Խոստացած ենք Հրանդին, մեր ճիտին պարտքն է վէրքերուն գիտակցիլ ու սպիացնել
Հրանդ Տինքի սպանութեան 13-րդ տարելիցի միջոցառումը կայացաւ ոճիրի գործադրուած ժամուն՝ 15։05-ին խուռներամ բազմութեան մը մասնակցութեամբ կատարուած յարգանքի լռութեամբ։ Ոգեկոչման մասնակցած էին Հանրապետական կուսակցութեան պատգամաւորներ Սեզկին Թանրըքուլու, Ալի Շեքեր, Ժողովուրդներու Ժողովրդական կուսակցութենէն Էրոլ Քաթըրճըօղլու, Օյա Էրսոյ, Կարօ Փայլան, Մուսա Փիրօղլու, նախկին պատգամաւոր Սըրրը Սիւրէյյա Էօնտէր եւ երբեմնի ԱՆԱՓ կուսակցութեան նախկին պատգամաւոր Նեսրին Նաս։ Հանրապետական կուսակցութեան Իսթանպուլի վարիչ Ճանան Գաֆթանճըօղլուի կողքին բազմաթիւ քաղաքական գործիչներ, Հասարակական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներ եւս բերին իրենց մասնակցութիւնը։ Զանգուածը վանկարկեց «Հրանդի համար, արդարութեան համար», «Այս դատը չաւարտիր մինչեւ մենք չըսենք» եւ այլ ծանօթ կարգախօսներով։
Աւանդաբար պատշգամբէն արտասանուած ճառերու առաջինը կայացաւ 1994-ին սպաննուած Եուսուֆ Էքինճիի որդւոյն՝ Սէրթաչ Էքինճիի կողմէ, որուն պատճէնը տեղադրուած է հայերէն երրորդ էջին վրայ։
Ապա ելոյթ ունեցաւ Մարդու իրաւունքներու հիմնարկի նախագահ, արարդատական բժիշկ, Փրոֆ, Շեպնեմ Քորուր Ֆինճանճը, որուն ելոյթը նոյնպէս կը ներկայացնենք ստորեւ։
«Սիրելի բարեկամներ,
Հրանդ աղբարիկին այդ հրաշալի ընտանիքը, «Մանուկ մը ոճրագործի վերածող խաւար»ին հետ հաշիւ տեսնող սիրելի Ռաքէլ Տինք, սիրելի Հրանդին արդարութեան պայքարը շարունակող սիրելի զաւակները, ընկերները։
Պրեխտի խօսքերով չարիքի դէմ ատելութիւնով կը տգեղանայ մարդու դէմքը։ Անարդարութեան դէմ բողոքը ձայնը կը կոշտացնէ։ Սա անցնող 13 տարիներու ընթացքին ոճիրին յայտնի հեղինակները քօղարկող պետութեան դէմ բողոքելը կը կոշտացնէ՞ մեր ձայները։ Արդարութեան պայքարը ինքնին, ճնշուածներուն զօրակցութեամբ միթէ նրբութիւն չէ՞։
Բազմահազարներով ժողովուրդի հեղեղանման երթը, հոն հնչող «Բոլորս Հրանդ ենք, բոլորս հայ ենքէ կարգախօսը կարելի՞ է կոպտութիւն համարել։ Հրանդի ընկերները 13 տարիներէ ի վեր իրողութիւնը մերժող, ուրացողներու դէմ պայքարը կը խորհրդանշէ։ Իրողութեան, արդարութեան պահանջը չէ դադրած եւ չի դադրիր ալ։ Շաբաթօրեայ մայրերը հրապարակներէն թէկուզ հեռացնեն, իրողութիւնը հրապարակողները թէկուզ բանտարկեն, հակամարդկային յանցագործութիւններով թէկուզ ճնշեն, ինչպէս Հրանդ չէր հրաժարած իրողութիւնը հրապարակելէ, մենք ալ պիտի չհրաժարինք։ Մերը չարիքի դէմ ատելութիւն չէ լոկ, այլ անվերջանալի պայքար մը։ Մարդիկ թող չհամակերպին չարիքի սովորութեան վերածուելուն։ Թող պայքարին իրաւունքներուն համար, առանց համակերպելու իշխանութեան։
