Խճճուած միտքերու խառնուրդ
ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ
Պատրիարքական ընտրութեան հարցը, որ երկար տարիներու իր անլուծելիութիւնով կաթուածեալ մարմնի մը վերածուած էր գրեթէ, տեղապահի ընտրութեամբ (15 մարտ, դշ.) առիթ գտաւ փոքրիշատէ շնչելու՝ ինչպէս գետը կը հոսի հեշտութեամբ, երկար ժամանակ խցանուած հունէ մը դժուարաւ ընթանալէ ետք։ Վայրը, զոր գրեթէ նուաճած ենք այսօր տեղապահի ընտրութեամբ ու նախաձեռնարկ մարմնի կազմութեամբ, իրաւական հաստատուն գետին մըն է, ուր վաղ թէ ուշ պիտի կայանայ, պէ՛տք է կայանայ, պատրիարքական ընտրութիւնը։ Իրաւական զանցառութիւն մը կամ եկեղեցական կանոններու խախտում մը գոյութիւն չունի այդտեղ, ինչպէս որ կար նախքան տեղապահի ընտրութիւնը, երբ ստեղծուած էր «պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ»ի պարականոն աստիճան մը պատրիարքարանի վարչութեան մէջ, անյայտ ժամանակաւ ու իրաւասութեան պղտոր սահմաններով։
Պատրիարքական ընտրութեան տագնապի երկար տարիներուն թրքահայ հասարակութիւնը փորձեց ու կը փորձէ ինքն իրմով լուծել հարցը. զայն այսօրուան իրաւական գետնին հասցնելու յաջողութիւնն ալ առաւելապէս իր ջանքերով եղած է, հակառակ խանգարիչ այլեւայլ ազդակներու, որոնք շինծու էին շատ անգամ։ Ինչպէս սովորաբար կը պատահի, պետութիւն կոչուող վարչամեքենան, ոգիի մը պէս առեղծուածային ընդհանրապէս, անդէմք ու անկերպարան, երբեմն անհասցէ ու անվայր՝ փոխանակ օգնելու, կարգաւորելու, ճամբայ մը ցոյց տալու, բարդուեցաւ խանգարիչ ազդակներու գումարին վրայ։ Թերեւս սխալ ըլլայ ամբողջապէս անդէմք ու անկերպարան կոչել պետութիւնը, որուն ներկայացուցիչը կը հանդիսանայ Պետրոս Շիրինօղլուն՝ ատենապետը Ս. Փրկիչ հիւանդանոցին, որ իր հերթին է՛ անհասցէ ու անվայր պետութեան գրասենեակը, ընտրութեան կազմակերպման պաշտօնական պատասխանատուութիւնը կրող կուսակալութենէն ալ յաճախ։ Վստահութեամբ կը գրեմ՝ յենլով Շիրինօղլուի հետեւեալ յայտարարութեան վրայ. “… resmi makamlardan iletilen mesajlarւ cemaatimize aktarmaktayւm. Mesajları aktarırken kişisel yönlendirmelerde bulunmaktan imtina etmekteyim. Bana söylenenleri açıkça ve olduğu gibi aktararak, cemaatimizde bir ortak aklın oluşmasına katkı getirmeyi amaçlamaktayım” («Ժամանակ», 6 Հոկտեմբեր 2017)։
Ուրեմն հիմա փորձենք տեսնել, թէ արդեօք Շիրինօղլու հասա՞ծ է իր նպատակին՝ հասարակաց միտք մը յառաջ բերելու ուղղութեամբ։ Տեղապահի ընտրութենէն, այսինքն 15 Մարտէն ի վեր իր կատարած յայտարարութիւններուն գլխաւոր կէտերը հետեւեալներն են։
(Մէջբերումները «Ժամանակ»էն։ Ուղղակի մէջբերումները դրուած են չակերտեալ, իսկ թերթին լրատուութիւնը՝ առանց չակերտի)։
-“… çok üzülerek de olsa, toplumumuzu sarsıntılardan uzak tutacak bir formülün temennisi olarak, Sayın Başepiskopos Karekin Bekçiyan’ı kaymakam görevinden istifaya davet etmekteyim.” («Ժամանակ», 3 Ապրիլ 2017)
