Կեդրոնականը անտէր չէ
Հաբարձման տօնի առթիւ Ս. Փրկիչ հիւանդանոցի մէջ սարքուած սիրոյ սեղանին Հոգաբարձութեան ատենապետ Պետրոս Շիրինօղլուի ելոյթը ամբողջ շաբաթուայ ընթացքին տեղի տուաւ լուրջ քննադատութիւններու։ Շիրինօղլու նիւթ ունենալով համայնքային վարժարաններու մատնուած տնտեսական ծանր պայմանները կը կրկնէր իր նախապէս ալ հնչեցուցած տեսութիւնը ու կը պարտադրէր վարժարանները միացնելու միջոցաւ ծախսերը կրճատելու եղանակը։ Բայց մանաւանդ այս մէկը կ՚ընէր սովորական առաջարկի մը սահմաններէն շատ աւելի բարձր եղանակով եւ բացէ ի բաց կը սպառնար ըսելով, թէ եթէ իր առաջարկը նկատի չառնուի յետ այսու մէկ դահեկանով իսկ պիտի չօժանդակէ դպրոցներուն մատնուած ծանր պայմաններու դէմ։ Այստեղ անշուշտ, որ անընդունելի կը թուայ այն իրողութիւնը, թէ պարոն Շիրինօղլու կը խօսի իբրեւ ազգին սեփական հարստութիւնը շահագործող կողմ։ Բնականաբար այս ելոյթին դէմ առաջին ընդվզումը հասաւ Կեդրոնականի շրջանաւարտներէն, որոնք յայտարարութիւնով մը պախարակեցին այս անընդունելի առաջարկը։ Թերթիս էջերուն վրայ տեղ կու տանք Կեդրոնականի արժանաւոր սաներուն բողոքի եւ ընդվզումի խօսքերուն։ Խօսքեր՝ որոնք կ՚ապացուցեն, թէ նոյնիսկ համայնքի բոլոր կառոյցները, ներառեալ մամուլը համակերպին նման ոտնձգութեան երիտասարդութիւնը ի զօրու է ազգին արժանապատուութիւնը պաշտպանելու։
Զգոյշ ազգին պարծանքին հանդէպ
ԳԱՄԷՐ ՉԷԼԻՔԷԼ
Կեդրոնականցի եւ պոլսահայ երիտասարդ մը ըլլալով պարտք կը համարեմ քանի մը խօսք ընել վերջերս վարժարանիս եւ ժողովուրդիս օրակարգը զբաղեցնող խելքէ ու տրամաբանութենէ հեռու պարտադրանքներու մասին։ Կեդրոնական վարժարանը ունի յատուկ նշանակութիւն մը կրթական աւանդութեան մէջ։ Անկասկած ամբողջ հայ վարժարաններու գոյութիւնը անհրաժեշտութիւն է ապագայ սերունդներու յարատեւութեան առումով։ Կեդրոնականը ունի դիմադրական ոգի մը որ թէ՛ այսօր եւ թէ՛ պատմութեան ամբողջ շրջաններուն անհանգստացուցած է թէ պետութիւնը եւ թէ պոլսահայոց պահպանողական դիրքի տէր վարիչները։
24 Ապրիլ 1915-ին Իթթիհաթ եւ Թերաքքի կուսակցութեան հրահանգով ձերբակալուած հայ մտաւորականներու շարքին էին Կեդրոնականի բազմաթիւ ուսուցիչներ ինչպէս՝ Աստուածատուր Խաչատուրեան, Ռուբէն Չիլինկիրեան, Մելքոն Կիւրճիւեան եւ Ռուբէն Զարդարեան։ Իսկ աքսորուած մտաւորականներէն՝ Նազարէթ Տաղաւարեան, Մելքոն Կիւրճիւեան եւ Ռուբէն Սեւակ(Չիլինկիրեան) սպաննուած են։
Պետութիւնը իր կարգին բռնագրաւած է Կեդրոնականի եկամուտ ապահովելու համար կտակուած Սանասարեան խանը։ Ապրուածներու հետեւանքով գոյացած վնաս եւ կորուստներով հանդերձ Կեդրոնականը իր առաքելութիւնը շարունակած է նեղ ու դժուար պայմաններով։ Դեռ այսօր կը շարունակուի հայ վարժարաններուն տնտեսական խնդիրները։ Այս իրողութիւնները միշտ օրակարգի վրայ եղած են, բայց մինչեւ օրս ոչ ոք համարձակած է այս պատմական հաստատութեան դռները փակել եւ զայն պատմութեան նիւթ դարձնելու։
