Leyla İpekçi: 'Paravon Dede'nin hikâyesi hepimizin'

Günün anlamına uygun olarak bir Ermeni hikâyesi bu. Ama aynı anda Türkleri, Kürtleri ve bambaşka kimlikler taşıyanları da kapsıyor. Belki ortak noktası 'mazlumiyet' denilebilir. Zalim olmamış, zorbalık yapmamış ama haksız yere zulüm görmüş farklı kimliklerden gelen milyonlarca kişinin acısını yansıtan... Bir türlü bitmeyen, tamamlanamayan bir hikâye. İç içe geçmiş öyküleriyle, yarım kalmış vedalarıyla, bizden insanlık adına tanıklığımızı istiyor. Belki sadece bunu.

Artık biliyoruz çünkü, bizde iz bırakan küçük hikayelerimizin diğer ucu, özellikle son yüz elli yıldır bu topraklarda yaşanan o acı yüklü toplumsal tarihimizi, yani büyük hikayemizi fazlasıyla yansıtıyor.

Geçtiğimiz yıl asırlık ömrünü tamamlayarak ahirete göçen 1914 Yozgat, Burunkışla doğumlu Paravon Gökbaş, arkadaşım Nayat Karaköse'nin babasının dayısı. Ona doğum tarihi sorulduğunda suskun kalırmış, 'kara gün sonunda' dermiş hep. Tehcir günlerinde annesi, kardeşleri ve diğer akrabalarıyla birlikte yuvasını bırakarak yollara düşmüş. Babası, Ermeni ailelerin pek çoğunun erkekleri gibi o vakit Osmanlı ordusunda savaşta. Daha somut söylemek gerekirse Sarıkamış'ta.

Ve yine Sarıkamış askerlerinin pek çoğu gibi bir daha ondan haber alınamayacak. Donarak ölmüş olabilir, Rusya'ya sığınmış da olabilir. Başta anne olmak üzere, kimse öğrenemiyor bir daha.

Yola düşeli birkaç gün olduğunda, 'katletme emri' almış bir asker onları kıstırıyor, sıraya diziyor öldürmek için. Fakat Paravon Dede, bir yaşının verdiği bütün içgüdüsel imkânları zorlayarak unutulmaz bir çığlık atıyor. Bunun üzerine asker merhamet ederek, 'Bunu yapamayacağım, derhal gözümün önünden kaybolun.' diyor.

Paravon Dede ve ailesi bir süre Anadolu'da sürüklendikten sonra köye geri dönmeyi başarıyorlar. Sonraki yıllarda annesi oğlunu birkaç kereler Beyrut'a yaz kamplarına yollamaya kalkıyor fakat her seferinde ondan ayrı kalmaya dayanamayacağını fark ederek, oğulcuğunu yanında tutuyor.

1933'te yeni bir sürgün kararıyla Burunkışla köyündeki hayatlarını bir gece içinde terk etmeleri gerekiyor. Bu, artık 19 yaşındaki Paravon Dede'nin belleğinde tehcir günlerine nazaran çok daha şiddetli yer edecek. Fakat o çocuklarına ve torunlarına hep başından geçen 'iyi şey'leri anlatacak ileride. Mesela kendilerine merhamet eden asker gibi, bir de hancı var.

Yazının devamını okumak için tıklayınız.