-Պետրոս Շիրինօղլուի խօսքերով, արժեւորելով վերջին մօտաւորապէս երեք ամիսներու զգայացունց իրադարձութիւնները եւ թրքահայ համայնքային կեանքէն ներս յառաջացած փակուղին՝ պատկան մարմինները պատրաստակամութիւն կը յայտնեն՝ Ընտրեալ-տեղապահ Տ. Գարեգին Արք. Պէքճեանի հանգամանքը ճանչնալու ուղղութեամբ։ («Ժամանակ», 19 Մայիս 2017)
-«Պարոն կուսակալին կողմէ մեզի փոխանցուած պատգամները, ընդհանուր առմամբ, ամբողջ մը կը կազմեն անցեալ շաբաթ Արտաքին գործոց նախարարութեան ներկայացուցիչներուն կողմէ Ազգային հիւանդանոցի մէջ մեզի ըսուածներուն հետ։ Այսինքն, պատկան իշխանութիւններուն մօտեցումը զարգացած է՝ Տ. Գարեգին Արք. Պէքճեանը որպէս տեղապահ ճանչնալու ուղղութեամբ։ Մեր նկատառման այս փուլին յստակօրէն կը յանձնուի, որ պետութիւնը կ՚աջակցի ո՛չ թէ անձերու, այլ հաստատութիւններու։ Ներկայ վիճակին մէջ մենք կրնանք յուսադրուիլ, թէ նոր պատրիարքի մը ընտրութեան շուտով պիտի կարենանք ձեռնարկել, պատրաստակամութիւն մը զգալի է՝ համապատասխան արտօնութիւններու տրուելուն ուղղութեամբ»։ («Ժամանակ», 24 Մայիս 2017)
-“Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyib Erdoğan Beyefendinin oluru ve çok değerli devlet büyüklerimizle yaptığımız bu iki aylık görüşme neticesinde Karekin Arkyebisgobos Bekçiyan sırpazan devlet tarafından Türkiye Ermenileri Patrikhanesi Değabahı olarak kabul edilmiştir.” (Ս. Փրկիչ հիւանդանոցին մէջ կայացած համբարձման տօնակատարութեան սիրոյ սեղանին արտասանուած խօսքէն հատուած մը, 25 Մայիս 2017)
-Ատենապետ Պետրոս Շիրինօղլուն ալ Համբարձման սեղանին ընթացքին հանդէս եկաւ ծաւալուն ելոյթով մը։ Ան ամփոփ անդրադարձաւ պատրիարքական ընտրութեան խնդրին եւ իր խորին երախտագիտութիւնները յայտնեց պատկան իշխանութիւններուն նկատմամբ՝ պետութեան կողմէ Տ. Գարեգին Արք. Պէքճեանի հանգամանքի ճանաչման համար վառուած կանաչ լոյսին բերումով։ («Ժամանակ», 26 Մայիս 2017)
-“Toplum olarak, tüm saflaşma ve görüş ayrılıklarımızı bir yana bırakarak, Patrik Kaymakamı Sayın Başepiskopos Karekin Bekçiyan’ın etrafında birleşmeliyiz. Patriklik Makamımız’ın bekası ve istikrarı için bu tartışmasız bir zorunluluktur. Kendileriyle işbirliği sergilemek mevcut koşullarda kaçınılmaz bir ödevdir.” («Ժամանակ», 1 Յունիս 2017)
-«Ես բաժնեցի իմ համեստ տեսակէտներս, յաջողութիւն մաղթեցի Նորին Սրբազնութեան ու կրկնեցի, որ իմ ուժերու ներած չափով պիտի աջակցիմ անոր գործունէութեան»։ («Ժամանակ», 11 Յուլիս 2017)
-Պատրիարքական տեղապահ Տ. Գարեգին Արք. Պէքճեան եւ Կրօնական ժողովի ատենապետ Տ. Սահակ Եպսկ. Մաշալեան երէկ այցելեցին Սուրբ Փրկիչ Ազգային հիւանդանոց, ուր ընդունուեցան Հոգաբարձութեան ատենապետ Պետրոս Շիրինօղլուի կողմէ։ Հանդիպումէն վերջ Շիրինօղլու մեզի յայտնեց, որ ջերմ զրոյց մը ունեցած է երկու սրբազաններուն հետ եւ ուրախութիւն յայտնեց անոնց օրհնութիւնը ստանալու առիթին համար։ Ատենապետ Շիրինօղլու նշեց, որ կարծիքի փոխանակումներ ունեցած են՝ համայնքային ընթացիկ հարցերու շուրջ։ («Ժամանակ», 17 Օգոստոս 2017)
