Հոգին ճախրել է ուզում

(Նուիրւում է Կանանց Միջազգային Տօնին)

ԾՈՎԻՆԱՐ ԼՈՔՄԱԿԷՕԶԵԱՆ

[email protected]

Սովետական գաղափարախօսութիւնը սերմանում էր չարն ու բարիի հետեւեալ տեսակէտը. աղքա­տը միշտ բա­րի է, իսկ հա­րուստը՝ չար։ Եւ քա­նի որ մաս­նա­ւոր սե­փակա­նու­թիւնը ար­գե­լուած էր, ապա գլխա­ւոր հարստու­թիւնը հա­մար­ւում էր կրթու­թիւնը, բարձրա­գոյն ու­սումնա­կան հաս­տա­տու­թեան վկա­յակա­նը։

Քեզ հետ եւ առանց քեզ

Եթէ հե­տաքրքրուենք, թէ ինչպի­սին էին ամուսնա­նական յայ­տա­րարու­թիւննե­րը մին­չեւ 1917, այ­սինքն Հոկ­տեմբե­րեան յե­ղափո­խու­թիւն, ապա նիւ­թա­կանը դիտ­ւում էր որ­պէս ամուսնու­թեան պար­տա­դիր պայ­ման, օրի­նակ.

«Գե­ղեցիկ օրիորդ յա­ւեր­ժա­հար­սի աչ­քե­րով կեան­քի տօ­նի է հրա­ւիրում պա­րոնի, որը մտա­ւորա­կան է եւ շատ հա­րուստ, ու­նակ է վառ եւ ու­ժեղ զգաց­մունքի նպա­տակը՝ ամուսնու­թիւն»։

«20 տա­րեկան կրթուած մի օրիորդ փնտռում է մի­լիոնա­տէր ամուսնու, ան­պայման տա­րիքոտ՝ ան­հա­ւատար­մութիւ­նից խու­սա­փելու հա­մար»։

«Կ՚ամուսնա­նամ նրա հետ, ով կ՚ապա­հովի իմ ազ­նիւ գո­յացու­թիւնը եւ կը պաշտպա­նի վի­րաւո­րանքնե­րից»։

Ինչպէս տես­նում ենք, տղա­մար­դուն ապա­ւինում էին ապա­հովու­թեան եւ պաշտպա­նու­թեան նպա­տակով։ Մէկ դար անցնի թէ հա­զարա­մեակ, կի­նը կը փնտռի տղա­մարդ նախ մարդկու­թեան վե­րար­տադրու­թեան հա­մար… իսկ ինչ վե­րաբեր­ւում է անձնա­կան նպա­տակ­նե­րի, ապա ամուսնա­նալուց եւ զա­ւակ­ներ ու­նե­նալուց յե­տոյ կի­ներից շա­տերը հաս­կա­նում են, որ նրանք միայ­նակ են իրենց խնդիր­նե­րի հետ, որոն­ցից ամե­նամե­ծը դա հենց ին­քը ամու­սինն է։ Ամուսնա­լու­ծուելուց յե­տոյ նրանք ազատ շունչ են քա­շում, ձեր­բա­զատուելով մի մեծ բե­ռից։ Եթէ դուք Հա­յաս­տա­նում հա­ւաքուէք ինչ-որ մի երե­կոյ­թի, որ­տեղ կը տես­նէք 10 կին, ապա նրան­ցից առ­նուազն 6-ը բա­ժանուած կար­գա­վիճա­կում կը լի­նեն։ Սա է հա­յաս­տա­նեան իրա­կանու­թիւնը։

Կա­նանց ամե­նասի­րուած տօ­նը Մար­տի 8-ն է։ Ան­կա­խացու­մից յե­տոյ կա­ռավա­րական որո­շում էին կա­յաց­րել վե­րաց­նել այն եւ Կա­նացի Տօ­նի փո­խարէն տօ­նել Ապ­րի­լի 7-ը, որ­պէս մայ­րե­րի եւ գե­ղեց­կութեան օր։ Ար­դիւնքում Մար­տի 8-ը ձգուեց մին­չեւ Ապ­րի­լի 7։ Աշ­խարհի ոչ մի ու­րիշ երկրում չկայ տօն-միամ­սեակ։ Հա­յաս­տա­նը թող դաս լի­նի միւսնե­րին. կա­րելի է թղթի վրայ որո­շումներ կա­յաց­նել, բայց ոչ՝ զան­գուածա­յին գի­տակ­ցութեան մէջ։

