Հաղորդուիլ բազմադարեան մշակոյթին հետ
ԱՂԱՒՆԻ ՄՈՒԹԱՖԵԱՆ
11Նոյեմբեր թուականը անմոռանալի պիտի ըլլայ երաժշտասէր այն հասարակութեան համար, որ թափանցած է հայ հոգեւոր երաժշտութեան ներքնաշխարհին։ Այդ երեկոյ Ֆերիգիւղի Ս. Վարդանանց Եկեղեցւոյ կամարներուն ներքեւ ըմբոշխնեցինք բազմադարեայ անցեալէ մը մաղուելով մեզի հասած շարականները շնորհիւ երկու արուեստագէտներու՝ տուտուկահար Գագիկ Գասպարեանի եւ Բրշ. Էտվին Սրկ. Կալիպեանի երգեհոնի հնչիւններով։
Ինչպէս նշուեցաւ ելոյթի սկզբին ալ, պոլսահայ հասարակութեան համար նորութիւն էր հայ հոգեւոր երաժշտութեան տուտուկով մատուցումը։ Անսովոր բայց նոյնքան հարազատ երեւոյթ մը… Արդարեւ Գագիկ Գասպարեան լաւագոյնս հաղորդեց այդ հարազատութիւնը։
Պարտինք նշել թէ հայ հոգեւոր երաժշտութիւնը անբաժան մասնիկն է ժողովրդական երգ ու բանի։ Դարձեալ պարտինք նշել թէ այսօր սովորական հայու համար անհասկնալի թուացող գրաբար գրականութիւնը անցեալին ժողովուրդի խօսակցական լեզուն էր պարզապէս։ Այդ լեզուով հիւսուած էին բազում շարականներ եւ տաղեր։ Դարձեալ կ՚արժէ յիշել թէ խնամքով պատրաստուած յայտագիր մը կը մատուցուէր ունկնդրին, որ ամբողջութեամբ զբաղեցուցած էր ընդարձակ տաճարի բոլոր նստարանները, յաւելեալ կողքին դիզուած աթոռները։
Համերգի սկզբին հանդիսավարներ Ժպիտ Իսկենտէրօղլու եւ Գրիգոր Տինչքայըքչը բարի գալստեան մաղթանքներէ ետք շնորհակալութիւն յայտնեցին միջոցառման մեկենաս Տիգրան Կիւլմէզկիլին։ Ապա հակիրճ բացատրութիւններով ծանօթացուցին զոյգ արուեստագէտները ընդգծելով թէ Գագիկ Գասպարեան ծնած է Վաղարշապատ, Էջմիածին, երաժշտական ուսում ստացած հայրենի երկրի մէջ եւ ապա երկար տարիներ բնակութիւն հաստատած Արկենթինա։ Ան վերջերս ծրագրած է հիւրահամերգներու շարք մը յատկապէս Եւրոպական քաղաքներէ ներս, որու ծիրէն կը կայանայ նաեւ Իսթանպուլեան այս համերգը։
Խօսնակներու ողջերթէն ետք բարձրախօսը յանձնուեցաւ Պատրիարքարանի հրատարակչական եւ տեղեկատուական բաժնի վարիչ Հոգշ. Տէր Յովակիմ Վրդ. Սերովբեանի։ Ան իր ելոյթին սկսաւ բանաստեղծ Սարմէնի տողերով.
«Երգ սիրեցէք կեանքից, գինուց, ամէն բանից աւելի.
Երգն է բուժիչ բալասանը անդընդախոր ցաւերի.
