Գաղթականներու ժամադրութեան մղձաւանջը

ՎԱՐԴԱՆ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

[email protected]

Բոլորին ծա­նօթ իրո­ղու­թիւն է, որ Թուրքիա կը մեր­ժէ պա­տերազ­մէն փա­խելով իր եր­կի­րը ապաս­տա­նած­նե­րուն գաղ­թա­կանի իրա­ւունքներ ճանչնալ։ Պաշ­տօ­նական յայ­տա­րարու­թիւննե­րուն մէջ անոնք կը նշուին «հիւր» կո­չու­մով։ Բնա­կան է որ «հիւր»ը իրա­ւունքներ չու­նե­նար եւ կը բա­ւարա­րուի իրենց մա­տու­ցուածով։ Ներ­կա­յիս Սու­րիա, Իրաք, Աֆ­ղանստան եւ այլ ալէ­կոծուած եր­կիրնե­րէ փա­խելով Թուրքիոյ մէջ բնա­կու­թիւն հաս­տա­տող­նե­րուն թի­ւը կը գե­րազան­ցէ եր­կու մի­լիոնը։ Թուրքիա ապաս­տա­նած այս գաղ­թա­կան­նե­րը, երբ գաղ­թա­կանի իրա­վիճա­կով Եւ­րո­պական եր­կիրներ ըն­դունուե­լու հա­մար կը դի­մեն ՄԱԿ-ի հա­մապա­տաս­խան գրա­սենեակ, իրենց կ՚առա­ջար­կուի մին­չեւ 2022 թուակա­նի եր­կա­րող ժա­մադ­րութիւններ։ Այս իրո­ղու­թիւնը վեր­ջին ան­գամ նկա­տեցինք Եոզ­ղա­տի մէջ բնա­կու­թիւն հաս­տա­տած 72 իրա­քահա­յերու օրի­նակով։ Այսքան եր­կար ժամ­կէ­տի պատ­ճա­ռաբա­նու­թեան հա­մար դի­մեցինք Ապաս­տա­նու­թեան եւ Գաղ­թի Հե­տազօ­տու­թեան Կեդ­րո­նէն Մէ­թին Չո­րապա­թըրին, որ «Ակօս»ին տուաւ հե­տեւեալ բա­ցատ­րութիւննե­րը։ «Թուրքիա Եւ­րոմիու­թեան ան­դա­մակ­ցե­լու ծի­րէն ներս 2013-ին պատ­րաստեց օրի­նագիծ մը, որ նոյն տա­րի ըն­դունուեցաւ Եւ­րօ Խորհրդա­րանի կող­մէ։ Այս օրէն­քի շրջագ­ծով ապաս­տա­նեալ­նե­րը դա­սաւո­րուե­ցան վեց տար­բեր դրու­թեան մէջ՝ ա) Ապաս­տա­նու­թեան դի­մող, բ) գաղ­թա­կան, գ) պայ­մա­նաւոր գաղ­թա­կան, դ) երկրոր­դա­կան խնամ­քի են­թա­կայ անձ, ե) ժա­մանա­կաւոր խնամ­քի են­թա­կայ անձ, զ) մարդկա­յին բնա­կու­թիւն ու­նե­ցող անձ։ 2014-էն այս կողմ Թուրքիա եկող­նե­րը այս բա­ժան­մունքնե­րուն տակ կը դա­սաւո­րուին։ Գաղ­թա­կանի իրա­վիճա­կը ի զօ­րու է միայն Եւ­րո­պական եր­կիրնե­րէ Թուրքիա ապաս­տա­նիլ ու­զողնե­րուն հա­մար։ Սու­րիայէն եկող­նե­րուն հա­մար յա­տուկ կար­գա­վիճա­կ մը որ­դեգրուեցաւ՝ -ժա­մանա­կաւոր պահ­պանման կար­գա­վիճակ- այս կար­գա­վիճա­կը կը գոր­ծա­ծուի զան­գուածա­յին գաղ­թե­րու պա­րագա­յին»։

Մէ­թին Չո­րապա­թըր մին­չեւ 2022 յե­տաձգուող տե­սակ­ցե­լու ժա­մադ­րութիւններն ալ կը բա­ցատ­րէ Եւ­րո­պայի եր­կիրնե­րուն Թուրքիայէն եկող գաղ­թա­կան­նե­րը ըն­դունե­լու մա­սին դժկա­մու­թեամբ։ «Եւ­րո­պական եր­կիրնե­րը սահ­մա­նափա­կում մը ճշդած էին եւ ար­դէն այդ սահ­մա­նը հա­սած են։ Միայն բա­ցառիկ երե­ւոյթնե­րու ըն­թացքին յա­տուկ թոյլտուու­թիւններ կը գոր­ծադրուին։ Այդ բա­ցառու­թեան օրի­նակ կը հա­մարուի Թուրքիոյ մէջ դար­մա­նու­մը ան­կա­րելի հի­ւան­դութեան մը վա­րակուիլ, ըն­տա­նեկան բո­լոր պա­րագա­ները կորսնցու­ցած մա­նուկ մը, եւ այլն։ Վե­րոյի­շեալ օրէն­քի ըն­դունու­մէն ետք հիմ­նուեցաւ «Գաղ­թի Ղե­կավար­ման Ընդհա­նուր Տնօ­րէնու­թիւն» մը եւ «Գաղ­թա­կան­նե­րու Զօ­րակ­ցե­լու Միու­թիւն» անուն հա­սարա­կական կազ­մա­կեր­պութիւ­նը։ Ժա­մադ­րութիւննե­րը այս միու­թիւնն է որ կը ճշդէ։ Նախ­քան օրէն­քին ըն­դունուիլը, դի­մումնե­րը շատ աւե­լի կարճ ժա­մանա­կի մէջ կը դա­սաւո­րուէին։ Իսկ օրէն­քի ըն­դունուելէն վերջ շատ մեծ պա­հանջ գո­յացաւ եւ ժա­մադ­րութիւններն ալ յե­տաձ­գուեցան։ Բայց կը հա­ւատամ որ դրու­թիւնը պի­տի փո­խուի եւ այդ թուական­նե­րը կրճա­տել կա­րելի պի­տի ըլ­լայ»։

Չո­րապա­թըրի այս բա­ցատ­րութիւննե­րէն ետք դի­մեցինք Գաղ­թա­կան­նե­րու Զօ­րակ­ցութեան Միու­թեան վար­չա­կան­նե­րէն Վուրկուն Քավ­լա­քին։ Ան ալ իր կար­գին նշեց որ ՄԱԿ ամէն օր շուրջ 20 ան­ձե­րու հետ կը տե­սակ­ցի։ «Ներ­կա­յիս Իրաք­ցի­ներու հա­մար 2022 ալ չէ, այլ 2023-ին ժա­մադ­րութիւն կու տան։ Աֆ­ղանստանցիներուն առհասարակ ժամադրութիւն չեն տար»։