ՍԵՒԱՆ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆ
«Սասնայ ծռեր» անունով յայտնի դէպքերը, որոնք լուրջ ցնցում մը յառաջ բերին Հայաստանի մէջ, որոշ արձագանգ մը ունեցան նաեւ Սփիւռքի մէջ։ Իր հիմնադրութեան 25-ամեակը տօնելու պատրաստուող երկիրը վստահաբար պիտի ուզէր բոլորովին այլ պատկեր մը տալ համաշխարհային հանրութեան (յիշէ՛ պապին այցելութիւնը), սակայն պատահածները ստուերի տակ առին նոյնիսկ պապին այցելութեան վարդագունած մթնոլորտը։ Քրիստոնէութիւնը, եկեղեցին դրամագլուխներ են, որոնցմէ ի պահանջել հարկին օգտուած են Հայաստանի քաղաքական իշխանութիւնները։ Եկեղեցին ալ միշտ պատրաստ եղած է իր կարելիութիւնները ի սպաս դնելու պետականութեան ամրապնդման գործին։ Աշխարհի բոլոր երկիրներուն մէջ պետական քարոզչութեան լծուած հայ եկեղեցին միթէ հայրենի պետականութենէ՞ն պիտի զլանար իր աջակցութիւնը։ Եկեղեցի մը, որ Թուրքիոյ կառավարութեան առջեւ իր հարազատ ժողովուրդը կայսերապաշտ ուժերու գործիք նկատող պատրիարքութիւն մը ունի, իր զօրակցութիւնը պիտի չզլանար Հայաստանի հայրենի պետութենէն՝ երբ վերջինս նոյնիսկ հարազատ ժողովուրդին դէմ է։
«Սասնայ ծռեր»ու գործողութիւններուն եւ հասարակական պոռթկումի այդ օրերուն՝ պետութեան ցուցարար քաղաքացիներուն դէմ ձեռնարկած խիստ միջոցներուն կամ ոստիկանական ճնշումին նկատմամբ գրեթէ համակերպող չէզոքութիւնը, ոսկեայ լռութիւնը, ինչպէս նման պարագաներուն միշտ կ՚ըլլայ, դարձեալ նախընտրութիւն մը եղաւ հայ եկեղեցիին համար, ինչպէս որ էր, ըսենք, Մարտի 1-ի դէպքերուն ժամանակ։ Այլապէս ինչպէ՞ս ետ պէտք է առնուէին եկեղեցապատկան նախկին տարածքները, շինուէր կաթողիկոսարան մը եւս մայրաքաղաք Երեւանի սրտին (իբր չէին բաւեր եղածները), ազատուէր եկեղեցին հարկերէ… Կամ այստեղ ինչպէ՞ս առժամեայ փոխանորդ մը տարիներ շարունակ մնար իր պաշտօնին վրայ ու պատրիարքութիւն խաղար՝ առանց իրեն յատուկ պաշտօն մը ստեղծած իշխանութիւններուն հաճոյանալու։
Վերադառնանք սակայն Երեւանի դէպքերուն, երբ անկախ կատարուածի բնոյթէն, հասարակութիւնը զօրակցելու համար «Սասնայ ծռեր»ու անդամներուն՝ ելած էր փողոց եւ իր բողոքը կ՚արտայայտէր Հայաստանի իշխանութիւններուն դէմ. ոստիկանութիւնը տեղ-տեղ բռնութիւն ի գործ կը դնէր, կը յարձակէր խաղաղ ցուցարարներուն ու լրագրողներուն, մարդիկ կը վիրաւորուէին, կ՚ըլլային ձերբակալութիւններ…
Քահանայ մը այդ օրերուն կանգնեցաւ իր համայնքին քով։ Ամստերտամի Հայաստանի դեսպանատան դիմաց կատարուած ցոյցին, տ. Արմէն քհնյ. Մելքոնեան (ղամըշլիցի) ունեցաւ ելոյթ մը՝ դատապարտելով Հայաստանի ոստիկաններուն ի գործ դրած բռնութիւնը հասարակութեան դէմ։ Հայաստանէ այլ քահանայի մը հնչեցուցած քննադատութեան, թէ «ձեր մօտեցումը եւ պահուածքը վայել չէ հայ հոգեւորականին», տէր հայրը պատասխանած է հետեւեալ ձեւով. «Միթէ ո՞ր մօտեցումն ու պահուածքը նկատի ունէք. այն որ ես կանգնած եմ ժողովուրդիս ու հօտիս կողքին անոնց արդար պահանջքներո՞ւն համար, կամ թէ որովհետեւ կը մերժեմ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցող սպառնալիքներն ու անարգութիւնները ոստիկաններու կողմէն մեր մայրերուն եւ քոյրերուն նկատմամբ։ Այս ուղղութեամբ ձեզի միայն մէկ ձեւով կարող եմ իրաւունք տալ. ես պէտք չէր ցուցարարներուն կողքին լինէի արտասահմանում, այլ պէտք էր բոլոր պարտականութիւններն ու պարտաւորութիւններս լքելով, խաչս ձեռքս առնելով իջնէի Խորենացի ու արգելք հանդիսանայի որ մարդիկ անարգանքի ու բերման ենթարկուեն»։