Երգ հիւսեցէք, առանց երգի՝ վիշտն աշխարհը կ’աւերի»։
Հայր Սուրբը յիշեցուց թէ դարերու ընթացքին երգը միշտ ընդելուզուած է մեր եկեղեցական կեանքին հետ եւ հայ հոգեւորականը իր առաքելութեան ընթացքին օգտագործած է երգը: Վանականներ այս իրականութիւնը միշտ ի մտի ունեցան եւ դարձան շարականագիրներ: Բոլորն ալ Աստուծոյ փառքը հիւսելու համար օգտագործեցին ձայնը, երգը: Հայր Յովակիմ Վրդ. ըսաւ, որ «այսօր, հայ երգի երկու նուիրեալներ կու գան մեզի բուրումնաւէտ ծաղիկներ հրամցնելու` հայ երգի անծայրածիր անդաստանէն։ Ահա երկու կռունկներ՝ խապրիկներ կը բերեն մեզի»: Գնահատեց երկու արուեստագէտները իրենց կեանքը նուիրած են հայ երգի եւ զայն ծանօթացնելու, իր խօսքը աւարտեց Հայ Եկեղեցւոյ Ժամագիրքի բառերով. «Երգեցէք Տեառն երգ նոր, երգեցէք Տեառն, ամենա'յն երկիր, երգեցէք Տեառն եւ բարձր արարէք զանուն նորա» («Նոր երգ երգեցէք Տիրոջ, երգեցէք Տիրոջ ամբողջ երկիր, Տիրոջ երգեցէք եւ Անոր անունը փառաւորեցէք»):
Ապա սկսաւ համերգը, որու առաջին բաժինը կը բաղկանար հոգեւոր երգերէ եւ շարականներէ:
Յայտագիրը կազմուած էր ըստ հետեւեալի. Կոմիտաս Վարդապետի դաշնաւորումով՝ «Տէր ողորմեա», անյայտ հեղինակէ եւ Արա Պարթեւեանի դաշնաւորումով ու Էտվին Կալիպեանի փոխադրումով՝ «Ուր ես մայր իմ», Մակար Եկմալեանի դաշնաւորումով եւ Վահագն Ստամպուլցեանի փոխադրումով՝ «Ամէն Հայր սուրբ», Մխիթար Այրիվանեցիէ «Սիրտ իմ սասանի», Վահագն Ստամպուլցեանի փոխադրումով, Գրիգոր Պահլաւունիէ «Ով զարմանալի», Կոմիտաս Վարդապետի դաշնաւորումով եւ Վահագն Ստամպուլցեանի փոխադրումով, Ս. Գրիգոր Նարեկացիէ յարութեան մեղեդի «Հաւուն հաւուն»ը, Ռոբերտ Աթայեանի դաշնաւորումով, «Յորժամ» մեղեդին, Առնօ Պապաճանեանի դաշնաւորումով, Վերափոխման տաղ «Խնկի ծառի նման ես»ը, Եդուարդ Յակոբեանի դաշնաւորումով, Ս. Ներսէս Շնորհալիի «Բաց մեզ Տէր»ը, Էտվին Կալիպեանի դաշնաւորումով եւ փոխադրումով:
Իսկ համերգի երկրորդ եւ Կոմիտասեան բաժնին մէջ արուեստագէտներ նուագեցին մեծ Վարդապետի հաւաքած ու մշակած «Ալագեազ»ը, «Խնկի ծառ»ը, «Քելէ քելէ»ն, «Կռունկ»ը, «Չինար ես»ը եւ «Հով արէք»ը:
Համերգի աւարտին Գագիկ Գասպարեան Ամեն. Ս. Պատրիարք Հօր յանձնեց Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան Արժանթինի վարչութեան շնորհակալութեան գիրը եւ Բրշ. Յարութիւն Էտվին Սրկ. Կալիպեանին՝ գնահատանքի գիրը:
Ապա մեր Հոգեւոր Պետը արուեստագէտներուն տուաւ գնահատանքի գիրեր: Իսկ հուսկ բանքին սկսաւ փառք տալով Աստուծոյ, որ մեր ազգը ունի տաղանդաւոր զաւակներ:
Բարձր գնահատելով Գագիկ Գասպարեանն ու Յարութիւն Էտվին Սրկ. Կալիպեանը, ըսաւ որ աշխարհի տարբեր կողմերէն երկու անձեր են, որոնք զուգահեռական գիծ մը ունին: Մեր Հոգեւոր Պետը ներկաները հրաւիրեց ծափահարութեամբ գնահատել երկու արուեստագէտները, որոնք իրենց տաղանդները արժեւորած են: Իր խօսքի աւարտին, Նորին Ամենապատւութիւնը ըսաւ, որ երկու արուեստագէտներն ալ նուիրուած են Հայ եկեղեցական երաժշտութիւնը ծանօթացներու ու պանծացնելու, երկուքին ալ մաղթեց եկեղեցւոյ օրհնութիւնը:
Հանդիսատեսի այս համերգին ներկայ գտնուելով ապրած յագեցումը լսեցինք 13-ամեայ աշակերտի մը մեկնաբանութեամբ։ Ան նախապէս չէր ծանօթացած տուտուկ կոչուած ծիրանափողին։ Բայց չէր թաքցնէր լսած երաժշտութեան հանդէպ իր գոհացումը։ «Միայն Կոմիտաս Վարդապետ անունը ծանօթ էր ինծի, բայց հիմա տեսայ թէ ինչ հսկայ երաժշտութեան մը ժառանգոյթն եմ»։
