Լիբանանի ընտրութիւններուն հայերը կորսնցուցին երեք աթոռ
ՎԱՀԱԳՆ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
Գրեթէ տասնամեակ մը ետք Լիբանանի մէջ տեղի կ՚ունենան երեսփոխանական ընտրութիւններ։ Վերջին անգամ 2009-ին կայացած ընտրութիւնները տեղի ունեցած էին ամբողջովին այլ Լիբանանի մը, այլ Միջին Արեւելքի մը, եւ չափազանցութիւն չըլլար եթէ ըսենք գոնէ Լիբանանի համար ամբողջովին այլ աշխարհի մը մէջ։ Տակաւին Սուրիական պատերազմը չէր սկսած, ոչ իսկ Արաբական Գարունը։ Աֆղանական եւ Իրաքեան պատերազմներուն յաջորդող ժամանակաշրջանն էր, եւ Լիբանանը Ամերիկեան քաղաքականութեան համար կարեւոր տեղ մը կը գրաւէր։
Այդ օրուընէ ի վեր այդքան բան փոխուած է, որ կարելի է զարմանալ թէ ինչպէս Լիբանանի մէջ տասը տարի շարունակ կարելի եղած էր նոյն խորհրդարանով շարունակէ իշխանութիւնը։ Իրականութեան մէջ երկու անգամ Լիբանանի Խորհրդարանը երկարաձգած է ինքն իր իշխանութիւնը, այդպիսով երկիրը զրկելով նոր ընտրութիւններէ։ Կարելի չէ վճիռ կայացնել ճիշդը ըրած է թէ սխալը, քանի որ շրջանային այս եռուզեռին մէջ, պզտիկ կայծ մը, եւ կրնար Լիբանանի բոլոր մայրիները հրոյ ճրագ դարձնել, երկիրը նետել պատերազմին գիրկը։
2018-ի ընտրութիւնները կայացան նոր ընտրական օրէնքով, որը նախկին ընտրական օրէնքներէն կը տարբերի քանի մը կարեւոր կէտի շուրջ։ Հակիրճ ձեւով եթէ փորձենք բացատրել նախկինը, պէտք է ըսել, որ ընտրատարածքները ներկայացուած են կրօնական-դաւանանքային աթոռներով, եւ ընտրողները կրնային ընտրել իւրաքանչիւր աթոռին թեկնածուն, իսկ նոր օրէնքով ստիպուած են ընտրել թեկնածուներու ցանկ մը, որը ներկայացուած է կուսակցութիւններու կողմէ, եւ կարելիութիւնը ունին նշելու «նախընտրելի թեկնածու» մը։ Թէ Լիբանանցիներ որքանո՞վ կրցան հասկնալ այս խառնիճաղանճ ընտրական օրէնքը կը մնայ բուն խնդիրը այս ընտրութիւններուն։ Փաստ մը, որ ոչ այնքան ալ հասկնալի էր՝ Կիրակի օրուան ընտրութիւններուն մասնակցութեան տոկոսը չանցաւ 50ը անգամ։
Մինչ բոլոր մրցող կողմերը որոշ դժգոհութիւններ յայտնեցին նոր ընտրական օրէնքին շուրջ, ընտրութիւններէն առաջ իսկ որոշ յստակութիւններ գոյացած էին թէ ով պիտի յաղթէ եւ ով պիտի պարտուի։ Անշուշտ նկատի առնելով որ նման համամասնական օրէնքներով ամբողջական յաղթողներ եւ ամբողջական պարտուողները պիտի չըլլան։ Լիբանանի ընտրութիւններուն յատուկ է նաեւ այս երեւոյթը, որ մարտնչող կողմերը, մեծ պլոքները եթէ կարելի է ըսել, նախապէս կը համաձայնին որոշ դիրքերու վրայ, եւ ապա կ՚երթան ընտրութիւններու, վերջին հաշուով շատ քիչ բան մը կը մնայ ընտրական սնտուկին մէջ որոշելու։ Իսկ այլ կարեւոր երեւոյթ է, ընտրական դաշինքները եւ համաձայնութիւնները որ կը կնքուին մի միայն յանուն ընտրութիւններուն միասնական ցանկեր ներկայացնելու համար։ Արդիւնքը կ՚ըլլայ, որ որոշ կողմեր կը համաձայնին այս ընտրատարածքին մէջ, սակայն կը մրցին միւսին մէջ։
Ինչպէս նախորդ, նոյնպէս եւ այս ընտրական օրէնքը կը նախատեսէր հինգ աթոռ հայ առաքելականներուն, մէկ աթոռ հայ կաթողիկէներուն։ Իսկ հայ աւետարանականները կը ներկայացուին միացեալ աւետարանական աթոռի մը միջոցաւ, որուն թեկնածուն կրնայ նաեւ ըլլալ հայ։ Սակայն, բանն այն է, որ նախորդ օրէնքով այս աթոռները բոլորը ստիպուած էին զբաղեցուիլ հայերով, իսկ ներկայիս օրէնքով, պայման չէ, այլ միայն կարելի է։ Արդիւնքը այն եղաւ, որ հայերու ձայներով խորհրդարան մտնեն ՀՅԴ-ի երեք երեսփոխաններ՝ Յակոբ Բագրատունի, Յակոբ Թերզեան Եւ Ալեքսանդր Մաթոսեան։ Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութիւնը եւ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը չեն յաջողած իրենց թեկնածուները խորհրդարան ղրկելու։ Իսկ փոխարէնը Ժան Տալուզեան, Էտի Տէմիրճեան եւ միակ հայ կին պատգամաւոր՝ Փոլա Եագուպեան Լիբանանի խորհրդարանին անդամակցեցան արաբական կուսակցութիւններու ցանկերէն։
Մինչ Դաշնակցութիւնը յայտարարեց, որ իրեն համար յաղթանակ մըն է այս, չենք կրնար նոյնը ըսել Լիբանանահայութեան համար, որ իբրեւ ազգային փոքրամասնութիւն իրեն վերապահուած վեց աթոռներէն միայն երեքը կրցաւ ընտրել։ Ներքին Լիբանանահայ խնդիրներու մէջ չմտնելով, պէտք է նաեւ ըսել, որ 128 երեսփոխանէ բաղկացած խորհրդարանին մէջ բուն կորսնցնողը պիտի ըլլայ նախկին վարչապետ Սաատ Հարիրիի, իսկ բուն յաղթականը Հիզպուլլահը, որը իր դաշնակիցներուն հետ գլխաւոր որոշիչ դերը պիտի ստանձնէ Լիբանանեան նոր շրջանին մէջ։ Վերջապէս ըսենք, որ տակաւին պաշտօնական վերջնական արդիւնքները չեն յայտարարուած, սակայն ընդհանուր պատկերը գոյացած է։ Նոր խորհրդարանը պիտի սկսի աշխատիլ Մայիս 21-ին։
