Kartal mezarlığında hak arayışı

İBB Mezarlıklar Müdürlüğü Kartal Vakfı’nın dilekçesine verdiği yanıtta, söz konusu arsanın Ermeni Vakfı’na ait olduğu vurgulandı.

MARAL DİNK
[email protected]

Kartal Surp Nışan Kilisesi’ne ait olan Ermeni mezarlığı, önce devlet hazinesi adına kaydedildi, daha sonra da Müslüman mezarlığı olarak kullanılmaya başlandı. Mezarlıkta yer alan mezar taşları ve kemiklerin akıbeti bilinmiyor. Kilise yönetimi, semtte neredeyse hiç Ermeni kalmadığı için unutulan mezarlıktan kaynaklanan hak kaybının telafisi için gerekli girişimlerde bulunmaya karar verdi. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün arazinin iadesine ilişkin ret kararı vermesinin ardından, hukuki girişimlerde bulunmak için çalışmalar yapılıyor. İlginç olan o ki, arazinin iadesiyle ilgili ret kararı veren Vakıflar Genel Müdürlüğü, bölgede bir Ermeni mezarlığı bulunduğunu yine kendi belgesiyle ‘satır arasında’ itiraf etti.

Kartal Surp Nışan Kilisesi Vakfı Başkanı Ohannes Sahakoğlu, Ermeni vakıflarının bir araya geldiği Vakıflar Arası Dayanışma ve İletişim Platformu’nun (VADİP) 17 Mart Pazartesi günü yapılan toplantısında, Ermeni toplumuyla yeni bir bilgiyi paylaştı. Şu anda Kartal Müslüman mezarlığının üzerinde bulunduğu arsanın, tapu kayıtlarına göre Ermeni mezarlığı olduğunu ve bunun İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından da tespit edildiğini söyleyen Sahakoğlu, altı dönüm arazinin boşaltılmasını talep etmediklerini, ancak eşdeğer bir gayrimenkul veya kamulaştırma bedeli verilmesi yönünde girişimde bulunacaklarını belirtti.

Müslüman mezarlığı oldu

Vakfın arşivinde 17 Ekim 1932 tarihli bir harita bulduklarını açıklayan Sahakoğlu, konuyla ilgili olarak Mezarlıklar Müdürlüğü’ne danıştıklarını ifade ederek, “Müdürlük, söz konusu arazinin Ermeni mezarlığı olduğu yönünde resmi bir yanıt verdi. Mezarlık şu an Müslüman mezarlığı olarak kullanılıyor” dedi.

Azınlık mülklerinin iadesini öngören kanun hükmünde kararname çerçevesinde, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunduklarını dile getiren Sahakoğlu, durumu şu sözlerle özetledi: “Talebimiz reddedildi ama ‘Vakfınızın bir adet mezarlığı bulunmaktadır’ diye bir not düşülmüştü. Konuyla ilgili olarak en kısa zamanda dava açılacak, boşaltma gibi bir şey söz konusu değil. Öyle bir talebimiz de yok. Eşdeğer gayrimenkul veya kamulaştırma bedeli talep ediyoruz.”

Vakıflar’ın itirafı

Sahakoğlu’nun sözünü ettiği Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün “iade talebinin reddi” belgesi, bölgedeki Ermeni kilisesinin varlığını teyit ediyor. Buna göre, 1947’ye dek Kartal Surp Nışan Ermeni Kilisesi mülkiyetinde olan ve vakfın 1936 tarihinde devlete sunduğu beyannamede de yer alan mezarlık, 1947’de Hazine’ye, 1964’te Kartal Belediyesi’ne, 1981’de ise İstanbul Belediyesi’ne geçti.

İlgili belgede, mezarlığın kadastro durumu hakkında 1946’da düşülen şu kayıt yer alıyor: “Ermeni milletinden Dircan’a ait olup [Surp (Kutsal) Nışan kast ediliyor olmalı – Agos] 20 seneden beri metruk ve hali bir halde olduğu ve sahibinin nerede olduğu da kimsenin bilmediği gibi kimse tarafından da kavli veya fiili zilyetlik iddia olunmadığından 10 sene evvel Kartal Belediyesine bu yerin 4 tarafına dıvar inşa ederek Müslüman mezarlığı haline ifrağ ederek ölü gömülmek sureti ile kullanıldığı anlaşılmış ise de (…) Maliye Hazinesi adına tespiti ile keyfiyetin Kartal Belediyesi Başkanlığı’na ve mal müdürlüğüne tebliğine karar verildi. 13.12.1946”

Hukuki süreç başlayacak

Vakıf, 2012 yılının Haziran ayında, İBB Mezarlıklar Müdürlüğü’ne yazdığı dilekçeyle, 6 bin metrekarelik mezarlık arazisinin durumu hakkında bilgi istemişti. Müdürlük aynı yılın Ağustos ayında verdiği yanıtta, “Harita örneğinden söz konusu yerin, Kartal 1676 ada 13 parsel olduğu anlaşılmıştır” ifadeleriyle, söz konusu arazinin Ermeni mezarlığı olduğunu doğrulamıştı. Müdürlük, yanıtında, arazinin bugünkü durumuna dair şu bilgiyi de vermişti: “Taşınmazın büyük bir kısmı üzerinde Kartal Mezarlığı bulunmakta olup, mezarlık sınırları içinde kalan kısmı dolu durumdadır.”

Vakfın avukatı Ömer Kantik, araziyle ilgili hukuki olasılıkları araştırarak gerekli girişimde bulunacaklarını söylerken, vakıf yönetiminin mevcut Müslüman mezarlığının bütünlüğünü bozacak bir adım atmayacağını, ancak eşdeğer bir alanın vakıf yönetimine verilmesi veya kamulaştırma bedeli ödenmesini talep edebileceğini söyledi.

2012 Beyannamesi’nde Kartal Ermeni mezarlığı

Hrant Dink Vakfı Yayınları tarafından yayımlanan ‘2012 Beyannamesi: İstanbul Ermeni Vakıflarının El Konan Mülkleri’ adlı kitabın, Kartal Ermeni Mezarlığı’na ilişkin bölümünde şu bilgiler yer alıyor: “Kuruluş tarihi hakkında net bir bilgi bulunmayan Kartal Ermeni Mezarlığı’nın, 18. yüzyılın ikinci yarısında var olduğu tahmin edilmektedir. 1980’de mezarlığın büyük kısmı Müslüman mezarlığına dönüştürülür; arazinin geri kalan kısmına ise, bir meslek lisesi kurulur. Bugün mezarlığın yanında bulunan cami arazisinin de geçmişte mezarlığa dahil olduğu sanılmaktadır.”