(Իրապէս, այդ օրերուն ո՞ւր էր արդեօք կաթողիկոսն ու Երեւանի առաջնորդը)։
Մելքոնեան լաւ դաս մըն ալ տուած է զինք քննադատող քահանային. «Ո՞րն է «Հայ առաքելական եկեղեցւոյ հաշտարար ու խաղաղարար վերաբերմունքն ու առաքելութիւնը»։ Լռե՞լ երկրի մէջ տեղի ունեցող անարդարութիւններուն եւ մարդկային իրաւունքներու ոտնակոխութեան. մենք մեր եկեղեցւոյ հայրերէն սորուած ենք որեւէ վտանգ սպառնացող ներքին կամ արտաքին թշնամիներուն առջեւ խաչը շալկել ու պայքարիլ մեր ժողովուրդի իրաւունքներու համար»։
(Ճշմարտութիւնը բարբառելու համար կաթողիկոս, թեմակալ առաջորդ, արքեպիսկոպոս, եպիսկոպոս ըլլալ պէտք չէ…)։
Հռետորական ցնցիչ հարցում մըն ալ ետեւէն. «Ես էլ եմ ցաւ ապրում երբ տեսնում եմ հայրենիքի մեր հովիւների անհոգութիւնն ու անտարբերութիւնը իրենց հօտին նկատմամբ, եւ իւրաքանչիւրը իր աջը քաշած՝ մէկուսացած սպասում է թէ կշիռքի նժարը որ կողմն է իջնելու»։
Մելքոնեան, որ կը պաշտօնավարէ նաեւ Գերմանիոյ մէջ, հայաստանցի իր պաշտօնակիցին ուղղած խօսքը կ՚աւարտէ Աթէշեանով (ականջը խօսի). «Երանի թէ այս ձեր խոր ցաւն ու վիշտը հրապարակաւ յայտնէիք ու հերքէիք պատրիարքական փոխանորդ Տ. Արամ Եպս. Աթէշեանի ահաւոր դաւաճանական արտայայտութիւնը երբ Գերմանիան ընդունեց հայոց ցեղասպանութիւնը»։
Բարեբախտաբար տէր հայրը Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան հոգեւոր դասուն կ՚անդամակցի, այլապէս համալրէր էջմիածնական կարգազրկեալ հոգեւորականներուն դասը։
«Բագին»՝ վերստին
Պօղոս Սնապեանէն ետք բոլորովին այլ ուղի մը ընտրած էր «Բագին»։ Հ. Յ. Դաշնակցութեան ու Համազգայինի վարիչները տեղին միջամտութեամբ մը դասական արժէք հանդիսացող այս հանդէսը վերադարձուցած են իր նախկին հունը։ Նորանշանակ խմբագիրը՝ բանաստեղծուհի Սոնիա Սանան Քիլեճեան երիտասարդական աւիւնով կը խոստանայ «Բագին»ը դնել իր դասական գծին վրայ, նոր շունչով ու եռանդով մը։ Գոնէ այդ է որ կը խոստանայ իր խմբագրութեամբ վերջերս հրատարակուած առաջին թիւը՝ որ նուիրուած է գրագէտ Գրիգոր Պըլտեանի 70-ամեակին։
Տիգրան Համասեանէն նոր ալպոմ
Անցեալ տարուան «Լոյս ի լուսոյ»էն ու Mockroot-էն վերջ Համասեան զինքը սիրողները կ՚երջանկացնէ նոր ալպոմով մը՝ Atmosphères, ուր հանդէս կու գայ Արվէ Հենրիքսենի, Այվինտ Աարսեթի ու Եան Պենկի հետ։ Ինչպէս միւս հրապարակումներուն մէջ, Համասեան իրարու կ՚ագուցէ դասական Կոմիտասը (տեղ մը կան նաեւ Ալպենիզի հնչիւնները) ու արդիական վերացականը։ Փողային նուագարանը զգալի ներկայութիւն մըն է՝ դաշնամուրի ու կիթառի կողքին։ Կարելի է գնել ու ներբեռնել iTunes-էն։
