Kilikya Katolikosluğu: İade istiyoruz
Merkezi Beyrut’ta bulunan Kilikya Katolikosluğu, Adana-Kozan’daki tarihî merkezinin ve etrafındaki mülklerin iadesi için başlattığı hukuksal süreçte bir adım daha attı. Katolikosluğun 27 Nisan 2015’te Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuruya yanıt gelmemesi üzerine, Katolikosluğun avukatı Cem Sofuoğlu, iki hafta önce mahkemeye dosyayı öne alma dilekçesi verdi.
Sofuoğlu, 10 ay bekledikten sonra bu dilekçeyi vermeyi uygun gördüklerini belirterek, “Bu yalnızca bir mülkiyet davasıdır. Burada başka konular tartışılmıyor. Kazanırsak Asliye Hukuk Mahkemesi’ne dava açıp AYM kararının uygulanmasını isteyeceğiz. Ret halinde ise AİHM yolu açılacak” dedi.
Katolikos I. Aram ise, dilekçeyle ilgili olarak avukatı aracılığıyla verdiği mesajında, “Bu konuda Türkiye’yle pazarlık yapmayacağız. Mülkün, ziyarete açılmak üzere restorasyondan geçmesini de herhangi bir tazminatı da kabul etmiyoruz. İstediğimiz tek bir şey var; 800 yıldan fazla bir süre bize ait olan mülklerin iadesi. Eğer Türkiye, Ermeni halkıyla yakınlaşmak istiyorsa bu en uygun zamandır” ifadelerini kullandı.
Kilikya’nın 1000 yıllık tarihi
1080 Rupinyanlar tarafından Kilikya Ermeni Krallığı kuruldu.
1173 Kilikya Kralı Mıleh Rupinyan, Sis’i yeniden inşa etti ve krallığın başkentini Adana’dan Sis’e taşıdı.
1178 Hromgıla’da bulunan (Rumkale) Ermeni Katolikosluğu’nda, bütün Ermeni episkoposluklarından temsilcilerle ünlü Hromgla Toplantısı’nı düzenledi ve bu toplantıda Papa’ya tâbi olunmamasına karar verildi. Ayrıca, Katolikos Krikor III. Bahlavuni’ye bağlı olunduğu tasdiklendi.
1241 Kraliçe Zabel, Sis şehrinde ikinci inşa hamlesi başlattı.
1292 Mısır Sultanı Melik Aşraf, Hromgıla’yı işgal etti. 28 Haziran’da şehir teslim olurken, Katolikos IV. Isdepanos esir alındı.
1292 Katolikos VII. Krikor Anavarzetsi, katolikosluğu Kilikya Kırallığı’nın başkenti Sis’e taşıdı ve ‘Üç Horanlı Kilise’ olarak bilinen Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi’ni, katolikosluk merkezi olarak belirledi.
1323 Katolikos IV. Gostantin Labronatsi, Mısır’a giderek Memlûklerle 15 yıllık barış antlaşması imzaladı.
1375 Kilikya Ermeni Krallığı, Memlûkler tarafından yıkıldı.
1404 Türkmen lider Emir Ramazan, Sis şehrine saldırdı.
1440 Ermeni Katolikosluğu eski makamına, Vağarşabat’a (Eçmiadzin) taşındı ve Tüm Ermeniler Katolikosluğu adını aldı. Episkopos Giragos I. Virabetsi, katolikos seçildi.
1441 Kilikya Ermenileri Katolikosluğu kuruldu. Katolikos IX. Krikor Musapegyan, görevini Kilikya Katolikosu olarak sürdürdü. Bu yeni kurulan katolikosluğun merkezi, Sis oldu.
1651 Kilikya Katolikosu Pilibos Ağpagetsi, Kudüs’te bir toplantı düzenledi ve iki katolikosluk makamı arasında iki yüz yıl boyunca devam eden çekişmeye son verdi.
1811 Sis’teki Aziz Sopi Kilisesi, Katolikos Giragos I. Açabahyan tarafından tamir edildi. Surp Krikor Lusavoriç olarak yeniden adlandırılan kilise, katolikosluk tahtı oldu. (Kilikya Katolikosluğu tarafından iadesi talep edilen kilise.)
1902 Sis’teki katolikosluk tahtına son oturan II. Sahag, Kilikya Katolikosu seçildi. II. Sahag, tarihe “Harabeler Katolikosu” olarak geçecekti.
1921 Kilikya Ermenilerinin ikinci tehcirinden sonra, Katolikos II. Sahag, Sis’ten Halep’e geçti. İki yıl boyunca Şam ve Beyrut başta olmak üzere, çeşitli şehirlerde oradan oraya gitmek zorunda kaldı.
1922 Lübnan’ın başkenti Beyrut’un kuzeyinde, Antilyas’ta soykırımdan kurtulan yetimler için bir yetimhane kuruldu.
1930 Antilyas’taki yetimhane, Kilikya Katolikosluğu tarafından kiralandı ve merkez olarak kullanılmaya başlandı.
1940 Antilyas’ta kilise inşa edildi. Bu kiliseye Sis’teki ile aynı isim, Surp Krikor Lusavoriç ismi verilir.
2015 Kilikya Katolikosu I. Aram Keşişyan, Sis’teki makamını Türkiye Cumhuriyeti’nden talep etti.