Ուղիղ 13 տարի առաջ 18 Յունուարի երեկոյեան ընթրիքի սեղանի մը շուրջ մէկտեղուած էինք Մարդու Իրաւունքներու Հիմնարկի նախագահ իմ սիրելի եղբօր Եաւուզ Էօնէնի հետ։ Երազներ ունէինք։ Մէկ կողմէ ինստիտուտ մը հիմնելով իրաւունքներու ոտնակոխման ազդեցիկ միջոցներով հարցաքննուիլը, փաստուիլը ապահովելու համար դասընթացքներ կը ծրագրէինք, անոնք ալ թրաումա եւ մարդու իրաւունքներու ինստիտուտի մասին մեր երազանքը բաժնած էին։
Ապա 19 Յունուար ժամը 3,05-ին ժամանակը կանգ առաւ բոլորիս համար։ Շուարած էինք, միատեղ հիւսուած երազներով դեռ կը բաբախէր մեր սիրտերը... Երբեք չհրաժարեցանք այդ երազներէն, քայլ առա քայլ յառաջացանք այդ ուղղութեամբ։
Որովհետեւ այս հողերու վէրքը երբեք չսպիացաւ։ Ոչ թէ չսպիացաւ, այլ դատապարտուեցան այդ վէրքը ամէն օր կրկին արիւնող պետական իշխանութեան մը։ Տակաւին քանի մը օր առաջ քաղդէացի ամուսիններ անյայտ կորան։ Ասորեցուոց Մօր Եագուպ եկեղեցւոյ հովիւ Ախօ բերման ենթարկուեցաւ։
Կոտորելով, անապատներ ղրկելով չգոհացաւ, Թուրքիոյ հայերը ամէն օր աղաւնիի մը սարսափով ապրին ըսելով ամէն ջանք գործադրեց Թուրքիոյ պետութիւնը։ Ապրած թաղերու անունները «Պոզքուրդ», փողոցը «Էրկենեքոն», դպրոցնին «Թալաթ Փաշա» կոչեցին։ Ցեղասպանութիւնը Օսմանեան կայսրութեան, իսկ ոճիրը պատուելը Թուրքիոյ Հանրապետութեան վիճակեցաւ։ Միատեղ ապրիլը, բազմալեզու, բազմամշակոյթ դառնալը չենք յաջողած, աւելին չենք ամչցած մեր իսկ ստեղծած խաւարէն։ Երբ հերթը հասաւ քիւրտերուն, հրետանիով ծակծկած պատերուն վրայ ատելութիւն գրեց պետութեան պաշտօնեան։
Քանի չենք յաջողիր առերեսուելու, չենք դարմաներ վէրքերը, ամէն նոր օր պիտի բացուի նոր վէրքերով, նոր այլամերժութիւններով։ Խոստացած ենք Հրանդին, պիտի գիտակցինք վէրքերուն ու պիտի դարմանենք։ Երբ հասնի առերեսման պահը, երբ փոքրիկ Eichmann-ներ երբ պնդեն թէ միայն ու միայն հրահանգները գործադրած են, ուշ չէ ամաչելու համար։ Պարտաւոր ենք չարիքը ճանչնալու եւ հեղինակները մի առ մի հրապարակելու։ Հրանդի համար, արդարութեան համար։
Սիրելի Եըլտըրըմ Թիւրքեր իր պարտէզի անկիւններէն քաղած առաջին գրութեան մէջ «Կեանքը պաշտպանելու համար ընդմիշտ չարիքի հետ խնդիր ունենալը, ժամանակի ընթացքին կրնայ կուրացնել մարդու հոգին։ Ինչպէս որ երկար ժամանակ խաւարի մէջ մնացած մէկը կրնայ կուրանալ յանկարծ լոյսի ելլելով» կ՚ըսէ՝ բայց այս խաւարի մէջ բարիքը զանազանելու համար պայման է Սարամակոյի Կոյրերու երկրին մէջ տեսնող աչք ըլլալ։ Տեսնել ու ցոյց տալ իրողութիւնը..
Հոս ենք, չենք դադրած աղբարիկ»։
