Kafkaslar’da yeni gerginlik: Ermenistan arabulucu olabilir mi?
Geçen hafta Gürcistan'da binlerce muhalif, Rus heyetin 26. Ortodoks Parlamentolaarası Genel Asamblesi’ne katılması ve Rus Milletvekili Gavrilov'un, parlamento başkanı makamında konuşma yapması nedeniyle protesto için Gürcistan Parlamentosu önünde toplanmıştı. Muhalif göstericiler Parlamento’yu kuşatarak içeri girmeye çalışırken, polisle aralarında arbede yaşandı. Polis, protestocuları dağıtmak için biber gazı, plastik mermi ve tazyikli su kullandı. Emniyet güçleri sabah saatlerine kadar Tiflis caddelerine dağılmış protestocuları gözaltına almayı sürdürdü. Gürcistan basınına göre olaylarda aralarında polis, protestocu ve gazetecilerin bulunduğu toplam 240 kişinin yaralandığı bildirildi.
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Grigoriy Karasin Gürcistan’daki Parlamentolar-arası Ortodoks Meclisi Genel Kurulu toplantısının iptaline yol açan “radikal güçlerin” eylemlerini öfkeyle karşıladıklarını söyledi. Karasin, “Buna rağmen iki ülke halkının çıkarlarına uygun olan Rus-Gürcü ilişkilerini normalleştirme politikasını sürdürme niyetindeyiz” diye konuştu.
Gürcistan'da yaşananlardan sonra Parlamento Başkanı Irakli Kobakhidze görevinden istifa ederken, Gürcü Rüyası Partisi Genel Sekreteri Kaha Kaladze “Alınan bu karar halkın karşısında bir sorumluluktur” dedi. Gazetecilere konuşan parti grup Başkanı Mamuka Mdinaradze, Kobahidze’nin yerine göreve parlamento çoğunluğu lideri Archil Talakvadze’nin geleceğini ifade etti.
Karşılıklı suçlamalar
Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili Rusya'yı ülkedeki protestoların sorumlusu olarak gösterdi. "Rusya bizim düşmanımız ve işgalcidir. Beşinci kol, sıcak bir savaştan daha tehlikeli olabilir." dedi. Zurabişvili beşinci kol sözüyle “Rusya’nın Gürcistan’da casusluk, propaganda ve sabotaj çalışmaları yaptığını” öne sürerken, Kremlin'den gelen açıklamalarda Gürcistan'daki politikacılar "Rusya karşıtı provokasyon" yapmakla suçlandı.
Rusya Başbakanı Dmitri Medvedev, Gürcü yönetiminin, ülkede yaşanan olayların sorumlusu olarak Rusya'yı göstermek istediğini söyledi. Gürcistan'da yaşananları "radikal muhalefet ile iktidar güçleri arasındaki siyasi mücadele" olarak tanımlayan Medvedev, Gürcistan Devlet Başkanı Zurabişvili'nin Rusya için "düşman ve işgalci ülke" ifadelerini kullanmasını ise "profesyonellikten uzak bir açıklama" olarak nitelendirdi.
Gürcistan'ın Rusya ile ilişkileri ülkede hassas konulardan biri. SSCB’nin dağılmasının ardından bağımsızlığına kavuşan ülke, ABD ve AB ile iyi ilişkiler yürütmeye çalışıyor. Muhalefet ise, 2012'den beri iktidarda olan Gürcü Rüyası Partisi'ni Moskova'ya karşı yeterince katı bir duruş sergileyememekle suçluyor.
Uçaklar için yeni güzergah: Yerevan
Rusya ile Gürcistan arasında 2008'deki savaşın yaralarının sarıldığı bir dönemde tırmanan gerginlik, son yıllarda Rusyalı turistlerin akın ettiği Gürcistan'da büyük kaygı yarattı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Gürcistan'a düzenlenen uçak seferlerinin geçici olarak durdurulmasını öngören kararnameyi imzaladıktan sonra, Rus vatandaşların tatil rotası olarak Gürcistan’ı seçmemesini istedi. Gürcistan Havayolları ise "alternatif rota" buldu. Georgian Airways, 8 Temmuz'dan itibaren Moskova-Tiflis uçuşlarının direkt değil, Yerevan aktarmalı olarak yapılacağını duyurdu.
