Գիշեր մըն ալ յանկարծ…

ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ

[email protected]

Քաղաքացիական հասարակութեան նկատ­մամբ ճնշումնե­րը, որոնք հա­սարակ քա­ղաքա­ցին իսկ կաշ­կանդե­լու նպա­տակ կը հե­տապնդեն, շա­տոնց ար­դէն դար­ձած են մեր առօ­րեային ան­բա­ժանե­լի մաս­նի­կը։ Երկրի մը ժո­ղովրդա­վարու­թեան հիմ­նա­կան տար­րե­րէն մէկն ըլ­լա­լու սահ­մա­նուած քա­ղաքա­ցիական հա­սարա­կու­թիւնը կազ­մա­կեր­պեալ ջան­քե­րով կը հե­տապնդէ դէ­պի ժո­ղովրդա­վարու­թիւն ըն­թա­նալու նպա­տակ ու­նե­ցող երկրի քա­ղաքա­ցինե­րուն ոտ­նա­հարուած իրա­ւունքնե­րը. մի­ջոց­նե­րը այ­լա­զան են՝ ցոյ­ցեր, ժո­ղով­ներ, քննար­կումներ, իրա­ւական մի­ջոցա­ռումներ, ինչպէս՝ դա­տական հե­տապնդում, խորհրդա­րանի հետ աշ­խա­տանք, հրա­պարա­կումներ եւլն.։

Քա­ղաքա­ցիական հա­սարա­կու­թիւնը, որուն դէ­պի իշ­խա­նու­թիւն հաս­նե­լու կամ իր հե­ղինա­կու­թիւնը ամ­րապնդե­լու տա­րինե­րուն կ՚ապա­ւինէր այժմու կա­ռավա­րու­թիւնը, քայ­քա­յու­մի եզ­րին է նոյն այդ կա­ռավա­րու­թեան ապօ­րինի մի­ջամ­տութիւննե­րուն հե­տեւան­քով։ Ընդդի­մադիր իւ­րա­քան­չիւր ջանք, պայ­քար, իրա­ւական ար­դար պա­հանջք իր գո­յու­թեան հա­մար սպառ­նա­լիք նկա­տող կա­ռավա­րու­թիւնը, որ օժ­տուած է բնա­կանո­նը ար­տա­կանոն ցոյց տա­լու յո­ռի տա­ղան­դով, բան­տե­րը լե­ցու­ցած է լրագ­րողնե­րու, իրա­ւապաշտպան­նե­րու, հան­րա­յին գոր­ծիչնե­րու, կու­սակցա­կան­նե­րու բազ­մութեամբ՝ եր­կի­րը բնա­պահ­պա­նակա­նի առըն­թեր հետզհե­տէ վե­րածե­լով նաեւ խօս­քի ու խղճի ազա­տու­թեան ըն­դարձակ անա­պատի մը։

Երբ ՀՏՓ-ական գոր­ծիչներ կը ձեր­բա­կալուին՝ յա­ռաջ կը քշուի իրենց ՓՔՔ-ական ըլ­լա­լու մե­ղադ­րանքը, երբ լրագ­րողներ կը ձեր­բա­կալուին՝ յա­ռաջ կը քշուի իրենց կիւ­լե­նական ըլ­լա­լու մե­ղադ­րանքը, Մեծ կղզիի մէջ իրա­ւապաշտպան­ներ երբ կը ձեր­բա­կալուէին՝ յա­ռաջ կը քշուէր իրենց միաժա­մանակ ՓՔՔ-ական ու կիւ­լե­նական ըլ­լա­լու մե­ղադ­րանքը, լրագ­րողներ երբ կը ձեր­բա­կալուին՝ յա­ռաջ կը քշուի իրենց ՓՔՔ-ական, կիւ­լե­նական, ՏՀՔՓՃ-ական, ԻՇԻՊ-ական ըլ­լա­լու մե­ղադ­րանքը… Ի մի բան, մե­ղադ­րանքնե­րու կամ ամ­բաստա­նու­թիւննե­րու պար­կէն յար­մա­րագոյ­նը կամ ըստ ճա­շակի մէկ քա­նին կը վե­րագ­րուի կաս­կա­ծելի հռչա­կուած ան­ձին, ան­ձե­րուն, խմբա­կին։

Երբ սկսաւ այս ալի­քը՝ ես, ինչպէս շա­տերը, միամ­տա­բար կը կար­ծէի, թէ կա­ռավա­րու­թիւնը ամե­նանախ­նա­կան ձե­ւերով հա­շուե­յար­դա­րի նստած է իր ան­մի­ջական քա­ղաքա­կան ընդդի­մադիր­նե­րուն հետ, սա­կայն այ­սօր հա­մոզուած եմ, թէ ոչ մէկս պաշտպա­նուած ենք իշ­խողնե­րու, պէտք է ըսէի՝ բռնա­ցող­նե­րու, քմա­հաճ կար­գադրու­թիւննե­րէն, եւ, ինչպէս վեր­ջերս յա­ճախ կը սի­րէ կրկնել նա­խագա­հը, գի­շեր մըն ալ յան­կարծ անոնք կրնան յայտնուիլ մեր դու­ռին առ­ջեւ (լո­զունգ՝ որ կը գոր­ծա­ծուէր Հրանդ Տին­քին սպառ­նա­ցող ամ­բո­խին կող­մէ ալ։ Հե­տեւան­քը՝ յայտնի է բո­լորիս)։