Այդ իսկ պատճառաւ ալ Կեդրոնականի սաները կը դատապարտեն կատարուած անհեթեթութիւնը հետեւեալ տողերով։
«Անհուն զարմանքով ընդունեցինք Ս.Փրկիչ ազգային հիւանդանոցի հոգաբարձութեան ատենապետ տիար Պետրոս Շիրինօղլուի Համբարձման տօնի աւանդական սիրոյ սեղանի ժամանակ կատարած յայտարարութիւնը, թէ պէտք է միանան Կեդրոնական եւ Էսաեան վարժարանները, այլապէս հիւանդանոցը նիւթական օժանդակութիւն չկատարէ այդ կրթական հաստատութիւններուն։ Իրականութեան մէջ,զարմանքէ շատ աւելի տարբեր զգացումներ կ՚առթէ աւելի քան 130-ամեայ անցեալի եւ նոյնքան պանծալի ներկայի մը տէր մեր վարժարանը՝ իր դիմագրաւած նիւթական անձուկ կացութենէն դուրս հանելու դիմաց ընդունիլ բռնի սպառնալիքով ներկայացող առաջարկ մը, որ փաստօրէն հաւասարազօր է զայն փակելու։ Մեր վարժարանը, զոր 1886-ին հիմնադրած է Պոլսոյ հայոց երանաշնորհ Ներսէս Վարժապետեան պատրիարքը, իր գոյութեան ողջ ընթացքին նիւթական ապահով պայմաններու տիրացած չըլլալով եւ բազմաթիւ նեղութիւններ դիմագրաւած ըլլալով հանդերձ՝ Թուրքիոյ եւ բովանդակ հայութեան պարգեւած է արժէքաւոր սերունդներ եւ ծառայած է իր հիմնադիր առաքելութեան։ Պիտի շարունակէ ալ տեւել այնքան ժամանակ, քանի դեռ կը ծառայէ իր կոչումին։ Անշո՛ւշտ կարեւոր են այն օժանդակութիւնները, որոնք կու գան միւս հաստատութիւններէն ու անհատ բարերարներէն, սակայն մենք՝ շրջանաւարտներս, չենք ընդունիր եւ անկարելի է որ ընդունինք զանոնք առնչել սա կամ նա նախապայմանի։ Վարժարաններ միացնելու կամ փակելու նման կենսական որոշումներ կարելի է ընդունիլ ո՛չ թէ անհատի մը անձնական համոզումներով, այլ հանրային լուրջ քննարկումներու ու մտքի փոխանակումներու արդիւնքին։ Ինքնանպատակ յայտարարութիւններ, որոնք զուրկ են որեւէ հիմնաւորումէ եւ չունին պատճառաբանութիւն մը, ո՚չ միայն կ՚արգելակեն նման երկը խօսութիւններու գործընթացը, այլ նաեւ հակազդեցութիւններ բռնկեցնելով կը վիժեցնեն օգտակար արդիւնքը։ Ուստի գլխաւորութեամբ տիար Պետրոս Շիրինօղլուի, հետաքրքիր կառոյցներն ու անձերի կը հրաւիրենք այս եւ նման լուրջ խնդիրներու դիմաց ընդունելու աւելի պատասխանատու կեցուածք ու վարմունք։ե
Շրջանաւարտք Կեդրոնական Վարժարանի
2012 թուականին լոյս տեսած «Քայլեր Դէպի Կեդրոնական Ազգային Վարժարանի» գիրքի նախաբանին տեղ գտած են հետեւեալ տողերը։
«Դիւրին չեղաւ այս վարժարանի բացումը իրականացնել։ Դիւրին չեղաւ կրթական այս կարեւոր հաստատութիւնը կեանքի կոչել։ Դիւրին չեղաւ անոր կրթանուէր ծառայութեան առաքելութեան ձեռնարկելը։ Դիւրին չեղաւ արդար հպարտութեամբ վայելել անոր բարեբեր հունձքի փաղանգի յաջողութիւնները…»։
