Ivır zıvır şeylerle oyalanmaya karşı mücadele kılavuzu
GÖZDE KAZAZ
Yayın hayatına yeni başlayan Metropolis Yayıncılık, ilk iki kitabını Eylül ayında okuyucuyla buluşturdu. Edebiyat dışı türde ve çoğunlukla çeviri kitaplar basacak olan Metropolis’ten çıkan ‘İnsan Neden Vegan Olur?’ kitabında, uzun yıllardır vegan yaşayan iki hukuk profesörü, vegan beslenmeye yönelik ‘İyi ama...’ diye başlayan otuzdan fazla soruya verdikleri cevaplarla, veganlığa karşı bahaneleri teker teker çürütmeyi amaçlıyor. İlgilenenler için kayda değer bir çalışma, fakat konumuz bu değil. Konumuz, ‘kişisel gelişim kitapları’ sınıfına alabileceğimiz, aslında derinlere gizlenmiş yerleşik bir davranış bozukluğuna çözüm sunmayı amaçlayan diğer Metropolis kitabı.
Yetiştirmeniz gereken bir yazı/ proje var diyelim, fakat o yazının başına her oturuşunuzda yarın da yapabileceğinizi düşünüyor, tam o sırada internette ‘bir ara bakarım’ dediğiniz bir videoyu hatırlıyorsunuz ya da evde yapmanız gereken bir iş tam o anda aklınıza geliyor ve yarın yazıya kesin başlayacağınız inancıyla masanın başından kalkıyorsunuz. İşte kitabın konusu tam da bu davranış. ‘Prokrastineyşın’’, (İngilizce; procrastination) erteleme, oyalanma, ağırdan alma, sürüncemede bırakma, geciktirme ve savsaklama anlamlarına gelen bir kelime. Kökeni Latince, ‘yarına ertelemek’ demek. ‘Prokrastineyşın’ kitabının alt başlığı zaten neyle mücadele etmek üzerine olduğuna dair yeteri kadar bilgi veriyor: “Başlanıp bitirilmesi gereken işleri inatla erteleme, savsaklama ve oturup çalışmak yerine ıvır zıvır şeylerle oyalanma alışkanlığıyla mücadele kılavuzu”.
Kitabın yazarı Dr. Timothy A. Pychyl, 20 yıldır savsaklama davranışının sırlarını çözmeye uğraşan bir akademisyen. Kanada’daki Carleton Üniversitesi’nde psikoloji bölümünde öğretim üyesi olan Dr. Pychyl, savsaklama davranışı üzerine yazdığı akademik yayınların yanı sıra ‘iProcrastinate’ podcast yayınları ve ‘Psychology Today’de yayınlanan ‘Erteleme’ blog sayfasıyla da hatırı sayılır bir kitleye ulaşmış. Türkçeye çevrilen bu ilk kitabında Pychyl, savsaklamanın gizemli yollarını ve nasıl üstesinden gelebileceğimizi, epey kısa ve öz tutmaya özen göstererek anlatıyor.
Hayatı erteleyenler
Öncelikle savsaklamanın tam olarak ne olduğunu ortaya koyarak başlıyor Dr. Pychyl ve nüfusun yüzde 20’sinde kronik olarak yerleşmiş bu davranışı şöyle tanımlıyor: Yapılması gereken bir işin bile isteye ertelenmesi, hem de bu ertelemenin kötü hissettireceğini bile bile. Bu konuda yıllar boyunca yaptığı araştırmalar, savsaklama davranışının pek de masum olmadığını kanıtlar nitelikte. Bu konuda yapılan anketlere göre savsaklayanların genel başarı düzeyi daha düşük, daha fazla olumsuz duyguyla yüklüler (ertelediğiniz işin sizde yarattığı o devasa vicdan azabını düşünün) ve sağlık sorunlarından daha fazla şikayet ediyorlar. Evet daha sağlıksızlar, çünkü hem savsaklamak eninde sonunda insanları daha stresli bireyler haline getiriyor, hem de kronik savsaklar sağlıkları için gereken davranışları da (dengeli beslenme, spor vs.) savsaklama eğiliminde.
Peki ne yapmak lazım? Dr. Pychyl, savsaklama davranışının esasında hayatın gerçeklerinden kaçmak, bir nevi hayatı ertelemek anlamına geldiği tespitini yapıyor ve savsaklayan insanların bir otokontrol sorunu yaşadığını söylüyor.
Yazara göre kronik savsakların temel sorunu, olumsuz duygularla yüzleşme eksikliği; yani temelde o sırada yapmamız gerekenlerden kaçıyoruz, çünkü zevk aldığımız şeyleri yapmamız gerektiğine dair bir inancımız var. Fakat kim her yaptığımızdan zevk almamız gerektiğini söyledi ki?
‘Prokrastineyşin’ kitabı, ‘yarın yaparım’ dediğimiz ve o yarının hiçbir zaman gelmediği işleri ertelememek üzere birkaç işe yarar öneri de sunuyor. Örneğin işe oturdunuz ve aklınıza yapabileceğiniz – ve keyif alacağınız- başka bir şey geldi. İlk yapmanız gereken şey kıpırdamadan durmak. Eğer kendinizi iyi hissettirecek bir şeye doğru yönelirseniz kaybettiniz demektir. Bundan sonraki adımları kitapta bulmak mümkün.
Ah şu internet!
‘Prokrastineşyın’ın son bölümü, günümüzde savsaklama davranışını en çok besleyen yerle ilgili önemli tespitlerde bulunuyor: internet teknolojileri. Artık çoğumuz bilgisayarda çalışıyoruz ve internet hem bilgisayar hem de yanı başımızda duran telefonlarla dikkatimizi dağıtma konusunda büyük bir usta. Dr. Pychyl’in bu konuda da önerdiği çok basit bir yöntem var; çalışmaya başlamadan önce bilgisayarınızda işinize yaramayacak her şeyi kapatın, e-maillere bakmayın, telefonunuzun mesajlaşma uygulamalarını da bir zahmet kapatın.
‘Prokrastineyşin’, birtakım sorumluluklarını ertelemeyi alışkanlık haline getirenlerin bu durumu nasıl engelleyeceğine dair epey pratik ve uygulanabilir bilgiler sunuyor. Ama elbette bir kitaptan mucizeler yaratmasını bekleyemeyiz; eğer ilk adımı atmaya hazır değilseniz ve inatla ‘ben son dakikada daha iyi iş çıkarıyorum’ diyorsanız kitabın sizin için yapabileceği pek bir şey yok.
Prokrastineşyın
Timothy A. Pychyl
Çeviri: Onur Öztürk
Metropolis Yayıncılık
116 sayfa.
