Կեսարիոյ մասին զեկուցելու կոչ
Հրանդ Տինք հիմնարկը ձեռնարկած է գիտական նոր հանդիպումի մը, որ նիւթ կ՚ունենայ Կեսարիոյ եւ շրջակայքի հասարակական, մշակութային եւ տնտեսական պատմութիւնը։ Գիտաժողովը պիտի կայանայ 18-19 Հոկտեմբեր 2019 թուականին։ Կը նախատեսուի 1850-1950 թուականներու միջեւ Կեսարիոյ եւ շրջակայքի բնակավայրերու ընկերային, տնտեսական, մշակութային, քաղաքաշինական եւ ճարտարապետական փոփոխութիւններուն աւելի մանրամասնութեամբ յստակացումը ապահովել։
Կեսարիա եւ շրջակայքը պատմութեան ընթացքին առեւտրական կարեւոր խաչմերուկ մը հանդիսացած է։ Տարածաշրջանի հրաբխային եւ քարքարուտ գետինը ձեռնտու չէ հողամշակման համար։ Այդ իսկ պատճառաւ աւելի զարգացած է վաճառականութիւնը։ Կեսարացի վաճառականներ Ատանայի դաշտերուն մշակուած բամպակը ներածելով զարգացուցին քաղաքներէ ներս հիւսուածեղէնի արտադրութիւնը եւ գիւղերու մէջ ալ գորգագործութիւնը։
Կեսարիոյ բազմազգի բնակչութեան հետեւանքով առեւտուրը ունեցաւ միջազգային բնոյթ եւ ԺԹ. դարէն սկսեալ կեսարացի վաճառականներ շփուեցան Եւրոպական երկիրներու հետ։ 1914-ի Օսմանեան մարդահամարի տուեալներու համաձայն քաղաքի բնակչութիւնը հասած էր 263,074 հոգիի։ Անոնց 70 տոկոսը կը կազմէին մահմետականները (184,292)։ 26,590 շունչ էր յոյն բնակչութեան թիւը։ Հայերը 48,659 շունչով կը կազմէին ամենաբազմամարդ քրիստոնեայ հաւաքականութիւնը։ Անոնց վրայ յաւելելով ընդհանուր բնակչութեան 1/4-ին համապատասխանող կաթողիկէ եւ բողոքական համայնքները, կարելի է եզրակացնել թէ Ա. Աշխարհամարդի նախօրէին Կեսարիոյ բնակչութեան 1/3-ը քրիստոնեաներ եղած են։
Առեւտրական ցանցերու ձեւաւորման հետեւանքով հայ եւ յոյն վաճառականներ իրենց աշխատութիւնը թափանցած են նախ Պոլիս եւ Իզմիրի նման քաղաքներ եւ ապա արտասահման, յատկապէս Մեծ Բրիտանիոյ՝ Լոնտոն եւ Մենչըսթըր քաղաքները։ Հոն կառուցած են մասնաճիւղեր կամ ներկայացուցչական կեդրոններ։ Միաժամանակ այդ վաճառականները կը ներածէին նաեւ Եւրոպայի արտադրութիւնը դէպի Թուրքիա եւ այսպէսով առեւտրական մեծ կամուրջ մը կազմած կ՚ըլլային Եւրոպայի ու Ասիոյ միջեւ։
Կեսարացի կարեւոր առեւտրական ընտանիքներ կը համարուին Կիւլպէնկեան, Կիւմիւշեան, Իպրանոսեան եւ Մուրատեան ընտանիքները։ Նոյնպէս Կիւրիւն քաղաքէն ալ համաշխարհային շուկային թափանցած էին Գօչունեան եւ Թոփալեան ընտանիքները։ Անոնց կարգին կ՚արժէ յիշել գարամանցի յոյն առեւտրականներ Շիշմանօղլու, Օնասօղլու եւ Գազանճըօղլու ընտանիքները, որոնք թէ գորգի առեւտուրով եւ թէ ընդեղէնի վաճառքով մեծ հարստութեան տիրացած էին։ Մանաւանդ ոչ մահմետականներու դպրոցներուն մէջ կը դասաւանդուէին տնտեսական թուաբանութիւն, հաշուապահութիւն եւ օտար լեզուի ուսուցման գիտելիքներ, որոնք պիտի նպաստէին այդ առեւտրական ցանցերու համար անհրաժեշտ մարդուժի պատրաստութեան։
Կեսարացի հայ եւ յոյն վաճառականներու ստեղծած հարստութեան արտացոլումներէն մէկն է այս քաղաքներու մէջ կառուցուած եկեղեցիներ, վանքեր, որբանոցներ եւ դպրոցներու նման հասարակապատկան շինութիւնները։
2015-ի ստուգումներու համաձայն Կեսարիոյ մէջ Ա. Համաշխարհային պատերազմի նախորդող տարիներէն ժառանգուած 113 հայապատկան եւ 68 յունապատկան շէնք ստուգուած է։
Ա. Աշխարհամարտի կարեւոր հետեւանքներէն մէկն ալ կեսարիոյ բնակչութեան ապրած փոփոխութիւնն է։ Հայերը 1915-ի ցեղասպանութիւնով աքսորուած են դէպի Սուրիոյ անապատները, իսկ յոյները 1923-ին կնքուած Լոզանի դաշնագրէ ետք բնակչութեան փոխանակման յատուկ ծրագիրով ղրկուած են Յունաստան։ Անոնց մէջ կարեւոր համեմատութիւն կը կազմէ գարամանցի յոյները, որոնք հետեւելով Յունաց Ուղղափառ եկեղեցւոյ համարեա ամբողջովին թրքախօս էին։
Հանրապետութեան շրջանին քաղաքի տնտեսական կեանքը զարգացնելու համար թափ տրուած է զանազան ներդրումներուն։
Սոյն համագումարին իրենց զեկոյցներով մասնակցիլ ուզողներ կրնան դիմել Հրանդ Տինք Հիմնարկին համացանցի միջոցաւ։
