Յիշելով միշտ ժպտադէմ Յակոբ Այվազին
ԼՈՒՍՅԷՆ ՔՈՓԱՐ
Կեանքը լեցուն է ապերախտութեան բազմաբնոյթ երեւոյթներով եւ ինչ զարմանալի, անհատը ինք անգամ պիտի չխորհի, թէ ապերախտութեան մէջ է, բայց եղածը բնութագրելու համար ալ ուրիշ բառ մը, ուրիշ եզր մը գտնելու կը դժուարանայ։ Ընթերցողը թող սրտանց խոստովանութիւն մը ըլլալով ընդունէ իմ այս տողերը։ Եթէ ճիշդ ալ այս օրերուս ստանձնած չըլլայի ինծի համար այնքան սիրելի մտաւորականի մը՝ պոլսահայ թատերական աշխարհի նուիրեալ գործիչի՝ Յակոբ Այվազի անհատական արխիւի դասաւորման գործը, թերեւս իմ ալ ուշադրութենէն վրիպէր անոր մահուան թուականը։ Ես՝ որ առիթը ունեցած էի իր մտերմութիւնը վաելելու։ Երկար ժամանակ գրաշարած էի իր ձեռագիրները։ Ձեռագիրներ՝ որոնք վկայութիւններ էին պոլսահայ թատերական կեանքի գունագեղ անցեալէն։ Ուրախ եմ, որ սա վերջին շաբաթներուն անգամ մը եւս առիթը ունեցայ իր հարազատութիւնը վայելելու։
Վերջապէս արխիւ կոչուածը նիւթերու դատարկ շտեմարան մը չէ, ուր պիտի լեցնես ամէն ինչ եւ ապա փակես կափարիչը։ Ո՛չ արխիւ կոչուածը բանի մը ծառայելու համար կը պահանջէ բծախնդիր աշխատութիւն։ Նիւթերը, անունները, դէմքերը եւ դէպքերը պիտի դասաւորես, երբ գիտաշխատող մը դիմէ որոշ նիւթ մը ուսումնասիրելու պահանջելով կարենայ գոհացում տալ այդ պահանջին։
Սոյն տքնաջան աշխատանքը կրկին անգամ առիթ տուաւ, որպէսզի թափանցեմ իր հսկայ վաստակին։ Հիանամ անոր անցած ճանապարհով։ Եւ ճիշդ է, եթէ ճիշդ ալ այս օրերուն մղուած չըլլայի նման աշխատանքի դիւրաւ իմ ուշադրութենէս ալ կրնար վրիպեր այս կարեւոր գործիչի մահուան թուականը։
Այսքանը բաւական էր, որ ես զիս մեղաւոր համարէի իր յիշատակին հանդէպ։ Փառք որ չմատնուեցայ այդ դիրքին։ 29 Սեպտեմբերը «Ակօս»ի մէջ քաղցր յիշատակներով յաւերժացած սիրելի պարոն Այվազի մահուան օրն է։ Ու ես իբրեւ այս թերթի վաստակաւոր աշխատող կը մատնուիմ թանկագին յիշատակներու եւ այդ բոլորով հանդերձ կը խոնարհիմ իր բեղուն վաստակին առջեւ։
