Խօսք՝ ողջունի ու երախտիքի
Երախտապարտութեան կամ երախտագիտութեան մարմնացումն է, որ հատորի մը կերպարով եկած է մեր սեղանին վրայ։ Խօսքը կը վերաբերի Ուսուցչաց Հիմնարկի վերջին հրատարակութեան, Եդուարդ Սիմքէշեան «Դէմքեր եւ Դրուագներ»։ Իրաւ ալ գիրքին ինք բովանդակութեամբ երախտիք մըն է բազմաթիւ հեղինակներու վաստակին դիմաց։ Եդուարդ Սիմքէշեան իբրեւ քաջ գրագէտ ուսումնասիրած է Վահան Տէրեան, Կոստան Զարեան, Պետրոս Դուրեան, Յակոբ Մնձուրի, Վահան Թէքէեանի նման հայ գրականութեան հսկաները եւ դրուատած անոնց գրական մեծ պաշարը։
Գիրքին մէջ տեղ գտած է նաեւ մահագրութիւններ զանազան հեղինակներու ձօնուած, այս կարգին են Հայկանոյշ Մառք, Համաստեղ, Շաւարշ Նարդունի եւ Կոստան Զարեան։
Սիմքէշեան նման բծախնդրութեամբ եւ երախտապարտութեամբ անդրադարձած է նաեւ բազմաթիւ օտարազգի հեղինակի վաստակին, որոնց կարգին են Անտրէ Մօրուա, Անտրէ Մալրօ, Էրիհ Մարիա Ռեմարք, Ժիւլ Ռոմէն, Փոլ Վալերի, Անտրէ Ժիտ, Անրի Պերնշթայն, Հենրիկ Իպսեն։
Եթէ առաջին հերթին խօսեցանք հեղինակի երախտագիտութեան մասին, գիրքի հրատարակութիւնն ալ ինքնին երախտագիտութեան դրսեւորում մըն է։ Այժմ իր երախտիքի տուրքը կը մատուցէ Թրքահայ Ուսուցչաց Հիմնարկի վաստակաւոր գործիչ Արամ Գամպուրեան։ Գամպուրեան՝ բազում տարիներ թերթերու էջերէն խնամքով մկրատած եւ հաւաքած է Եդուարդ Սիմքէշեանի գրութիւնները, որոնք այսօր հեղինակի մահէն 40 տարիներ անց կրկին անգամ կը ներկայանան ընթերցողին, հատորի մը մէջ մէկտեղուած ձեւով։
Յաջողութեան կարելի է հասնիլ միայն ու միայն գիտակից միջավայրի մը աջակցութիւնը վայելելով։ Այս առումով Գամպուրեանի բախտաւորութիւնն է, ունենալ ընկերներ, որոնք դիւրաւ կը կիսեն իր գնահատած արժանիքները եւ կը զօրակցին այս կամ այն գործը գլուխ հանելու համար։
Արամ Գամպուրեան իր հաւաքած յօդուածներու կտրօններուն աւելցուցած է հեղինակի մեծարանքի երեկոյթին արտասանուած երկու ուղղերցներ՝ Վարդան Կոմիկեանի եւ Վարդ Շիկահերի ստորագրութեամբ։ Իսկ հրատարակութեան ընդառաջ ապահոված է Ռոպէր Հատտէճեանի եւ Մաքրուհի Պիւյիւքյակոբեանի ողջոյնի խօսքերը, այս հրատարակութեան առթիւ։
Այսպէսով ընթերցողը տեղեակ կը դառնայ հսկայ աւանդութեան մը ժառանգէն։ Մարդիկ եկան ու անցան եւ այդ ճանապարհին վրայ ստեղծագործեցին, վաստակ մը ապահովեցին, որ եթէ չըլլար նման աշխատութիւն, հաւանաբար կորած պիտի ըլլար հին թերթերու դեղնոտած էջերուն վրայ։ Եթէ այդպէս չեղաւ, ուրեմն եկէք մենք ալ որպէս ընթերցող մեր երախտիքը յայտնենք, թէ Արամ Գամպուրեանին, թէ սոյն հատորի հրատարակութեան մեկենաս դարձողներուն եւ թէ որպէս հաստատութիւն նման առաքելութիւնը յանձն առնող Ուսուցչաց Հիմնարկին։
