KarDes ile çokkültürlü İstanbul artık cebinizde

Hrant Dink Vakfı bünyesinde yürütülen Kültürel Miras Projesi kapsamında bir telefon uygulaması hazırlandı: KarDes. İstanbul’un çeşitli semtlerindeki önemli binalar, ibadethaneler, mezarlıklar gibi öne çıkan yapıların harita üzerinde işaretlendiği uygulamanın sunduğu çeşitli rotalar takip edilerek yürüyüş turları yapılabiliyor. Semtlere dair bilgileri Yekta Kopan, Ceylan Ertem, Ercan Kesal, Lale Mansur, Hayko Cepkin, Banu Güven, Eric Nazarian da dahil olmak üzere, 18 sanatçı seslendiriyor. 9 Ocak Perşembe günü tanıtımı yapılarak ücretsiz olarak kullanıma sunulan uygulama, bir hafta içinde yaklaşık sekiz bin kişi tarafından indirildi. Şimdilik 12 durağın yer aldığı KarDes’i, proje ekibinden Narod Avcı, Rudi Sayat Pulatyan ve Atom Şaşkal’la konuştuk.

KarDes üzerine çalışmaya ne zaman başladınız?

Narod Avcı: 2018’in yaz aylarında. Önce, tur şirketlerinin, rehberlerin, belediyeden yetkililerin, mimarların katılımıyla bir atölye çalışması yaptık. Harita üzerinde, hangi semtler, bölgeler üzerine çalışabileceğimizi, nereden başlayabileceğimizi, neler yapabileceğimizi belirledik ve bir yol haritası çizdik. Rehberler, tur şirketleri ve STK’larla yaptığımız görüşmeler sonucunda bir çerçeve oluştu ve çalışmalarımıza başladık.

Rudi Sayat Pulatyan: Uygulama, Hrant Dink Vakfı’nın Kültürel Miras çalışmaları kapsamında hazırlanan projelerin bir devamı olarak düşünülebilir. KarDes, içerisinde Türkiye Kültür Varlıkları Haritası’nda yapılan çalışmaları da barındırıyor ve yeni eklenen hafıza rotalarıyla içeriği destekliyor. Uygulamayı, o haritada var olan zengin içeriğin yaygınlaşması için de bir araç olarak görüyoruz.

Uygulamada hangi semtler yer alıyor?

RSP: Şimdilik Büyükdere, Pera, Balat, Galata, Karaköy, Samatya, Kadıköy ve Büyükada var. Boğaz hattında Büyükdere ve Sarıyer, Kadıköy’de Rıhtım, Moda ve Bahariye, Büyükada’da küçük ve büyük tur olarak, ayrı ayrı turlar var. Tabii, bu liste güncellenecek. Örneğin gelecek ay yeni bir tur ekleyeceğiz. Zaman içerisinde de bu turları hem sayı olarak artırmayı, hem de tematik turlar eklemeyi planlıyoruz.

Turlarda ne tür mekânlar var?

NA: KarDes’in ‘Keşfet’ bölümünde 900’ü aşkın yapı bulunuyor. İstanbul’da 19. yüzyılda inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşan yapılar bunlar. Kiliselerin, camilerin, mezarlıkların ve okulların yanı sıra, insanların ortak kullandıkları mekânlar da bu bölümde yer alıyor. Örneğin tiyatrolar, futbol sahaları...

Tematik turlardan söz etmiştiniz...

RP: Bu fikir, Pera’yı ele alırken aklımıza geldi. Orada ne yapalım diye çok düşündük. Apartmanlar, tiyatrolar, sinemalar, gazeteler, pasajlara odaklanan ayrı ayrı rotalar çizilebilir; pek çok semt için gastronomi kültürü rotaları da oluşturulabilir.

Rotaları nasıl belirlediniz?

NA: Belirlediğimiz semtlerde ne var ne yok diye önce literatür çalışması, sonra da saha çalışması yaptık. Sahada hem mahalleliyle tanıştık, hem de KarDes’e ekleyebileceğimiz binaları araştırdık. Her turun rotasında yer alacak durakların sayısının 7 ila 15 arasında olması, bunların birbirine üç-beş dakikalık yürüme mesafesinde bulunması gerekiyordu. Rotaları bunlara dikkat ederek oluşturduk.

Saha çalışması esnasında herhangi bir sorunla karşılaştınız mı?

NA: Sahafı, bakkalı, restoran işletmecisi, nereye gittiysek bize çok yardımcı oldu. O yüzden hiç sorun yaşamadık.