-…Պետրոս Շիրինօղլուն ալ այդ բոլորի լոյսին տակ մանրամասնօրէն ներկայացուց իրեն միջոցաւ փոխանցուած պատգամները։ Պատկան իշխանութիւններուն հետ ունեցած յարաբերութիւններուն շնորհիւ՝ Պետրոս Շիրինօղլուն ալ տեղեակ դարձած է առկայ խնդիրներուն։ Ան ժողովականներուն բացատրեց, որ յաչս պատկան իշխանութիւններուն տակաւին չէ հասունցած պատրիարքական ընտրութեան մը ձեռնարկելու պահը։ («Ժամանակ», 13 Սեպտեմբեր 2017)
-“Özellikle Patrik Kaymakamı Sayın Başepiskopos Karekin Bekçiyan’ın sertleşen uslubu seçim sürecinin çıkmaza sürüklendiğinin tartışmasız bir ispatı niteliğindedir. Tükenmişliğin itirafıdır. Meydan okumalarla sorunlar çözülmez, çözülemez. Patrikhanemiz’in mevcut yönetimi ve mevcut Müteşebbis Heyetle cemaat olarak patrik seçimine gidemeyeceğimiz bugün artık aşikardır.” («Ժամանակ», 6 Հոկտեմբեր 2017)
-«Միշտ կը կրկնեմ՝ ներկայ վիճակով անկարելի է, որ որպէս համայնք կարենանք նոր պատրիարքի մը ընտրութիւնը իրականացնել։ Չեմ ուզեր ոեւէ մէկը մեղադրել կամ քաւ լիցի, որ համարձակիմ վիրաւորական արտայայտութիւններ ունենալու, բայց եւ այնպէս, մեր ներկայ Նախաձեռնարկ մարմնով ու տեղապահով երբեք պիտի չկարենանք երթալ ընտրութեան։ Սա է ճշմարտութիւնը։ Կամայ թէ ակամայ գործուած են սխալներ, առնուած են անհեռատես քայլեր»։ («Ժամանակ», 11 Հոկտեմբեր 2017)
-Շիրինօղլու յայտնած էր, որ պետութիւնը Պատրիարքարանին կողմէ կատարուած ընթացակարգային թերութիւններ կը տեսնէ, տրամադիր չէ ճանչնալու տեղապահ Տ. Գարեգին Արք. Պէքճեանի հանգամանքը, նոր պատրիարքի ընտրութեան համար գործընթացը բոլորովին հասունցած չի համարեր, ուստի կ՚ակնկալուի Նախաձեռնարկ մարմնի լուծարումը։ («Ժամանակ», 25 Հոկտեմբեր 2017)
-“Bir ruhani olarak kendilerine saygımız sonsuzdur, ama bugün idari bir krizle karşı karşıya bulunuyoruz. Sayın Bekçiyan kaymakam olarak tanınmadığını bildiği halde bu yanlış propaganda yöntemini tercih ediyor. Kendisinin önünde yol bitmiştir. Bunu görmesi ve artık cemaate daha fazla zarar vermeden, süreci tıkamadan, doğal akışı engellemeden çekilmesi gerekiyor.” («Ժամանակ», 27 Հոկտեմբեր 2017)
(Հարկ է նշել, թէ Շիրինօղլու երբեք չ՚ըսեր (կամ դռնփակ կ՚ըսէ, սակայն հասարակութիւնը չի գիտեր), թէ որո՛նք են «առկայ խնդիրներ»ը, թէ որո՛նք են պետութեան «տեսած» «Պատրիարքարանին կողմէ կատարուած ընթացակարգային թերութիւններ»ը, թէ որո՛նք են «կամայ թէ ակամայ գործուած սխալներ»ը, «առնուած» «անհեռատես քայլեր»ը)։
Շիրինօղլուի այս յայտարարութիւնները, թերեւս նաեւ տեղապահին հետ անձնական հանդիպումներու ժամանակ ուղղակի ըսածները հիմք հանդիսացան, որպէսզի տեղապահ Պէքճեան իրաւացի կերպով հանդէս գար հետեւեալ յայտարարութեամբ. “Gün geliyor, “Devletin sizinle problemi yok,” diyor, gün geliyor, “Devlet Bekçiyan’ın üstünü çizdi,” diyor. Devlet adına konuşan bir murahhas ise, devlet bu kadar sık karar değiştirmeyeceğine göre, Sayın Şirinoğlu bir karar vermeli, devlet kendisine ne demiş, niçin ona söylemiş, bir ulağa, aracıya koca devletin ihtiyacı var mı, bunları düşünmeli, gözden geçirmeli.” («Ակօս»ի կայքէջ, 15 Հոկտեմբեր 2017)։