Կա­նանց Տօ­նի իմ հե­րոսու­հի՝ Նա­րինէ Չի­լին­գա­րեանը

Մար­տի 12-ին Ժա­ղովրդա­կան արուես­տի թան­գա­րանում բա­ցուեց Նա­րինէ Չի­լին­գա­րեանի «Ճախ­րանք» անու­նով ստեղ­ծա­գոր­ծութիւննե­րի ցու­ցա­հան­դէ­սը։ Եր­բեք չէի տե­սել բաց­ման ատեն այդքան այ­ցե­լու­ներ, որոնց մէջ յատ­կա­պէս աչ­քի էին ընկնում հա­մաշ­խարհա­յին կի­նոյի հսկայ Ար­տա­ւազդ Փե­լեշեանը իր չքնաղ կո­ղակ­ցի հետ եւ Քոմ­փո­զիթոր­նե­րի Միու­թեան նա­խագահ Արամ Սա­թեանը։ Բազ­մա­թիւ նկա­րիչ­ներ, արուես­տա­գէտ­ներ, Չի­լին­գա­րեան-Մա­միկոնեան տոհ­մի ներ­կա­յացու­ցիչներ մօ­տենում էին Նա­րինէին ծաղ­կե­փունջնե­րով։ Նա­րինէի դէմ­քին բա­ւարա­րու­թիւն էր դրոշ­մուել, որը եր­կար եւ աշ­խա­տար շրջա­նի ար­դիւնք էր, իսկ այ­ցե­լու­նե­րի դէմ­քին՝ հիաց­մունք, խառ­նուած զար­մանքի հետ. ոչ ոք չէր սպա­սում Նա­րինէից նման դրսե­ւորում։ Մաս­նա­գիտու­թեամբ Նա­րինէն դե­րասա­նու­հի էր, սա­կայն նա աւար­տել էր ոչ թէ ար­դի թատ­րո­նի եւ կի­նոյի ինստի­տու­տը, այլ եր­բեմնի գե­ղարուես­տա-թա­տերա­կանը, որի պա­տերի նեք­րոյ սո­վորում էին եւ ապա­գայ նկա­րիչ­նե­րը, եւ դե­րասան­նե­րը եւ… ինչպէս չկայ որե­ւէ մի թատ­րոն առանց գե­ղագի­տական տես­լա­կանի, այնպէս էլ չկայ իս­կա­կան դե­րասան, որը չփա­փաքի ինչ-որ մի պահ կա­տարո­ղական արուես­տից անցնել ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան դրսե­ւոր­ման, եւ դա յա­ճախ լի­նում է բե­մադ­րո­ղի փա­փաք։ Նա­րինէ Չի­լին­գա­րեանը Եր­կիր Մե­տիա հե­ռուստաալի­քում սկսեց իրա­կանաց­նել «Կան­գառ եր­կուսի հա­մար» իր նա­խագի­ծը, որը ծնունդ առաւ Երե­ւանի փո­ղոց­նե­րում նստա­րան­ներ տե­ղադ­րե­լուց յե­տոյ։ Մէ­կը նստած է նստա­րանին եւ յան­կարծ նրա կող­քին յայտնւում է իր վա­ղեմի բա­րեկա­մը։ Նա­րինէն հիւր էր կան­չում իր ընտրած հե­րոսին եւ զրու­ցում իր հետ։ Այո՜, դա հար­ցազրոյց չէր, այլ ան­կեղծ զրոյց, որի աւար­տին Նա­րինէն յայտնում էր երկրորդ հիւ­րի մա­սին։ Հե­րոսի հա­մար երկրոր­դը անակնկալ էր, բայց վեր­ջինս նրա մտե­րիմ­նե­րից էր, եւ այնքան լաւ էր ճա­նաչում նրան, որ աւե­լաց­նում եւ լրաց­նում էր Նա­րինէի հիւ­րի դի­ման­կա­րը։ Հե­տեւեալ հե­ղինա­կային նա­խագի­ծը դար­ձաւ «Դի­ման­կար» հա­ղոր­դումը։ Նստա­րանը փո­խարի­նուեց իր ընտրած հե­րոսի հա­րազատ մի­ջավայ­րով. զրոյցն այ­սույետ սկսեց ըն­թա­նալ իր տա­նը կամ արուես­տա­նոցում եւ այսպի­սով կերտւում է նրա դի­ման­կա­րը։ Եւ ահա Նա­րինէն հրա­ւիրեց բո­լորին Հ. Շա­րամ­բեանի անուան ժո­ղովրդա­կան արուես­տի թան­գա­րան՝ իր գե­ղարուես­տա­կան ցու­ցա­հան­դէ­սի բաց­մա­նը։ Արուես­տի տե­սակ­նե­րի մէջ կեր­պա­րուես­տը դժուարա­գոյնն է։ Եւ հենց այդ տե­սակի մէջ փա­փաքե­ցին ծնուել Նա­րինէի երա­զային կեր­պարնե­րը։ Ին­չո՞ւ։ Հենց այդ դէմ­քերն ու պատ­կերնե­րը թե­լադ­րե­ցին ստեղծման եղա­նակը, որն է՝ ամ­սագրե­րից կտրտած թեր­թիկնե­րը։ Կեան­քի ըն­թացքում կու­տակուած զգաց­մունքնե­րը, գրքե­րի կամ արուես­տի ազ­դե­ցու­թեան տակ ծնուած մտքի եւ զգաց­մունքնե­րի թրթիռ­նե­րը ճախ­րե­լով հա­ւաք­ւում են իւ­րա­յատուկ կեր­պարնե­րի մէջ։ Ամե­նեւին էլ չհա­ւակ­նե­լով հա­մալ­րել ար­հեստա­վարժ նկա­րիչ­նե­րի շար­քե­րը, Նա­րինէ Չի­լին­գա­րեանի նմոյշնե­րը զար­մանք առա­ջաց­րե­ցին հենց նկա­րիչ­նե­րի մէջ. «Ի՛նչ լաւ է, որ դու չես հասկանում, թէ ինչ ես անում»,ասաց Նարինէին նրանցից մէկը։