Bu arada Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Tiflis’ten Gürcistan’da bulunan Rus gazetecilerin ve Rusya vatandaşlarının güvenliğinin koşulsuz olarak sağlanmasının talep edildiği bildirildi. Bakanlığın açıklamasında, “Gürcü yetkililerden, ülkede bulunan hem Rus gazetecilerin, hem de tümüyle Rusya vatandaşları için koşulsuz olarak güvenliğin sağlanmasını talep ediyoruz” ifadelerine yer verildi.
Ekonomi zorlanıyor
Gürcistan Lari’si, ABD Doları karşısında tarihin en düşük seviyesine geriledi. İzvestiya gazetesinin haberine göre, olayların ertesinde Gürcistan’da dolar kuru 2,83 Lari’ye kadar düştü. Ülkenin para birimi bir günde yaklaşık yüzde 1,4 değer kaybetti.
Gürcistan parasındaki sert düşüş, Putin’in bu ülkeye geçici olarak uçak seferlerini yasaklamasına piyasaların verdiği tepkiye bağlanıyor. Gürcistan Oteller Federasyonu Başkanı Şalva Alaverdaşvili, Rusya’nın Gürcistan’a uçuşları tamamen yasaklaması halinde Gürcistan ekonomisinin kaybının 750 milyon doları bulabileceğini öngördü.
Ermenistan ne yapabilir?
Ermenistan ve Gürcistan uzun yıllardır birlikte geliştirdikleri enerji, ulaşım ve turizm konularındaki işbirlikleri ile anılıyor, Kafkaslar’da örnek komşuluk ilişkileri geliştiriyor. Son dönemde yapılan araştırmalarda Ermenistanlı işadamlarının Gürcistan’da büyük yatırımlar yaptıkları gözlemleniyor.
Siyaset bilimciler, Rusya-Gürcistan arasındaki gerginlikte iki ülke ile de arası oldukça iyi olan Ermenistan’ın aracı rolünü üslenmesinin doğru olacağını belirtiyorlar.
Rusya ve Gürcistan arasındaki sorunun derinleşmesi ve uzun sürmesi bölge açıdan dezavantaj yaratabilir. Ülkeler arasındaki sorunların çözümünde istenilen asgari şey, ülkelerin resmi olmasa da Track 1.5 (yarı resmi) Track 2 (gayrı resmi) formatlarda yan yana gelmeleri. Bu yöntem yıllar önce Ermenistan ve Türkiye ilişkilerinde de kullanılmıştı.
Ermenistan’ın bu tip bir temas sırasında aracılığa en uygun ülke olduğu ve Paşinyan Hükümeti’nin böyle bir misyonu kabul edebileceği düşünülüyor. Bir başka “ülkeleri yaklaştırma planı” ise Ermenistan Parlamentosu çalışma grupları ya da Ermeni Apostolik Kilisesi ile Gürcü ve Rus Ortodoks kiliseleri yardımı ile tarafları aynı platforma çekebilmek.
Gürcistan-Rusya ilişkileri neden gergin?
Gürcistan ile Rusya arasında 2008 yılında 5 gün süren bir savaş çıkmıştı. Savaşın nedeni, özerk Abhazya ve Güney Osetya bölgelerinin Gürcistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlıklarını ilan etmeleriydi. Rusya, Gürcistan'ın ayrılıkçı bölgelerini bağımsız devletler olarak tanımış, bu bölgelerdeki insanların seyahat özgürlüğünün kısıtlanmaması için Rus pasaportu vermişti. O zamandan beri Rusya ile Gürcistan arasında düzenli bir diplomatik ilişki yok. Diplomatik ilişkiler iki ülkedeki İsviçre diplomatik misyonlarındaki özel Rusya ve Gürcistan masalarından düzenleniyor.
