Լրջօրէն մանկական գրականութիւն
ՄԱՐԳԱՐ ՉԱԼԸՔԵԱՆ
Ծրարի ծաւալէն կը գուշակենք, թէ նոր գիրքի մը պիտի հանդիպինք։ Այս անգամ ալ չէինք սխալած։ Ուշադրութեամբ բացինք խնամքով ծրարուած փաթեթը եւ ահա յայտնուեցաւ այս օրերուս մեզ ամենաշատ ուրախացնելու կարողութիւն ունեցող անակնկալը։ Մանկական հեքեաթներու տրցակ մը կար մեր դիմաց եւ ինչ լաւ է, որ այդ տրցակի մէջ երկու գիրքեր յատուկ նշանակուած էին Յովհաննէս Թումանեանի ծննդեան 150-ամեակի յիշատակման։
Երբ վերջերս յաճախ կ՚անդրադառնանք մեծն Կոմիտասի ծննդեան 150-ամեակին, կարծես խղճի խորքերուն բացթողումի մը կսկիծը կ՚ապրինք։ Հպարտօրէն կը շռայլենք մեր երախտագիտութիւնը Կոմիտասի հանդէպ, բայց կարծես կը թերանանք նոյն զգացումը Յովհաննէս Թումանեանի յիշատակին դիմաց եւս նշելու գործին մէջ։ «Արտէն» հրատարակչութեան ուղարկած այս ծրարը ահա այս բարդոյթն է, որ կը վերացնէր մեր վրայէն եւ մտածել կու տար, թէ բոլորովին անտարբեր չենք գտնուած Թումանեանի հանդէպ եւս։
Իսկ քիչ մը աւելին կը յայտնաբերենք թերթելով գիրքի առաջին էջերը։ «Արտէն» մեզի մատուցած է Թումանեանի «Քաջ Նազար» եւ «Կաթիլ Մը Մեղր» գործերու նոր հրատարակութիւնը։ Ահաւասիկ երկու մանկական հեքեաթներ, որոնք ելլելով Լոռուայ լեռներէն կու գան համաշխարհային գրականութեան շատ հաճելի նմոյշներ ըլլալով ներկայանալու ժամանակակից ընթերցողին։ Սակայն այսքանը չէ միայն։ Այս երկու գիրքերը արեւմտահայ ընթերցողին աւելի մատչելի դարձած են, շնորհիւ վաստակաւոր եւ բազմարդիւն բանաստեղծ Զարեհ Խրախունիի արեւմտահայերէնի վերածած պարբերակով եւ Էմինէ Պորայի արտակարգօրէն յաջող նկարազարդումով։
Մանկական գրականութեան մէջ շատ կարեւոր է գիրքի նկարազարդումի գործօնը։ Այդ նկարազարդումները մէկ կողմէն կ՚օգնեն անչափահաս ընթերցողի աւելի յստակ պատկերացում մը ունենալուն, իսկ միւս կողմէ ինքնին կրնան դառնալ պատումի ազդեցութիւնը շեշտադրող գործօն մը։
Ճիշդ է որ, թէ «Քաջ Նազար» եւ թէ «Կաթիլ Մը Մեղր» ունին համաշխարհային համարուելու արժանի գրական յատկութիւն։ Սակայն «Արտէն» փորձած է բառին բուն իմաստով համաշխարհայինին հասնիլ եւ գիրքերու ցանկը լրացուցած է Պոլիվիայէն Նոր Զելանտա երկարող ճանապարհի մը վրայ զանազան մշակոյթներէ փոխառնուած հետաքրքրական մանկական գրականութեան օրինակներով։
Մանկական գրականութեան մէջ Անտերսընէ այս կողմ կարեւոր դերակատարներ ըլլալով կը ներկայանան անասունները։ Հրատարակչատունը նախապէս ընթերցողներու ուշադրութեան ներկայացած էր «Հեքեաթներով Լեցուն Տարի Մը» եւ «Մանուկներու Համար Շեքսպիրեան Պատումներ» խորագրեալ մատենաշարերը։ Այժմ շարքը աւարտին կը հասնի «Աշխարհի Լաւագոյն Անասուններու Հեքեաթները» հատորով։ Անճելա Մեք Ալիսթըր, 50 դիցաբանական պատմութիւն հաւաքած է, որոնցմէ ոմանք քաղուած են Ամերիկայի հնդիկներու ժողովրդական բանահիւսութենէ, որոնք Հնդկաստանի առասպելներէ, եւ անոնցմէ շատեր մեր երեւակայութեան կը ներկայանան յերիւրածոյ անասուններու կերպարանքով։
Հրատարակչատունը իբրեւ բնաբան կը փոխանցէ Մահաթմա Կանտիի խօսքերը. «Եթէ կ՚ուզենք համաշխարհային խաղաղութեան տիրանալ, պէտք է գործի լծուինք երախաներով»։
Թումանեանի պատումները հրատարակուած է հայերէն եւ թրքերէն տարբերակներով։ «Կաթիլ Մը Մեղր»ի թարգմանիչն է Ալիս Պետիքեան։ Մատենաշարի կարեւոր գործերէն մէկն ալ կը ներկայանայ «Իմ Անունը Գաղթական Չէ» պատմութիւնով։ Ահաւասիկ համաշխարհային մարդկութիւնը յուզող մեր ժամանակներուն կարեւոր մէկ խնդրի մասին պատասխանատուութեան գիտակցութեան օրինակ մը եւս։ Ներկայ ժամանակներու կարեւորագոյն խնդիրն է գաղթականութիւնը, քանի որ աշխարհի երեսին միլիոնաւոր մարդ պատերազմներու, երկրագունդի ջեռուցման, սովի, բնական աղէտներու եւ նման ողբերգական երեւոյթներու բերումով դատապարտուած է բնօրրանը լքել եւ գաղթական դառնալ օտար երկիրներու մէջ։ Գաղթականութեան մեծագոյն դժուարութիւնը ժողովուրդներու մէջ տիրող այլամերժութիւնն է։ Անշուշտ, որ գրողը մանաւանդ ալ մանկական գրականութիւն հիւսողը այդ ախտի դիմաց պիտի ունենայ լուրջ պատասխանատուութեան գիտակցութիւն մը։ Ահա Քեթ Միլնըրի «Իմ Անունը Գաղթական Չէ» գիրքը պիտի դիտենք այս ընկալումին մէջ եւ շնորհակալ պիտի ըլլանք հեղինակին, որ իր վրան առած է երախան այլամերժութենէ հետզհետէ այլատեացութենէ զերծ պահելու համար պէտք եղած դաստիարակիչ լեզուն։ Քեթ Միլնըր նկարազարդած է նաեւ իր հեղինակած գիրքը եւ այդ նկարներն ալ արժանացած յատուկ գնահատանքի, նուաճելով «Վ & Ա» թանգարանի 2016-ի նկարազարդման մրցանակը։
Նախապէս ուրիշ առիթներով ալ նշած ենք, թէ մանկական գրականութիւնը շատ աւելի բարդ հրամայականներ կը բերէ հեղինակին դիմաց։ Ուրեմն պարտինք մեր կարգին շնորհակալութիւնով ողջունել տարուած աշխատանքը եւ յաջողութիւն մաղթել «Արտէն» հրատարակչատան իր որդեգրած առաքելութեան մէջ միշտ վառ յոյսի աղբիւր մը ըլլալով մնալուն համար։
