IŞİD’i soykırımdan yargılamak mümkün mü?
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, 17 Mart günü yaptığı açıklamayla IŞİD’in Ortadoğu’da ‘soykırım’ suçu işlediğini beyan etmişti. Bu açıklamanın ardından Beyaz Saray ve ABD Dış İşleri Bakanlığı’nda, IŞİD’i soykırım suçundan yargılamanın yolları aranıyor. Beyaz Saray Dışişleri Komitesi’nin geçtiğimiz hafta 26 Mayıs Perşembe günü düzenlediği ‘IŞİD Soykırım Deklarasyonu: Sonra Ne Olacak?’ başlıklı oturumda uluslararası mahkemeler ve diğer yargılama araçları tartışıldı.
Kerry’nin sözleri
ABD Başkanı Barack Obama ve yönetimi, IŞİD için ‘soykırım’ ifadesini kullanmadan önce, bu ifadenin yerindeliği konusunda aylar süren bir karar aşaması yaşandı. 17 Mart günüyse Dışişleri Bakanı Kerry, IŞİD’in Ortadoğu’daki Ezidilere, Hıristiyanlara ve Şii Müslümanlara soykırım yaptığını açıkladı. Kerry şöyle konuşmuştu: “Tüm gerçekler bağımsız uluslararası bir araştırma ve yetkin bir mahkeme ya da yargı organının yürüteceği resmi bir karar süreciyle açıklığa kavuşturulmalı. ABD bu katliamlara dair delil toplama, dökümantasyon, muhafaza etme ve analiz çabalarını güçlü bir şekilde destekleyecek ve bu suçun faillerinin sorumluluğunun ortaya çıktığını görmek için elinden geleni yapacaktır” dedi.
Dışişleri Komitesi’nin oturumunda öne çıkan konuların başında sürecin karmaşıklığı oldu. Oturumda söz alanlar Columbus Şövalyeleri’nden Carl Anderson, ABD Barış Enstitüsü’nden Sarhang Hamasaeed, Keldani Asuri Ticaret Birliği, Sierra Leone Özel Mahkemesi Savcısı David Crane ve Holokost Müzesi’nden Naomi Kikoler oldu.
IŞİD üyelerini soykırım suçundan yargılamak çeşitli nedenlerden ötürü karmaşık bir süreç. Öncelikle IŞİD, gerçek bir devlet olarak tanınmıyor, üyeleriyse bu sebeple ‘devlet dışı aktör’ olarak kabul ediliyor. IŞİD üyelerinin bir kısmı da dünyanın çeşitli ülkelerinden bölgeye gelip örgüte katılmış durumda. Bu kişilerin vatandaşı olduğu ülkeler soykırım yargılaması sürecinde zorluk çıkarabilir. Diğer yandan IŞİD’in kesin bir hiyerarşik yapısı bulunduğu için hangi savaşçının neyden suçlanacağıyla ilgili sorular oluşabilir. Bir diğer meseleyse, IŞİD’den ele geçirilen savaşçıların nerede tutulacağı, Bağdat’ın Washington’un müttefiki olmasından dolayı bu konuda Irak’ta bir sorun görülmese de, Suriye’deki tutsaklar için aynı kolaylığın yaşanmayacağı düşünülüyor.
Konuyla ilgili ABD basınından Politico’ya konuşan Dışişleri Bakanlığı Küresel Cezai Adalet Birimi’nden Shaun Coughlin, “Uluslararası Ceza Mahkemesi de dâhil, sorumluların uygun koşullarda yargılanacağı ulusal ve uluslararası düzeyde mecralar bulunuyor” dedi.
Bahsedilen bütün sorunların üstesinden gelinse de, IŞİD üyelerinin soykırım yaptığını ispat etmek için özel bir hukuki yapı ve çok sayıda kanıt gerekebilir.
‘Esas mesele’
Dışişleri Komitesi’nin oturumunda söz alan Sierra Leone Özel Mahkemesi Kurucu Savcısı David Michael Crane, “Soykırım ispatlanması çok zor bir suçtur. Belirli bir niyetle işlenen bir suçtur. Ancak bunu yapabiliriz. Tecrübemiz ve içtihadımız var. Esas mesele siyasi iradeyi göstermek” dedi.
IŞİD’in katliamlardan sorumlu tutulması konusunda ABD hükümeti yetkilileriyle işbirliği içinde olan Süryani aktivist Steve Oshana ise Politico’ya yaptığı açıklamada, oldukça yavaş işleyen Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni kullanmaktansa müttefik ülkelerle bir araya gelerek özel bir mahkeme kurulması taraftarı olduğunu belirtti.
ABD’deki kongre üyelerinin de benzer görüşte olduğu söylenebilir zira Dışişleri Bakanı Kerry’nin soykırım açıklamasından birkaç gün önce, ABD Kongresi’nden geçen tasarı, Suriye’deki soykırım, insanlığa karşı suçlar ve diğer savaş suçları için bir savaş suçları mahkemesi kurulmasını öngörüyor. ABD Küresel Geçiş Dönemi Adaleti İnisiyatifi’ne bağlı Ortadoğu’daki sivil toplum aktivistleriyse, şimdiden katliamlarla ilgili kurbanlardan ve tanıklardan 600 tanıklık topladı.
