ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ
Իրանի Իսլամական Հանրապետհութեան Ռատիոյի եւ Հեռատեսիլի Հաստատութեան Արտաքին հաղորդումներու բաժնի թղթակից եւ վաւերագրական ֆիլմերու հեղինակ լրագրող Նովրուզ Փուրմանտի հետ զրուցեցինք վերջին զարգացումներու շուրջ։
Իրանի հասարակութիւնը կը կանխատեսէ՞ր այս յարձակումները։
Ժողովուրդը նոյնիսկ 13 Յունիսէն առաջ ալ կը կռահէր թէ այս աղէտը անխուսափելի է։ «Հաշուեյարդարի օրը պիտի գայ» կը հաւատային։
Իմ ժողովուրդը սիյոնիստ իշխանութիւնը միայն պետութիւն մը ըլլալով չէ, այլ արշաւիչ հակամարդկային գաղափարախօսութիւն մը ըլլալով կ՚ընկալէ։ Սա միայն պետական քաղաքականութիւն մը չէ, այլ Պարսկաստանի ժողովուրդի համոզումը։ Մարդիկ երկար տարիներու ծաւալող ճնշումները եւ Պաղէստինի մէջ պատահածները տեսնելով համոզուած էին թէ այս հանգրունաը անխուսափելի է։
Երբ յարձակումները սկսան դուք եւ ձեր ընտանիքը ո՞ւր էիք։
Աւելի քան 30 տարիներէ ի վեր պատերազմի միջավայրներուն գտնուած լրագրող մըն եմ։ Իրաք, Սուրիա, Եմէն, Աֆղանստան, Սուտան… Տեսախցիկովս բոլոր այդ ճակատներուն գտնուած եմ։ Երբ յարձակումները սկսան բնազդային կերպով իսկոյն փողոց ելայ։ Ընտանիքս սովոր է, գիտէ նման պահերուն խուճապի չմատնուելու կարեւորութիւնը։ Իրանի մէջ վտանգէն չէն խուսափիր՝ այլ կը դիմադրեն։
Հարազատներու կորուստներ ունեցա՞ք։
Ընտանիքի անդամներս վնաս չտեսան։ Բայց մեզի համար նահատակուող իւրաքանչիւր իրանցի հարազատ կը համարուի։ Յարձակումներու ընթացքին քանի մը հարազատներ կորսնցուցի։ Անոնց վիշտը իմ սրտին է։ Բայց ոչ միայն կսկիծով, այլ իրենց պատիւով։
Իրանցի ժողովուրդը մարդկային օգնութեան հասանելիութիւն ունի՞:
Իրան տարիներ շարունակ դիմագրաւած է ծանր շրջափակումներ։ Նոյնիսկ դեղորայքը այս պատժամիջոցներու ցանկին մէջ էր։ Բայց մենք այս ճնշումներէն դիմադրելու մշակոյթ մը ստեղծեցինք: Այսօր Իրանը դեղամիջոցներէն մինչեւ բժշկական սարքաւորումներ, նոյնիսկ պաշտպանութեան արդիւնաբերութիւն, շատ ոլորտներու մէջ ինքնաբաւ երկիր մըն է: Օգնութեան համար դուրէն աւելի իրարու կը նայինք: Այս ժողովուրդին ամենամեծ ուժն ալ զօրակցութիւնն է:
Թավրիզի եւ շրջակայքի ենթակառուցուածքներու վիճակը ի՞նչպէս է:
Ի դէմ յարձակումներուն՝ էլեկտրականութեան եւ ջուրի մատակարարման նման ենթակառուցուածքային ծառայութիւնները կը գործեն: Մեր մօտ ապաստարանային մշակոյթ չկայ: Թէլ Ավիւի երբ մարդիկ ազդանշանը լսելով գետնափոր ապաստարաններ կը վազեն, Իրանի ժողովուրդը դրօշակը ձեռին փողոց կ՚ելլէ։ Յարձակման օրը Գատիր Տօնն էր: Մարդիկ փողոցները լեցուցին: Փոխանակ փախչելու, մարտահրաւէր տուին:
Դեռ կը շարունակէ՞ք աշխատիլ:
Այո, աւելի շատ կ՚աշխատիմ: Լրագրութիւնը ինծի համար միայն մասնագիտութիւն չէ, այլ ժողովուրդին ձայնը լսելու պատասխանատուութիւն: Հիմա գիշեր-ցերեկ կ՚աշխատինք: Տեղեկութեան պէտք կայ, ճշմարտութեան պէտք կայ: Իմ գործս այդ պահանջը մատակարարելն է:
Ձեր կարծիքով՝ Իսրայէլի ժողովուրդը նման պատասխան մը կ՚ակնկալէր Իրանի Հանրապետութենէն։