Ահա մեր պարտականութիւնն է այսպիսի առաքելութիւն ունեցող Կեդրոնականին տէր կանգնիլ։ Ի հարկին նշել թէ տնտեսական խնդիրներէ անկախ ունինք նաեւ վարչութեան նեղութիւններ։ Կասկած չկայ, կարիք ունինք փոխուած վարչական մտայնութեան։ Հայ երիտասարդ իբրեւ կը փափաքիմ երաշտ ազգիս անձրեւ ըլլալով օր ըստ օրէ ուժասպառ հիմնարկներու ծերացած ու մաշած վարչութիւններէն ձերբազատուելով դարձեալ զարթնիլը։
«Ես դպրոցներէն կը սպասեմ ազգին փրկութիւնը»
ՍԱՐԻՆ ԱՔՊԱՇ
Հայ դպրոցը վրէժ կը լուծէ։ Հայ դպրոցը պատմութեան դէմ կը պայքարի։ Հայ դպրոցը մեր անցեալն է, նաեւ ներկան ու ապագան։
Վարժարան փակելով տնտեսական հարցերը չեն լուծուիր՝ մանաւանդ եթէ չկայ վերաբացելու իրաւունք։ Վարժարան փակելով ժողովուրդի մը սիւնը կը տապալի։ Վարժարան փակելով ներկան կը կործանի։ Վարժարան փակելով ազգը պարտութեան դրոշմը կը կնքէ։
Վարժարանը տուն է։ Վարժարանը կրթութեան օճախ է։ Վարժարանը ապագայի ապահովագրութիւն է։
Վարժարանը փաստ է, որ կանք ու կը գոյատեւենք։
Ես «Կեդրոնականցի» եմ։ Կեդրոնականը ինծի համար լոկ վարժարան չէ, երկիր է, խառնարան է, մտքի դարբնոց մըն է։ Բազում բան կը պարտիմ վարժարանիս ու յաւիտեան պարտական պիտի ըլլամ։
Վարժարաններու միջեւ խտրականութիւն ընել չէ նպատակս։ Սա կամ նա, մեր ներկայ վարժարանները պէտք է գոյատեւեն։ Միայն շրջանաւարտները չէ, այլ ազգի բոլոր որդիները պէտք է զօրաւիգ ըլլան սոյն նպատակի համար։
Բայց Կեդրոնականս...
Կեդրոնականս այլ է ինծի համար։ Կեդրոնականը միայն ուսում չէ տուած։ Ան նաեւ կրթած է մեզ, ջամբած է հայ ոգի։
Վերջին օրերուս տեսանք՝ թէ դժբախտ դէպքեր պայքարի ոգի կու տան ժողովուրդին։ Ուրախ եմ, որ Կեդրոնականի շրջանաւարտներ եւ ազգի որդիներ մէկ բռունցք եղանք ու ձայն բարձրացուցինք։
Նոյնը կ՚ակնկալեմ բոլոր վարժարաններէն։ Այո, կը հասկնամ, դիւրին չէ նիւթական դժուարութիւններու լուծումներ գտնել։ Բայց մի՛ մոռնաք, դրամը միայն գործիք է, ոչ թէ նպատակ։ Գործիքն ու նպատակը չի խառնենք։ Նաեւ չի խառնենք վարժարանները «որոշ» հաշիւներու։
Ներսէս Պատրիարք Վարժապետեանի ու հայ մտաւորականութեան առաջաւոր ներկայացուցիչներու ջանքերով հիմնուեցաւ Ազգային Կեդրոնական Վարժարանը։ Այսօր՝ ոչ Ներսէս Պատրիարք մը ունինք, ոչ ալ հայ մտաւորականութեան բազմաթիւ ներկայացուցիչներ։ Թոյլ տուէ՛ք, որ մեր վարժարանները «կրթեն» նոր սերունդներ, որոնք մտահոգ են իրենց ազգին ապագայով։
Ներսէս Պատրիարքի խօսքը կը մէջբերեմ. «Ես դպրոցներէն կը սպասեմ ազգին փրկութիւնը»։
Այս նախադասութեամբ սկսած է մեր Կեդրոնականի իններորդ դասարանի առաջին օրը։
Ձեր սպառնական խօսքերը զիս չեն վախցներ։ Գիտենք՝ թէ առանձին անհատներ կրնան բարոյապէս քայքայուիլ, իսկ ժողովուրդը՝ երբեք։
