Hamşesnak keuşe soy gelli*

GÖZDE KAZAZ
[email protected]

Karadeniz’in kadim halklarından Hemşinliler tarihlerinde ilk defa kendi anadillerinde bir dergi çıkarıyor. Çoğunluğu, Batı Ermenicesi’nin bir lehçesi olan Hemşince dilinde hazırlanacak GOR Dergisi, hem isminin anlamı gibi Hemşinlilere imece çağrısı hem de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan bu dilin nefes alması için yeni bir umut.  

Türkiye’de Hemşinlilerin nüfusu 120 bini buluyor. Fakat anadilini bilen Hemşinliler bu sayının yaklaşık üçte birine denk. 18. yüzyılda müslümanlaştırılmış Ermenilerden oluşan bu kadim halkın dili, farklı lehçeleriyle Hopa, Borçka, Hemşin ve Çamlıhemşin gibi bölgelerde yaşasa da, şehirlere göçle birlikte can suyu azalan dili diri tutmak gittikçe zorlaşıyor. Bu noktada da Hemşin Kültürünü Araştırma ve Yaşatma Derneği'ni (HADİG) kuran Hemşinliler, yok olma tehlikesi altında olan dili korumak ve yaşatmak için bağımsız bir dergi çıkarma kararı aldı.

2013’ün Aralık ayında yapılan bir toplantıda tohumları atılan GOR (Hemşince imece) dergisi, aynı zamanda Müslüman Hemşinliler tarafından Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde hazırlanmış ilk süreli yayın olacak.

Hemşinlilleri artık Hemşinliler yazacak

Hemşin kültürü, dili, tarihi alanında kültürel, sanatsal, akademik üretimlere zemin olması planlanan dergi, ileride kitap, albüm, video gibi çeşitli disiplinlerden üretim yapmayı planlayan kolektifin ilk çalışması olarak değerlendirilebilir. Altı ayda bir yayımlanacak derginin büyük bir kısmı Hemşince olacak. Hemşin kültürünü ve dilini diri tutmanın yanında derginin yayın çizgisinin kırmızı hatlarını resmi ideolojilerden bağımsızlık, ırkçılık ve asimilasyon karşıtlığı, nefret ve cinsiyetçi söylemlerden uzak olmak belirliyor.   

Hikmet Akçiçek

Derginin yayın hazırlayan altı kişilik ekipte yer alan müzisyen Hikmet Akçiçek, ‘bu dergi Hemşin kültürünü Türkiye’de yaşayan diğer halklara mı aktaracak yoksa Hemşinliler için mi hazırlanacak?’ sorusunu şöyle cevaplıyor: “Bir arkadaşımız ‘şimdiye kadar Hemşinliler hakkında hep başkaları yazdı, esas olan bizim kendi hakkımızda yazmamızdır’ demişti; bu açıdan hedef kitle öncelikle Hemşinliler ve Hemşin dili kültürü tarihini merak eden her halktan insanlardır. Dergide eski masal, hikaye, maniler, anı, gelenek görenek gibi kültürel ögelere dair yazılar olabileceği gibi; tarih ve dil konusunda akademik yazılar ile yeni yazılmış Hemşince  masal, hikaye, şiir, anı, deneme vs. yazılar olacak. Derginin ana muratlarından biri Hemşin dilinde kültürel sanatsal üretimlere vesile olmaktır.”

Türkiye sınırları dışına selam

Özellikle kentlerde büyüyen gençlerin ana dilini eskisi gibi öğrenemediğini belirten Akçiçek, derginin en azından eli kalem tutan Hemşin gençleri üzerinde yazı yazma hevesi oluşturabileceğini söylüyor.

GOR, Türkiye sınırları dışında, özellikle Abhazya ve Soçi’de yaşayan Hemşinlilerle ilişki kurmak için bir ön adım olarak da görülüyor. Bu kapsamda eylül ayında çıkacak ilk sayıda Batum’dan Kazakistan ve Kırgizistan’a sürülen Hemşinlilerle ilgili Akçiçek imzalı bir söyleşi de yer alacak. Hemşince müzik yapan Vova grubunun çıkış sözü “Kimank ta hozaik”i (Duyuyor musunuz buradayız) hatırlatan müzisyen, “GOR bana göre bu sözün içinin doldurulması adımıdır“ diyor.

Masaldan makaleye

Mahir özkan

Dergide derlediği geleneksel masallara yer verilecek Mahir Özkan ise ilk sayıda yayımlanacak masalla GOR’un hikayesini şöyle bir araya getirmiş “Bir kalabalığın hikayesi olacak bu masal. Alabalıkların yaşadığı bir derede geçen, kendini tanımak, kendini anlamak üzerine bir masal. Alabalık Hemşinlileri ifade ediyor. Hem kendini hem toplumu tanıma süreci diyelim.” Peki çağdaş metin üretimi olacak mı? “Türkçe ifadeleri Hemşinceye geçirmek zor. Bu yüzden bir çeviri denememde Hemşincede metinlerin tekrar Türkçelerini yazdım. Bu dergiden umduğum şey: Hemşincenin sadece geleneksel masal kolları değil de modern edebi türlere de kapı aralaması. Modern şiirleri yayımlayacağız. Hatta ileride Hemşinceyle makale yazmanın mümkün olduğunu göstermek amacındayız.”

GOR’a katkı sağlamak isteyenler [email protected] adresinde dergi ekibine ulaşabilir.