RSP: Sorun yaşamayı bırakın, konuştuğumuz herkes bizi çok iyi karşıladı. KarDes’te, mekânlarla, yapılarla ilgili tarihsel anlatıları görünür kılıyoruz. Saha çalışmasında, büyüklerinden dinledikleri hikâyeleri, anlatıları bize aktaran çok insan oldu. “Şununla görüşebilirsiniz”, “Şurasıyla ilgili şöyle bir anlatı vardı”, “Şurada şöyle bir şey var, onu da ekleyebilirsiniz” gibi önerilerde de bulundular.

Uygulamanın içeriği sürekli olarak güncellenecek mi?

NA: Evet. KarDes üzerine çalışmaya başlarken altı tur, 12 de sözlü tarih çalışması yapacağız diye yola çıkmıştık. Şu âna dek 40 sözlü tarih görüşmesi yaptık ve 12 tur hazırladık. Bunları artırmak için çalışıyoruz. Yeşilköy, Kumkapı, Fatih, Üsküdar, Kuzguncuk, diğer adalar için de tur rotaları hazırlamak istiyoruz. Hatta KarDes’in, İstanbul’la sınırlı kalmaması gerektiğini düşünüyoruz.

Uygulama heyecanla karşılandı ve büyük ilgi gördü. Size ne tür yorumlar ulaştı?

Atom Şaşkal: KarDes beklediğimizin üzerinde olumlu tepki aldı. Sosyal medyada çok güzel yorumlar aldık. Twitter’da biri, bir arkadaşına, KarDes’i kastederek, “Böyle bir aplikasyon çıkmış, birlikte gezelim” yazmış. Uygulama Türkçe ve İngilizce hizmet veriyor; Rumca, Ermenice, İbranice, Süryanice versiyonlarının hazırlanmasını isteyenler oldu.

RSP: Bir arkadaşımız Kadıköy’de yürürken KarDes’i dinliyormuş. Yeni Moda Eczanesi’nin önünden geçerken durmuş. İçerideki “Ne dinliyorsun?” diye sormuş, o da anlatmış. İçerideki de “Bu benim babamın hikâyesi” demiş.

KarDes ilk günlerde, AppStore’un seyahat kategorisindeki en popüler üçüncü uygulama oldu. Twitter’a koyduğumuz tanıtım videosu 500 bine yakın etkileşim aldı, 200 bine yakın kişi tarafından da izlendi. Arşivlerini paylaşmak isteyen insanlar bize ulaştı. Biri, Pera’ya dair görsel arşivini bizimle paylaşabileceğini söyledi. Ankara’dan bir mimarlık öğrencisi “Ankara’da çalışmak isterseniz gönüllü olarak sürece destek olmak, katkıda bulunmak isterim” dedi.

Tanıtım metninden

KarDes, İstanbul’un çokkültürlü mirasını ve çokkatmanlı yapısını keşfetmek isteyen kullanıcılar için Türkçe ve İngilizce, kişisel gezi rehberi olarak tasarlanmış bir mobil uygulamadır. KarDes uygulaması, kullanıcısına İstanbul’daki 900’e yakın çokkültürlü yapının yerini ve tarihini keşfetme, hafıza turları ile İstanbul’un çeşitli semtlerinde yürürken orada yaşamış kişilerin hikâyelerini dinleme, semtlerin ve mekânların eski fotoğraflarını görme veya hayal etme imkânı sunuyor. KarDes, toplumsal belleğe ışık tutarak İstanbul’un çoğulcu hikâyesinin anlatılmasına katkı sağlıyor.

Uygulamada yer alan keşfet özelliği sayesinde kullanıcılar, İstanbul’un kapsamlı kültürel miras envanteri ile birlikte belki her gün karşılaşılan fakat fark edilmeyen kültürel miras yapılarının konumuna, inşa tarihine ve bazıları hakkında kısa bilgilere erişebilecekler.

Bilinen semtlerin bilinmeyen mekânlarını görünür, hikâyelerini duyulur kılmayı hedefleyen KarDes, her biri ortalama iki saat süren hafıza turuyla farklı bölgelerin çokkültürlü geçmişlerini ortaya çıkarıyor. (…) Barındırdığı 40’a yakın sözlü tarih görüşmesiyle dinamik bir anlatı sunan ve yeni turlarla sürekli olarak güncellenen KarDes’le Yorgo’nun Gül Bahçesi’ni, Büyükdere Dondurmacısı’nı, Apoyevmatini gazetesini, Hamal Taşı’nı keşfedebilir; Knar Sıvacıyan’ın, Abdi Çelebi Camii’nin, Narmanlı Han’ın, Galata Mevlevihanesi’nin, Deniz Kızı Eftelya’nın, Büyükada Saat Kulesi’nin, Anadolu Kulübü’nün hikâyelerini dinleyebilirsiniz.