İntihal artık suç değil mi?

EMRE CAN DAĞLIOĞLU
[email protected]

19 Kasım 2013 tarihinde İstanbul Üniversitesi (İÜ) Rektörlüğü’nden, üniversitenin tüm birimlerine gönderilen resmi yazıyla birlikte ilgili yönetmelikte “Bir başkasının bilimsel eserinin veya çalışmasının tümünü veya bir kısmını kaynak belirtmeden kendi eseri gibi göstermek” olarak tanımlanan intihalin suç olmaktan çıkarıldığı tartışmaları başladı. İÜ’nün ilgili yazısında yer alan ifadelere göre, ‘Yükseköğretim Kurumları Yönetici, Öğretim Elemanı Ve Memurları Disiplin Yönetmeliği’nce 11. maddenin (a) bendinin 3. fıkrasında, intihalin cezasının “üniversite öğretim mesleğinden çıkarma” olarak tanımladığı belirtilerek, bu fiil ve cezanın üst kanunlarında yer almadığına dikkat çekiliyor. 

Dayanağı Danıştay kararı

Bu yazının dayanağı, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun Eylül 2012’de aldığı karar. 2005 yılında Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde öğretim üyesiyken, intihal yaptığı tespit edilen Kamil Can Bulut tarafından ‘meslekten çıkarma’ cezasına karşıaçılan davanın sonucunda, 16 kurul üyesinde 15’inin oyuyla Bulut’un itirazı haklı bulunmuş. Kararın gerekçesi ise, “2547 sayılı YÖK Yasası ile 657 sayılı Devlet Memurları Yasası’nda bu cezaya ilişkin bir düzenleme bulunmaması.”

Yüksek Öğretim Kurulu’nun (YÖK) 15 Nisan 2013 tarihinde tüm üniversite rektörlüklerine gönderdiği yazıda, üniversitelerden “yargı kararları doğrultusunda işlem tesis etmeleri” isteniyor. Bu bağlamda, daha önce intihal suçundan ötürü üniversiteden uzaklaştırılan akademisyenlere geri dönüş yolu açılmış oluyor.

‘İntihal disiplin suçu değildir’ anlamına gelmez

Bu konu hakkında, görüşlerine başvurduğumuz Avukat Başak Purut, “İlgili kararın mahkemenin ‘İntihal disiplin suçu değildir’ dediği anlamına gelmediğini' belirterek, esas meselenin ‘intihalin disiplin suçu olduğunu usulüne uygun şekilde mevzuatta belirlenmesi olduğunu’ dile getirdi. Mevcut şartlar altında “yönetmeliğin kanuna aykırı gözüktüğünü” söyleyen Purut, mahkemenin verdiği kararın, “kanuni dayanağı bulunmayan bu gibi yönetmelik hükümlerine göreverilmiş cezaların mahkemelerce kanuni dayanağı olmaması nedeniyle iptal edilme zorunluluğu” sebebiyle haklı sayılabileceğini ekledi.

‘Yüz kızartıcı suç olarak da değerlendirilebilir’

Fakat diğer yandanPurut,şu noktanın altını çiziyor: “Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde, ‘Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici hareketlerde bulunmak’ da bir devletmemurluğundan çıkarma cezasını gerektiren hal. Devlet memuru olan üniversite öğretim üyelerinin intihal durumlarında, buçerçevede işlem yapılabilmesi de bu durumda ihtimal dâhilinde olacaktır.” Ayrıca Purut, bu durumun “kanun koyucunun ilgili disiplin yönetmeliğinin hükümlerine dayanak teşkil edebilecek nitelikte bir maddeyi 2547sayılı Yükseköğretim Kanunu’na eklemesi”yle nihai çözüme kavuşturulabileceği görüşünde.

‘Etik kurullar, bu konuda güçlendirilmeli’

Emrah Göker (Sosyolog)

Şu anda etik kurullar, başlayacak araştırmaların, ‘mahremiyet’ gibi konuları ihlal edip etmediği üzerinden etik inceleme yapıyor. Hırsızlık konuları da bu kurullara getirilebilir. Ama şu haliyle bu kurulların ciddi yaptırım gücü yok. Üniversitelere bu kurulları yaptırımla donatacak, etik meselelerde sadece ön değerlendirme değil, süren araştırmaların takibini de yapacak, intihal konusunda değerlendirmeleri gerekçelendirip yönetime yaptırım önerecek ama otonom bir şekilde güçlendirilmesini arzu ederdim.

‘İntihal, akademik etik açısından yaptırıma bağlanmalı’

Doç. Gül Okutan Nilsson (İstanbul Bilgi Üniversitesi Fikri Mülkiyet Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü)

Bu meselede, “Danıştay intihali suç olmaktan çıkardı” demek doğru değil. İntihal,Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre, eser sahibinin mali ve manevi haklarının ihlalidir ve hem maddi ve manevi tazminat, hem de hapis ve adli para cezası yaptırımına bağlanmıştır. Ancak tabii intihalin mutlaka akademik etik açısından da bir yaptırıma bağlanması ve bu konuda kanuni düzenleme yapılması da gerekir.

‘İntihal disiplin suçu değil, alenen suç’

Prof. Tayfun Akgül (Elektrik Elektronik Mühendisleri Enstitüsü Etik Kurulu Üyesi)

İntihal disiplin suçu değil, alenen suçtur. Fakat bu mahkeme kararıyla epey kafa karıştırıcı durumlar ortaya çıkabilir. Örneğin, TÜBİTAK’ın Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu geçersiz hale gelecek veya kurum açtığı Teşvik Programları’na başvuran çalışmaların “uydurma, çarpıtma, aşırma, dublikasyon, dilimleme gibi uluslararası etik kurallara aykırı hususlar içermediğine” dair verilen taahhüdün hiçbir geçerliliği kalmayacak. İntihal suçuna bulaşan insanların da, bu tür destek ve teşviklerden yararlanabileceği gibi bir yol açılması da çok feci olacaktır.