը, որ իր անմիջական գործերը դասաւորելու եւ նախապէս ճշդուած ժամադրութեան հետեւանքով Պապական պատուիրակութեան հետ հանդիպելու համար մեկնած է Գերմանիա։ Ինչպէս կը պատահի պատասխանատուութիւն ստանձնած բոլոր հոգեւորականներու ժամանակաւորապէս իրենց աթոռէն հեռանալու պայմաններուն, Պէքճեան Սրբազան ալ իր բացակայութեան շրջանին ընդաձիկ գործերը դասաւորելու համար լիազօրութիւն շնորհեց Սահակ Եպիսկոպոսին։ Սակայն մեր եռացող կաթսային մէջ այսքանը բաւարար էր, որպէսզի շշուկներ տարածուին թէ Պէքճեան Սրբազան տեղապահի պաշտօնը փոխանցած է Սահակ Սրբազանին։ Այս զարգացումներու զուգահեռ ապրեցանք նաեւ նամակներու տարափ մը։ Առաջին հերթին Գարեգին Սրբազան իր մեկնումէն ետք Գերմանիայէն հաղորդեց իր կողմէ Արամ Արք. Աթէշեանի ուղղեալ նամակ մը։
«Սիրելի Սրբազան եղբայր,
15 Մարտ 2017-ին Պոլսոյ Պատրիարքարաննին մէջ գումարուած եկեղեցական համագումարի ընթացքին կատարած պատրիարքական տեղապահի ընտրութեան արդիւնքը ծանօթ է ձեզի։ Այս ընտրութիւնը տեղի ունեցած է համապատասխան մեր եկեղեցւոյ աւանդութիւններու եւ կարգ ու կանոններու շրջագծին մէջ։ Ուստի, ամէն առիթով կուսակալութենէն եկած նամակը հրապարակել եկեղեցական իշխանութեան կամքին վրայ շուք տարածելու տպաւորութիւնը կը թողու։ Հետեւաբար կը յանձնարարեմ ետ կենալ նման կեցուածքէ, յատկապէս յարգելու համար Հայոց Եկեղեցւոյ կարգ ու կանոնները։
Անհրաժեշտ կը տեսնեմ նաեւ յիշեցնել Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մէջ, Վեհափառ Հայրապետի հովանաւորութեամբ 23-24 Փետրուար 2017-ին կատարուած մեր միասնական խորհրդակցութեան իբրեւ արդիւնք հրատարակուած յայտարարութիւնը բծախնդրութեամբ նկատի առնել, ուր նշուած է «…Տեղապահի ընտրութեամբ, ըստ եկեղեցական կանոնագրի կը դադրին Պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդի լիազօրութիւնները»։ Ուստի. վստահ եմ, թէ դուք եւս որպէս բարձրաստիճան եկեղեցական, ձեր ալ առաջնահերթ պարտաւորութիւնն է պահել եկեղեցւոյ աւանդութիւնը եւ գործել համապատասխան կերպով։ Հետեւելով այս պարտաւորութեան, պիտի թելադրէի յետ այսու դադրեցնել «ընդհանուր փոխանորդի» գործածութիւնը, եւ մանաւանդ Պատրիարքարանի կողմէ թերթերուն տրուած ծանուցումներուն մէջ խուսափիլ նման արտայայտութիւններէ։
Միեւնոյն ժամանակ առ ի գիտութիւն կ՚ուզեմ ձեզ տեղեակ պահել, որ այսօրուընէ սկսեալ Գերշ. Տ. Սահակ Ապս. Մաշալեան տեղապահական փոխանորդ է եւ ինքն է որ իմ բացակայութեան պիտի հսկէ տեղապահական բոլոր աշխատանքներուն։
Բաց աստի հաճէիք ինծի ուղարկել մէկ պատճէնը՝ ժամադրութեան համար կուսակալութեան ձեր գրած դիմումնագրին, եթէ մինչ այդ գրած էք»։
Գարեգին Սրբազանի այս նամակէն ետք նամակ մըն ալ կը հասնէր Սահակ Եպիսկոպոս Մաշալեանէ, որ գրուած էր Վեհափառ Կաթողիկոսի հասցէին եւ աջակցութիւն կը խնդրէր Արամ Արքեպիսկոպոսի իր դիրքէն չհեռանալու յամառութեան դէմ։ Տակաւին նամակներ կը հասնէին Եղիշէ Վարդապետ Ոչքունեանէ, որ իբրեւ Համագումար Ժողովի Դիւանի ատենապետ պաշտօնապէս կը ներկայացնէր ժողովի տեղապահի ընտրութեան մասին որոշումը։
Արամ Արքեպիսկոպոս Աթէշեան ալ թէ իր տուած հարցազրոյցներուն մէջ կը շեշտէ թէ ինք պետութեան կողմէ պաշտօնապէս ճանաչում տեսած փոխանորդ է եւ թէ «Ակօս»ի նախորդ թիւին մէջ Զաքարիա Միլտանօղլուի պնդումներուն պատասխաններ կը փութացնէ։
Այդ բոլորին մէջ յատուկ նշանակութիւն ունի Գերմանիոյ Առաջնորդարանի ծխական խորհուրդի շնորհաւորական նամակը ուղղեալ Գարեգին Արքեպիսկոպոս Պէքճեանին։
Ոմանք լուսաբանութեան, ոմանք ալ լոկ թղթաբանութեան ակնկալութիւնով գրուած նամակներու տարափին մէջ տակաւին անլուծելի կը մնայ պատրիարքի ընտրութեան խնդիրը։
