Karabağ sorununu satranç ustaları çözsün

FATİH GÖKHAN DİLER
[email protected]

14 Ocak 2014 günü, dünyanın en önemli oyuncularından, Bakü doğumlu bir Azerbaycanlı satranç ustası, Vugar Gashimov, 27 yaşında, beyin tümörüne karşı verdiği uzun savaştan sonra, tedavi gördüğü Almanya’da hayatını kaybetti.
 

Gashimov’un ölüm haberi Dünya Satranç Federasyonu’nun sitesinde duyurulduktan sonra, satranç dünyasından pek çok ünlü sima taziye mesajları gönderdi.
 

Üzüntülerini dile getirenler arasında Ermeni bir aileden gelen ve Gashimov gibi Bakü doğumlu olan, satranç dünyasının efsane ismi Garry Kasparov’un yanında, dünyanın iki numarası Levon Aronian ve bir diğer Bakü doğumlu satranççı Elina Danielian’ın da olması, iki önemli satranç ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan’ın, güncel siyasetten uzaklaşarak nasıl yakınlaşabileceklerini gösterdi.
 

Vugar Gashimov, 24 Haziran 1986’da, Azerbaycan henüz Sovyerler Birliği’nin bir parçasıyken Bakü’de dünyaya geldi ve daha 6 yaşındayken babasından satranç öğrenmeye başladı. Gashimov’un doğum yeri olan Bakü aynı zamanda dünyanın satranç başkentlerinden biri, tüm zamanların en büyük oyuncularından olan, eski dünya şampiyonu Garry Kasparov ve dünyada satranç ustası unvanını kazanan en genç oyuncu olan Teymur Rajabov, Bakü’de doğup, satranç eğitimini burada alan önemli isimlere iki örnek. Satrancın Bakü’de popülerleşmesi ve adeta bir kitle sporu haline gelmesi, Garry Kasparov’un 1985’teki Dünya Satranç Şampiyonası’nda, Anatoly Karpov’a karşı aldığı efsanevi galibiyete zirve yapmıştı.

Kariyeri büyük bir hızla ilerleyen Gashimov için, eğitmeni, zamanın Sovyetler Birliği şampiyonu olan Rus satranç ustası Vitaly Tseshkovsky “Bana bir volkanı anımsatıyor. Sonsuz bir hayal gücü var. Tam anlamıyla umutsuz bir durumda dahi çözüm üretebilir. Bir gün Dünya Satranç Şampiyonu olacak birisiyle çalıştığımdan hiç şüphem yoktu” diyor.

1999’da, 14 yaşındayken Kasparov Turnuvası’nı kazanarak kendisine yönelik övgülerin tesadüf olmadığını kanıtlayan Gashimov, bu turnuvadan sonra art arda gelen üç beyin ameliyatı sonrası zorunlu bir ara verdi, 2007’deki geri dönüşünden sonra “Üçüncü ameliyatımdan sonra doktor, ‘Git ve oyna dostum. Ve hiçbir şeyi kafana takma. Artık özgürsün’ dedi. Bunlar hayatımda duyduğum en güzel cümlelerdi” diyordu. Dönüşüyse görülmeye değerdi, Fransa’daki Capelle La Grande turnuvası ve Azerbaycan’da Grand Prix’deki bireysel başarılardan sonra ülkesini Avrupa şampiyonluğuna taşımıştı. Onun katkısıyla Azerbaycan, Rusya ve Ukrayna gibi satranç devlerini geride bırakırken kendisi de, genç yaşına ve yaşadığı tüm zorluklara rağmen dünya sıralamasında 6.’lığa yükselmişti.

Beraberlik teklifi

7 Kasım 2011’de Azerbaycan takımı, Porto-Carras, Yunanistan’da, Fransa’yla karşılaşıyordu ve Fransa’nın iki numarası Maxime Vachier-Lagrave’le oynadığı maçın 90. dakikasında Gashimov birdenbire olduğu yerde çöktü. Olaydan sonra Fransa takımı beraberlik teklif etti. Kaptanlar toplantısından döndüğünde boş masalarla karşılaşan Fransa kaptanı Pavel Tregubov “Gashimov’un bayıldığı söylendi. Azerbaycanlı oyuncular doktor bulmaya gittiler ve devam etmek mümkün değildi. Oyuncuların beraberlik kararını destekledim” diyor. Sağlık sorunlarına rağmen Gashimov pes etmedi. Sonraki 5 günde 4 maç daha yaptı ve 2 galibiyet 2 beraberlikle turnuvayı tamamladı. Takımıysa şampiyon Almanya’nın ardından 2. oldu.