Բացարձակապէս ոչ: Իսրայէլի ժողովուրդը երկար տարիներ սովորած էր առանց հակազդեցութեան յարձակումներուն: Բայց այս անգամ իր դիմաց տարբեր Իրան մը կայ: Թիրախները յստակ էին, եւ պատասխանը վճռակամ: Իսրայէլի համար անակնկալ մըն էր այս: Իրան միայն պաշտպանութեան դիրքի չէ, այլ կանխարգիլելու:
Այս պատերազմը ինչպէ՞ս կ՚ազդէ տարածաշրջանի հաւասարակշռութիւններուն:
Տարածաշրջանը ցնցուած է: Իրան այլեւս չի խուսափիր սպառնալիքներէն. ուղղակիօրէն կը պատասխանէ: Սա կը նշանակէ որ «խփէ-փախչէ» շրջանը վերջացած է: Ա՛լ դիմադրութիւնը միայն ընկալում մը չէ. տարածաշրջանին հաւասարակշռութեան մէջ խօսք ունեցող ուժ մըն է: Բարեկամներէս մէկը խփուած F-35 կործանիչներուն եւ անոնց գերավարուած օդաչուներուն ակնարկելով կատակեց ու ըսաւ. «Իրանի մէջ F-35 ինքնաթիռ չկայ, բայց F-35 օդաչու կայ»:
Ինչպէս կը մեկնաբանէք Թրամփի «Շուտով խաղաղութիւն պիտի գայ» խոստումը:
Թրամփ Իրանի հրամանատարները թիրախաւորող գործողութիւններուն գլխաւոր ճարտարապետն է: Հիմա խաղաղութենէ խօսիլը անկեղծ չի թուիր: Մեզի համար խաղաղութիւնը միայն զէնքերու լռութիւնը չէ. արդարութեան ձեռքբերումն է: Մինչեւ որ մեղաւորները չեն դատուիր՝ ժողովուրդին բարկութիւնը չի հանդարտիր:
Իրանի հանրութիւնը այս յարձակումին վերաբերեալ ի՞նչ կը զգայ:
Ժողովուրդը ամիսներով համբերեց: Լռութիւն պահեց եւ յօժարեցաւ սպասելու: Բայց համբերութեան քարը ճաքեց: «Խոստացեալ Վրէժխնդրութիւնը» ա՛լ կարգախօս չէ, ժողովուրդին պահանջն էր: Այս յարձակումին տրուած պատասխանը ժողովուրդին ձայնին պատասխանն էր: Դիմադրութիւնը ճարահատութեան չէ, այլ գիտակցութեան հետեւանք։
Դիւանագիտական լուծում մը հնարաւո՞ր է:
Ի հարկէ, եթէ ազնուութիւն եւ փոխադարձ յարգանք կայ՝ միշտ հնարաւոր է: Բայց այսօր «դիւանագիտութիւն» ըսողներուն մեծամասնութիւնը Իսրայէլին զէնք կը մատակարարեն, կոտորածներուն լուռ կը մնան: Այսպիսի միջավայրի մէջ իրական լուծումը միայն Պաղէստինի ձայնն ալ լսելով հնարաւոր կը դառնայ:
Էրտողան ըսաւ «Տարածաշրջանը ա՛լ նոր պատերազմ մը չի կրնար տանիլ»: Այս մասին ի՞նչ կը մտածէք:
Ճիշդ է: Այս հողերը յոգնած են: Բայց այս յոգնութեան պատճառը ո՞վ է: Առանց տարածքներ գրաւելու՝ քաղաքականութիւնը լքելու, մահափորձերը շարունակելու միայն, տուժողին «լուռ կեցիր» ըսելը լուծում չէ: Խաղաղութիւնը միայն արդարութեամբ հնարաւոր է:
Ինչո՞ւ Իսլամական աշխարհին մէջ միութիւն չի գոյանար:
Որովհետեւ բազմաթիւ Իսլամական երկիրներ իրենց կամքով որոշում կայացնելու կարող չեն։ Որդեգրած են ԱՄՆ-ի, Անգլիոյ կամ Իսրայէլի հետ կապուած անվտանգութեան եւ տնտեսական քաղաքականութիւններ: Իսլամական աշխարհի միաւորումը երազանք մը չէ։ Այդ միաւորումը հազիւ ժողովուրդներու ճնշումով, յատակէն եկող կամքով հնարաւոր է: Այդ օրը պիտի գայ: Բայց վերէն չէ, ներքեւէն:
Իբրեւ վերջին խօսք ի՞նչ կը յաւելէք:
Այս պատերազմը միայն ռազմական բախում չէր. ինքնութեան պատերազմ էր: Իրանի ժողովուրդը գիտէ թէ ո՛վ է, ինչի՛ կը հաւատայ եւ ինչո՛ւ համար վեր կը կենայ: Մենք խաղաղութիւնը ալ ինքներս պիտի կառուցենք. արդարութեամբ, դիմակայութեամբ, պատիւով:
