İran’da muhalif müzisyene idam cezası
İdam cezasına çarpıtılan Tumac Salehi, 2022’de ‘uygunsuz’ başörtüsü taktığı iddiasıyla ahlak polisleri tarafından gözaltına alınan Mahsa Amini’nin ölümü üzerine başlayan protestoları şarkılarıyla desteklemişti.
Salehi ilk olarak Ekim 2022’de protestoları destekleyen açıklamalarından sonra tutuklanmış ve kendisine çok sayıda suçlama yöneltilmişti. Yargıtay kararıyla idam cezasından kurtulan Tumac Salehi, Temmuz 2023’te altı yıl üç ay hapis cezasına çarptırıldı.
Aynı yılın Kasım ayında kefaletle serbest bırakıldı ancak birkaç gün sonra ‘asılsız iddialar’ paylaştığı gerekçesiyle yeniden tutuklandı. Sanatçı, tutuklu kaldığı süreçte istihbarat ekipleri tarafından işkenceye ve baskıya maruz kaldığını bir videoda açık bir şekilde paylaşmıştı.
Salehi’nin avukatı Emir Reyisiyan, Ocak ayında İsfahan Devrim Mahkemesi’nin şarkıcıya daha önce beraat ettiği suçlamalara ek olarak yeni suçlamalar yönelttiğini paylaştı. 24 Nisan Çarşamba günü Sharq gazetesine konuşan Reisiyan, Devrim Mahkemesi’nin İran Yüksek Mahkemesi’nin af kararını göz ardı ettiğini, idam cezası vermeden önce yeni suçlamalar yönelttiğini söyledi.
Salehi’ye yöneltilen suçlamalar arasında ‘baği’ (silahlı isyan), iktidar ve düzene karşı propaganda ve isyanı kışkırtmanın yanı sıra yolsuzluk da yer alıyor.
Tumac Salehi’nin, idam kararına itiraz etmek için 20 günü var. Avukatlarından Emir Reisiyan, rapçinin idam cezasına itiraz edeceğini söyledi. BBC, İranlı yetkililerin karara dair yorumda bulunmadığını aktarıyor.
‘Karar uygulanmayabilir’
Tumac Salehi, muhalif duruşuyla biliniyor. Mahsa Amini’nin 2020’deki ölümünün ardından başlayan eylemlere destek vermesinden önce de, rejimi eleştirdiği için konserlerde sahne alması yasaklanmış, bunun yerine şarkılarını sosyal medyada paylaşmak zorunda kalmıştı. Salehi’nin çok büyük bir kitleye hitap ettiğini, İran’da kalma ve yaşadığı yerde direniş hakkını savunan biri olduğunu hatırlatan İranlı gazeteci ve yönetmen Mehdi Shabani, İran’da son haftalarda artan baskıyı ve sanatçının idam cezasını Agos’a yorumladı.
Uluslararası siyasi gelişmeler, İsrail ve İran arasındaki gerilim ışığında İran’da baskılar arttı. Ahlak polisinin baskıları güçlendirdiğine dair haberler görüyoruz. Salehi’nin idam cezası alması bu gelişmelerle bağlantılı mı?
Rejim, İsrail’le yaşanan gerginliğe bir fırsat olarak bakıyor. Ülke içinde baskıyı olabildiğince arttırdı. Doğru, kadınlar üzerinde baskı çok arttı. ‘Jîn, Jîyan, Azadi’den sonra ahlak polisi sokaklarda gözükmüyordu. Son bir haftadır her yerdeler. ‘Nur operasyonu’ isimli yeni bir operasyon yapıyorlar, sokak sokak geziyorlar. Eskiden bu ahlak polisleri, polis arabalarıyla gezerlerdi. Şimdi sivil kıyafetle motorla gezip kadınları durduran, para cezası yazan ve gözaltına alan ahlak polisler de oluyor. Bu sefer kadınlara çok fazla para cezası yazılıyor. Arabalara da sık sık kontrol var. Arabada başörtüsü olmayan kadın varsa, plakasını alıyor ve ceza kesiyorlar. İflas etmiş halde olduğu için bu yolla hem para kazanıyor, kadınlara yönelik baskıyı arttırıyor hem de halk arasında çekişme, çatışma yaratıyor. Takside başörtüsüz biri varsa taksici ceza alır. Başörtüsü olmayan kadınları taksiye alıp almama tartışması çıkıyor bu sefer.
İran’da rejim, Salehi’ye idam cezası kararından döner mi?
Tumac’ın idam cezası alması da geçen hafta oldu. Bu ciddi bir ceza. Hükümde idam cezasının yanı sıra üç sene müzik yapma yasağı, yurtdışına çıkma yasağı var. Bir de üst mahkemeye ‘idam kararını onaylamamayı tavsiye diyoruz’ gibi bir ibare var. Salehi’nin idam edilmesi zor gözüküyor. İtirazlar başladı, sosyal medyada kampanyalar başlatıldı. Geçen hafta emekliler eylem yaptı ve kendilerini açlığa mahkum eden devletin kadınlar üzerinde baskıyı arttırdığına, Salehi’ye idam cezası verdiğine yönelik sloganlar atıyorlardı.
Yani idamı gerçekleştirmezler diye düşünüyorum, tabii bence. Ama elbette halka korku salmaya çalışıyorlar, o yüzden emin olamıyoruz. Devlet halkı korkutmak için ‘kılıçlarını önden çıkarıyor’. Farsçada böyle bir deyim var. Rejim kılıçlarını önden çıkardı ve halka sallıyor.