2 yıl sonra Azerbaycan şampiyonluk unvanını geri kazanırken, Gashimov neredeyse bir yıldır Almanya Heidelberg’de tedavi altındaydı. Gashimov, 30 Kasım 2013’te, son röportajında Azerisport’a şunları söylüyordu: “Sporcu arkadaşlarım muhteşem. Onların sözleri daha iyi hissetmemi sağlıyor. 2014’te eve döneceğim ve kesinlikle tekrar satranç oynayacağım.”

İmkânsız ziyaret

11 Ocak 2014’te gözlerini yumduğunda Ermenistan-Azerbaycan barışını en çok savunan entelektüellerden ve tüm zamanların en büyüğü olarak gösterilen Garry Kasparov, Azerbaycanlı satranç ustası için üzüntüsünü dile getirdi. Kasparov da Gashimov gibi Bakü doğumlu ve Ermeni kökenli ailesi 1990’da evlerini terk edip Moskova’ya kaçmak zorunda kalmıştı. Kasparov o günler için “Korkunç bir psikolojik travmaydı ve düşüncesi hâlâ acı veriyor” diyor. Büyük usta, Ermenistan ve Azerbaycan arasında barış sağlanmadığı takdirde 2016’da doğduğu kentte yapılacak satranç olimpiyatlarına çok üzülerek de olsa gidemeyeceğini açıklamıştı: “Ermenistan ve Azerbaycan arasında ne tür bir ilişki olduğunu herkes biliyor, bu sebeple halen Bakü’yü ziyaret etmem imkânsız. İki taraf arasında çatışma varken Bakü’ye gidemem. Sadece sıradan insanlara zarar veren bu anlaşmazlığın çözülmesi için vakit çoktan geldi.” Kasparov, hemşerisi, Azerbaycanlı satranç ustası Vugar Gashimov’un ölümünün hemen ardından Twitter’dan şu mesajı paylaştı. “27 yaşında uzun bir hastalıktan sonra ölen Bakü doğumlu Vugar Gashimov’un arkadaşlarına ve ailesine taziyelerimi iletiyorum. Gashimov dünya sıralamasında ilk ondaydı ve karşılaştığı sağlık sorunlarını düşündüğünüzde, bu özellikle olağanüstü. Çok üzücü.”

ERMENİSTANLI USTALARDAN TAZİYE

Gashimov’un ardından taziyelerini ileten bir başka önemli satranç ustası ise Ermenistan’dan, dünyanın 2 numarası Levon Aronian ve kendisi de Bakü doğumlu olan Elina Danielian’di. Prestijli Tata Steel Satranç Turnuvası’ndaki ilk tur maçının hemen ardından, konuşan Levon Aronian “Azerbaycanlı oyuncu arkadaşımdan olumsuz sağlık koşulları içinde olduğunu biliyordum. Bu kadar genç ve bu denli yetenekli birisinin hayatını kaybetmesi büyük bir üzüntü. Çok, çok üzgün hissediyorum. Aramız oldukça iyiydi ve ilginç maçlar yapmıştık” şeklinde konuşurken, Danielian ise “Çok büyük bir üzüntü yaşıyorum, hayat bazen çok acımasız olabiliyor. Gerçekten çok parlak bir insandı, onun çocukluğunu hatırlıyorum. Çok hoş bir anı gerçekten, o daha çocukken bir maç yapmıştık, sanırım 1998 yılıydı ve ikimiz de turnuva için İspanya’da bulunuyorduk. Bana beraberlik teklif etmişti ama kabul etmedim, daha yaşı küçük, onu kandırabilirim diye düşünmüştüm ama olmadı. Daha o zamandan çok belliydi, gerçekten çok yetenekli biriydi” dedi.