İbadethaneler de AİHM’e havale

Yehova Şahitleri bazı ibadetlerini onbinlerce kişinin katılımıyla futbol sahalarında gerçekleştiriyor.

UYGAR GÜLTEKİN
[email protected]

Türkiye’nin dini özgürlükler konusunda, keyfi ve insan haklarına aykırı uygulamalarıyla ilgili olarak, en önemli davalardan birini Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kabul etti. Yehova Şahitleri, ibadethanelerinin kapatılmasına neden olan mahkeme kararını AİHM’e taşıdı.  Mahkeme, dava başvurusunu kabul ederek Türkiye’den savunma istedi.  AİHM, daha önce benzer bir uygulamayla ilgili olarak Avusturya’yı mahkum etmişti.

Yehova Şahitleri, Türkiye’de tüzel kişilik sahibi olamayan dini gruplardan. Kurdukları dernekler sayesinde tüzel kişilik kazanmışlar, ancak ibadethaneleri halen resmi olarak kabul edilmiyor. Türkiye’de yaklaşık 2 bin 400 Yehova Şahidi var. 30’a yakın ibadethaneleri olan grup, yeni ibadethane açmakta ciddi sorunlar yaşıyor.

Yasa yetmedi

2003’te AB’ye uyum sağlamak amacıyla bir dizi yasal değişiklik yapılırken ibadethaneleri sadece cami olarak gören yönetmeliklerde de değişiklik yapılmıştı. Daha önce şehir imar planlarında sadece ‘cami’lere yer veriliyordu. Yapılan düzenlemeyle cami yerine ‘ibadethane’ ibaresi kullanılmaya başlandı. Ancak yapılan değişiklik uygulamaya bir türlü geçirilmedi. 2003’te Mersin’de Yehova Şahitlerinin ibadethanesi, Valilik tarafından ‘ibadethane olarak tanınmadığı’ gerekçesiyle kapatıldı.

Valiliğin kapatma kararının ardından Yehova Şahitleri, konuyu mahkemeye taşıdı. Yerel mahkeme, ilk kararında ibadethanenin kapatılamayacağına hükmetti. Ancak karar Danıştay’da bozuldu. Danıştay’ın bozma kararından sonra bütün hukuki süreç Yehova Şahitleri’nin aleyhine sonuçlandı. Yaklaşık 7 yıl devam eden hukuki sürecin ardından, mahkemenin kapatma kararı AİHM’e taşındı. AİHM, başvuruyu kabul ederek Türkiye devletinden savunma istedi. Savunmanın ardından mahkemenin karar vermesi bekleniyor. AİHM’in vereceği karar, ibadethaneleriyle ilgili hukuki sorunlar yaşayan diğer dini cemaatlerin durumlarına dair emsal teşkil edecek.

‘Sonuç alamadık’

Yehova Şahitleri Türkiye Temsilcisi Ahmet Yorulmaz, dava sürecini ve yaşadıkları sorunları Agos’a anlattı. Yorulmaz, ibadet yeri açmak konusunda yaşadıkları sıkıntıların ciddi boyutlara ulaştığına dikkat çekerek yapılan yasal değişikliklerin yeterli olmadığını belirtti. Yorulmaz şunları söyledi;

 “Yasalarda değişiklik yapıldı. Özgürlükçü bir değişiklik ancak bu şekilde yorumlanmıyor. Ne zaman ibadethane başvurusu yapsak reddedildi. Şimdiye kadar yaptığımız başvurulardan hiçbir sonuç alamadık. İmar planında ibadethanenin belirtilmesi gerekiyor. Ya ‘yer yok’ diyorlar ya da başka gerekçe buluyorlar. Şu anda fiili olarak ibadethanelerimiz açık ama yasal olarak kabul edilmiyorlar. Diğer bütün gayrimüslim cemaatler gibi biz de sıkıntı çekiyoruz.”

Mersin’de mahkemenin verdiği karara işaret eden Yorulmaz, “Bu karardan sonra ibadet etmekte sorunlar yaşadık. Evlere kapanmak zorunda kaldık. İbadet hakkımız engellendi. Rahatça ibadet edemez duruma geldik. Şu anda sorun yaşamıyoruz ama bu karara dayanarak bütün ibadethanelerimiz kapatılabilir. Bu nedenle karar önemli. Türkiye’de bütün iç hukuk yollarını denedik ve sonrasında AİHM’e başvuru yaptık. 2010’da yaptığımız başvuruyu AİHM kabul etti.”

Avusturya örneği

Yehova Şahitleri’nin hukuki durumuna ilişkin AİHM’in daha önce verdiği önemli kararlardan biri  Avusturya kararı. Avusturya’da Yehova Şahitleri’ne sadece dernek kurmasına izin verilmesi üzerine konu AİHM’e taşınmıştı. AİHM, “Sadece dernek kurulmasına izin verilmesinin yeterli olmadığı” ve “Derneğe verilen yetkilerin çoğunluk dinine mensup tüzel kişiliklere verilen yetkilerle aynı olmadığı” gerekçesiyle ihlal kararı vermişti.