Նման տրա­մադ­րութիւն մը կը խտա­նայ մէջս՝ ի տես Օս­ման Քա­վալա­յի ձեր­բա­կալու­թիւնը։ Ար­դեօք կա՞յ մէ­կը որ ճանչցած չէ զին­քը, գո­նէ յա­կայ-յա­նուա­նէ։ Ահա մէկ քա­նին իր ղե­կավա­րած «Անա­տոլու Քիւլթիւր»ի հո­վանին վա­յելած ձեռ­նարկնե­րէն՝ «Ժա­մանա­կ» օրա­թեր­թի 100-ամեակի գրե­թէ բո­լոր հան­դի­սու­թիւննե­րը (հա­մերգ, գի­տաժո­ղով, ցու­ցա­հան­դէս, 2009-2013), հա­յերէն-քրտե­րէն ման­կա­կան գիր­քե­րու հրա­տարա­կու­թիւն, Կո­միտաս վար­դա­պետի 140-ամեակին առ­թիւ զա­նազան մի­ջոցա­ռումներ (նո­յեմ­բեր-դեկ­տեմբեր 2010), Հա­յաս­տան-Թուրքիա բնա­կանո­նաց­ման գոր­ծընթա­ցի ծի­րէն ներս բազ­մա­թիւ նա­խագի­ծեր եւ դեռ ու­րիշներ, որոնց մա­սին զուսպ ոճով տե­ղեկու­թիւններ կա­րելի է կար­դալ «Անա­տոլու Քիւլթիւր» կազ­մա­կեր­պութեան կայ­քէ­ջին վրայ։ Ասոնց պէտք է աւելցնել նաեւ «Տե­փօ»ին մէջ սար­քուած ցու­ցա­հան­դէսնե­րը, ասու­լիսնե­րը… Նաեւ իր ներ­կա­յու­թիւնը մեզ ան­մի­ջակա­նօրէն հե­տաքրքրող ձեռ­նարկնե­րուն՝ Ապ­րիլ 24-ի ոգե­կոչումնե­րէն սկսեալ մին­չեւ Արա Կիւ­լէ­րին նուիրուած յո­բելի­նական ձեռ­նարկը… Ինչպէս Այ­շէ Աթի­քօղ­լու կը գրէր, զին­քը կը տես­նէինք բազ­մա­թիւ ձեռ­նարկնե­րու ըն­թացքին, ըն­դունե­լու­թիւննե­րու ժա­մանակ, բազ­մութեան մէջ կանգնած կ՚ըլ­լար հա­մես­տօ­րէն, խա­ղաղ ու առան­ձին՝ Յի­սու­սի պէս։

Քա­վալա­յին հաս­ցէագ­րուած մե­ղադ­րանքը, նախ­քան պաշ­տօ­նական յայ­տա­րարու­թիւնը, կար­դա­ցինք իշ­խա­նամէտ մա­մու­լին մէջ։ Ար­դէն նա­խագահն ալ, որ շա­տոնց իր վրայ առած է նաեւ ամ­բաստա­նողի, դա­տախա­զի, դա­տաւո­րի բազ­մա­կի յատ­կութիւննե­րը, Քա­վալա­յի մա­սին ալ յայտնեց իր վճի­ռը։ Ձեր­բա­կալու­թեան առա­ջին օրե­րուն Քա­վալա­յին կի­նը՝ փրոֆ. Այ­շէ Պուղրա յայ­տա­րարած էր, թէ հա­ւանա­բար սխալ­մունք մը պա­տահած է եւ պատ­կան մար­միննե­րը պի­տի ուղղեն զայն։ Ա՛լ յայտնի է որ բա­ւական գի­տակից կեր­պով ձեր­բա­կալած են սի­րելի Քա­վալան։

Ալի­քը, զոր կը յա­րու­ցէ ակնյայտնի խու­ճա­պի մը մէջ գտնուող կա­ռավա­րու­թիւնը, եր­բեք այսքան մօ­տիկ չէի զգա­ցած մեր ափե­րուն։ Մօ­տիկու­թիւնը ոչ միայն կապ ու­նի Օս­ման Քա­վալա­յին մեր հա­սարա­կու­թեան հետ ու­նե­ցած մեր­ձա­ւորու­թեան, այլ նաեւ մար­դու իր տե­սակին։ Քա­վալա­յին այս երկրին ու անոր մշա­կոյ­թին մա­տու­ցած ծա­ռայու­թիւննե­րը, Անա­տոլուի հե­ռաւոր քա­ղաք­նե­րէն մին­չեւ Պո­լիս, հա­սարա­կու­թեան մե­ծամաս­նութե­նէն մին­չեւ յե­տին փոք­րա­մաս­նութիւ­նը, ան­կասկած դրա­կան դի­ման­կար մը կը ստեղ­ծեն իր հաշ­ւոյն։ Անձ մը, որուն ան­պարտու­թեան երաշ­խա­ւորը կա­րելի է ըլ­լալ ան­վա­րան։ Այ­սինքն, որ­պէս ան­հատ կրնաք ըլ­լալ որե­ւէ մէ­կը, բա­րեգործ մը, բա­րերար մը, սի­րելի անձ մը, սակայն ապահովագրուած չէք երբեք խուճապահար կառավարութեան քմահաճ զայրոյթէն։ Ցաւալի կ՚ըլլայ նաեւ այն լռութիւնը, զոր կրնան ցուցադրել ձեր մերձաւորները։